Sumqayıt Dövlət Universiteti Azərbaycan dili və dilçilik kafedrası Folklorşünaslıq Elmi-Tədqiqat laboratoriyası

Qəşmərənməx' (f.) -  tumarlanmax.  -  Bizim bu  gəliıı  də  to y d a n  
ə w ə l iki yün qəşmərrənir, heş  şeyə məhəl qoymur.
Qəttəzə (sif.) -  lap təzə. -  İravannan özümə qəttəzə bir k ö y n ə x ' 
almışdım, bir-iki yuatdan söra rəngi ağardı.
Qətdəl  (sif.)  -   qəddar,  rəhmsiz.  -   Mustuxlu  qalxozunun  s ə d ıi 
çox qətdəliydi (Q.N.)
Qəysəfə  (is.)  -  quru  ərikdən  bişirilmiş  yemək.  -   Qəysəfəni  ə n  
çox bayram günnərində pişirellər.
Qəzil  ('is.) -  keçi qıhndan hörülmüş  ip. -  Qəzıldən  əyrilmiş  ç a tı 
qmlmu: ha.
Qəziyə  (is.) -  qəza, bəla. -  Onnann başına gələn qəziyəni h am ı 
bilir, Allah ıızağ eləsin.
Qəbli  (sif.)  -  nanəli.  -   Qazağa getmişdim.  2  kiloy  qəvli  qənfet 
alıf gətdim uşaxlara.
Qıbal  (z.)  -   üsul,  növ.  -   Bu  qıballa  əvi  bu  il  tik if 
qartarammırıq.
Qıcı  verməx' (f.)  -   acıq  vermək.  -  Əvəz  təzə paltanm   bizə  qıjı
verir.
1.  Qıda (is.) -  kiçik, balaca yumru daşlar. -  Əv tikəndə qıda da 
lazım olur.
2.  Qıda (is.) -  aşıq, -  Qıdaqı məftilə düzüllər.
Qıdanı  (is.)  -  üçbucaq baş  ləçəyi.  -  Tiflisdə  yaxşı  qıdanı  olur, 
əmim nənəmə gətimişdi.
Yanaxda gül, başında da qıdanı,
Fələk vursun şad günümü qıdam (Aşıq Nəsib).
Qıdmax (f.) -  kəsmək. -  Tükançı qənfeti tərəziyə qoanda qıdır.
Qığı  (is.)  -   qoyunun  peyin  ifrazı.  -   Qığıyı  yığıf  çürüdüliər, 
söram da qartol yerinə töküllər.
Qığılamctx (f.)  -  qoyunun  və  ya  dovşanm peyin  ifraz  etməsi.  -  
Qounnar quru qığılıyıllar.
Q v ° y
  (is-)  -  
suyıan  daşlı  yerdə  sürətli  axını.  -   Su  daşanda 
qıjoydan keçmək çətin olur,  ona yörə kin, daşdar sürüşür.
Qıxmıx  (is.)  -   taxta  yonqusu.  -   Kürt  touğu  basıranda  altma 
qıxmıx töküllər kin, quru olsun.
Qıfcunnamax (f.) -  nəyi  isə səliqəli  yığmaq.  -  Get gör Əmirov 
Əli  otu  neçə  qıfcmmyıf  taya  quruf,  qar,  yağış  yağsa  da,  otun  bir 
dəstəsi xarav olmur.
Qıfqıvrax  (sif.)  -   zirək,  lap  zirək.  -   Qıfqıvrax  adamdır  bu 
Camal kişi,  burdan \oıruf ordan çıxır.
Qıjqırmax  (f.)  -  kiməsə hirslənmək. -  Ayağının  altda ölöm,  nə 
qışqııırsan o uşağın üstünə  (X.E.).
Qılıx (is.)- bu cür.  -B u qılıx adam olmaz heş yerdə.
Qılovqabı  (is.) -  bülov qabı. -  Kərəntiçilər meşinnən qılovqavı 
tikdirillər (D).
Qılovlamax  (f.)  -   kəsici  altələrin  ağzım  itiləmək.  -  Kərəntinin 
ağzmı  qılovluyanda ehtiyatlı olmahsan, əlini kəsər (M.).
Qddıxsız  (sif.)  -  namaz  qılmayan,  dinsiz,  məzhəbsiz.  -   Bu 
qıldıxsız  oğİu  Kərəmin  bir  uşağı  oluf,  hələ  də  arvatnan  zaqsa 
düşmüyüf (S.).
Qıiıc  (is.)  -   dağları  birləşdirən  iti  səth.  -   Dağm  qıhcmdakı 
çəhiimdə porsııx  dəlməx'ləri vai'.
Qıloyşa/Zqılovşa  (sif.)  -   xəbərçi,  yaltaq,  ikiüzlü.  -   Qıloyşa 
adamnan  nə  çıxar  sana  belə  der,  ona  elə.  Həmin  söz  “Kitabi-Dədə 
Qorqud”da qılağuz formasmda (12,117) işlənmişdir.
Qıloyşaianmax  (f.)  -   yaltaqlanmaq.  -   Öyün  baxeram  bu  şofer 
Ziyəddin direktura çox  yaltaxlaner (X.,  B.,  E.).
Qılan  (sif.)  -   incə  yun.  -Q ılan  yunu  cəhrədə  əyirməx’  çətin 
olor (E.).
Qıl yazdı  (f.)  -   az  qaldı.  -  Qıl  yazdı,  uşağı  dok  vursun,  Allah 
saxJadı.
Qımı  (is.)  -   taxılm  içində  bitən yeməli  bitki.  -  Yazbaşı  çoxlan 
qımı  satmaxia varramr.  Qımıyı gavır ennənilər çox yiyir (X.).
Qımı  turşusu  (is.)  -   şoraba.  -   Körpə  qımmın  turşusu  yumşax
olur.
Qımcırramax  (f.)  -   atmax,  tullamax.  -   Həmzənin  iti  üstümə 
gəlirdi, ağacı  qımcırradım, qaşdı, getdi.
Qımülamax  (f.)  -   tərpənmək.  -•  Şəhərdən  buna  ağıl  qoyuram, 
heş yerinnən qımıllamır belə.
Qımzıx (sif.) -  turş süd. -  Qımzıx süddən pendir olmaz.

---

Qımızmax  (f.)  -   turşumaq.  -   Süd  qım zıyıf  tamam.  G örünür, 
qazax dilində işlənən kımız sözü ilə əlaqəlidir.
Qımqıma  (is.)  -   zümzümə.  -   Allahqukı  kişi  qounnan 
qımqunaynan qırxır.
Qımır (is.) -  hiss, hikkə. -  Bunun qım ınna baxginən.
Qınax  (is.)  -   danlaq,  məzəmmət.  -   M əni  qmıyanm  atasm a 
nəhlət, mən gənə deyirəm, bu oğlum eşitmir məni.
Qınt (is.) -  künc,  tin. -  Əvin qmdmm  suağ:  quzuluyuf töküiüf, 
hardansa divar su çəkir.
Qıncıtmax  (f.)  -  kəsmək.  -  Qapırnn  zirzəsi  əlimi  qmcıtdı,  qam 
dunnur.
Qıncvc (is.) -  kəsik,  əzik. -  Barmağım qıncıx oluf, tamam.
Qıncıx-qmcıx  (z.)  -   kəsik-kəsik.  -   Əlim  daşın  arasında  q alıf 
qmcıx-qıncıx oldu.
Q ındaf (is.)  -  pambıq  və  ya  kətandan  hörüimüş  möhkəm  ip.  -  
Çualm ağzım qnıdafhan tikillər kin, m ökəm  olsun.
Qınnajıx  (s.)  -   azacıq.  -   Göbələyə  qmnajıx  duz  tökgünən, 
sulansm.
Qmnıqıp  (is.)-  Qorxudan  sakit olmaq- Navaxtacan biz qınnıqıp 
oluf duracıx, a bala.
Qınqılı//dınqılı  (sif.)  -  balaca,  xırdaca.  -  Qınqılı  bir  uşax  gəlif 
deyir kin, anam duz istiyir.
Qınmna  girm əx'  (f.)  --  pis  ışlərini  biruzə  verməməx’.  -   Bu 
birqadir hələ qınma girif, xırman vaxtıdı.
Qıpıx  (sif.)  -   qorxaq.  -   Uşağı  da  çox  qıpıx  etməx’  olmaz, 
gələcəyi pis olar.
1.  Qır (sif.)- duzlu. -  Əppəyaşmı qır duz edif nənəm.
2.  Qır  (sif.)  -  əlçəkməyən.  -  Qır Söyunalı birinnən  didəşdimi, 
əl çəkmir tä.
Qıryat  (is.)  -   qeyrət.  -   Qıryat  ayn  şeydi,  bazarda  satılmır  ha 
alasan, gərəx’ özündə ola.
Qırbora  (is.) -  çox duzlu. -  Arvat yeməyi qırbora ed if tamam.
Qırdıqaşdı  (sif.)  -   işdən  boyun  qaçıran,  tənbəl.  -   Uşağm  biri 
çox qırdı-qaşdıdı, daxsma oxşuyuf.
Qırmax (f.) -  kəsmək. -  Souxlar tüşüf, qazdan qırmax lazımdı.
1.  Qırma  (is.)  -   sazan  balığmın  balacası.  -   Çayın  sfınu 
buraxmışdılar, xeylax qırma tutdum toman.
2.  Qırma//qırdırma  (z.)  -   kəsə.  -   Qışda  Arpagölün  üstü  elə 
donur kin, adamlar yolnan dolanmır, qırma gedillər Xozuya.
Qırmızı  (sif)  -   utanmaz,  şər  damşan.  -   Qırmxzı  adamdx  bu 
Şəmkir, üzünə der hər şeyi.
Qırp  (is.)  -   sünbül.  -   O  vaxıtddar piçin  vaxtım  qalxozda  qxrp 
yiğannann dəstəsi vanydı  (Ox.).
Qırpım  (z.)  -   bir  an.  -   Gözümün  qabağmda  bir  qırpımda 
biiiyin ikisini balığudan apardı.
Qırqıra  (sif.)  -   gilli,  su  tutmayan  yer.  -   Qırqıralı  yerdə  ot  tez 
saraiır.
Q ınşi/qınc  (is.)  — yazbaşı  əriyərək  bərkimiş  qar.  -   Qoncalxya 
qınşnan gedif gəldim.
Qırın-qırtı  (is.)  -   pay,  sovqat.  -   Arannan  qohumlar 
gəlmişdilər, həm də bir əz qmn-qırtı gətirrnişdilər uşaxlara.
Qırıntı  (is.) -  yun  darağınm dişində və ya xaiça-kilim toxunan 
zaman  qalan yun (ip) qmqları. -  Qınntıdan uşaxlara döşəx’ salıllar.
Qırışmal  (is.)  -   söyüş.  -   O,  qxrışmal  Nəvı  heş  atasmx  da 
eşitmer (X.).
Q ınnqıt  (sif.)  -   xırda-xuruş.  -   Uşağın  tounnan  bir  əz  qınnqxt 
qaimışdı,  onu da qonşulara verdim.
Qıraç  (sif.)  -   su  tutmayan  gilli  yer.  -   Bizim  yanmhextar  çox 
qıraçdx, quraxlıx  oldurnu,  heş şey pitmir.
Qıraşdıx  (is.)  -   gilli,  su  tutmayan  əkin  yeri  (biçənək).  -  
Oıraşdıx yerdə ot-ələfin pitməsi AUah umudunadı.
Qırxəyax  (is.)  -   həşərat.  -   Qırxəyax  irəngi  qmnızı  təhər 
həşəratdı,  çoxlu da ayağı olur.
Q ırxm   (is.)  -  qoyun  qırxımı.  -  Ağbavada  iyunda  qırxım olur, 
qoun qırxımı.
Qırxılıx  (is.)  -   qoyunu  qırxmaq  üçün  işlədilən  iri  qayçı.  -  
Axırkələx’də yaxşı  qırxılıq olurdu, müdam ordan alerdıx' (E.B.).
Qırxmçı  (sif.)  -  qırxılıqla qoyun qırxan  (adam).  -  Qırxınçılann 
hər biri  gündə 30 qoun qxrxır.

---