Sumqayıt Dövlət Universiteti Azərbaycan dili və dilçilik kafedrası Folklorşünaslıq Elmi-Tədqiqat laboratoriyası

2. 
Sağır  (is.)  -   yetim.  -  Quranda  da  yazılıf kin,  sağm n  m aim ı 
yeməy olmaz.
Sağmal  (sif.)  -   sağılan  inək.  -   Üç  sağmal  inəyimiz  v anydı, 
birinin südü quruyuf ta sağümır.
Sağd.ış//sağdiş (is.) -  evlənən qız və oğlanın toy yoldaşı.  — Toy 
sahibi həmməşə qız və oğlanm sağdış və solduşuna hörmət görsədir.
Sağın  (is.)  -   mal-qaramn  sağıldığı  vaxt.  -   Sağın  vaxtı  çatdı, 
hələ də işdən qutarammamışam.
Sağın yeri  (is.)  -   çöldə  mal-qoyun  sağılan yer.  -   Odu,  aftobus 
arvatdan sağın yerinə aparır.
Sağanax/Zsağnax  (is.)  -   Ələk  xəlbir  və  şadaranın  fanerdən 
hazırlaxımış yan taxtası. -  Sağanax dayaz olanda taxı! tökülür yerə.
Sakıtqa (is.)  -  qoyunda olan gənə. -  Sakıtqa qounun  canına  elə 
yapışır kin, laf ətə keçif onu illaşdan salır (E.).
Sakqa  (is.)  -   “sakqa-sakqa”  uşaq  oyununda  istifadə  olunan 
yastı daş. -  Əlişin sakqası şumaldi yaman sürüşiir.
Sakqat  (is.)  -   şikəst.  -  Fağır  Qurvan  ovaxtdarun  davıva  getdi, 
əmə sakqat qayıtdı geri.
Sdkqar  (sif.)  --  qaşqa  at,  keçi,  qoyun-quzu  və  s.  -   Sakqar 
keçinin balası da sakqar oluf.
Sal  (is.)  -   yastı  daş.  -   Güilücənin  yamndakı  sallıxdan  sal 
çıxanf apardım və qapıya döşədim.
Sala  getməx  (is.)  -   ayaqyolu  xəstəliyi.  -   Danalar  sala  gedirdi, 
Elbəyi doxduru gətdim,  iynə vurdu.
Salma  (sif.)  -   şirin  çay.  -   Səhərrərim  bir  iskan  salma  çay 
içmişdim.
Salaxanta  (sif.)  -   avara,  kimsəsiz.  -  Kəndin  içi  salaxanta 
itdəmən doluf, baxan da yoxdu.
1.  Sallama  (is.)  -   həyət-bacam  və  mal-qara  salınan  yerlərə  sal 
döşənməsi. -  Sallama işdərinnən usda Qurvanəlinin başı yaxşı çıxır.
2.  Sallama  (is.)  -   dağ  döşündə  düzəldilən  əkin  yerləri  -  
Saliamalarda səpin edıllər.
Sallaxana  (is.)  -   ət  kəsilən  yer.  -   Sallaxanada  hər  gün 
mal 
kəsilir.
Salıx  (is.)  -   xəbər,  soraq.  -   Umudun  oğlunnan  da  bir  salıx 
yoxdu öldiisünnən qaldısınnan,  o  vaxıtdan urusetə gedif (B.).
Salım  (is.) -  zökəm xəstəliyi. -  Uş gündü,  salım olmuşam, hələ 
də bumumnan su axır (Daş.).
Salğar  (is.)  -   dibəkdəki  yarma  və  bulğuru  döymək  üçün  uzun 
sapı  və  ucunda  dibəyin  oyuğu  ölçüsündə  sivri  ağacı  olan  alət.  -  Biri 
yarma döyəndə qızdar gəlif sıraynan salğär vurardılar.
Salqarrı  (sif.)  -   ağır,  səliqəli,  sözünə  əməl  edən  adam.  -  
Salğam  kişiiər  olu f Ağbavada.  Qış  çox  sürdüyünə  yazdan  hər  şeyin 
ehtiyatını görüllərmiş.
Sam.ı  (is.) -  öküzü  boyundurğa  qoşmaq üçün  işlədilən dəmir.  -  
Samı  gödəx'  olanda çənəaltıdan çıxır (Gü.).
Samıbağı  -   qaysıdan  hazırlanmış  bağ  (köşə).  -   Samıııın 
tüşməməsinnən  ötrü  bağı  samımn  halğasma  keçirif  boyundurğa 
bağhyeilər (G.).
Sambamaq  (f.)  -   hərləmək.  -   Qoruxçu  qəmçiyi  sambıyıf 
naxırçımn  boğazına doladı.
Samılamax  (f.)  -   öküzləri  boyundurğa  qoşmax.  -   Məcgal  hay 
verəndə hodaxlar öküzdəri  samılıyardı tez.
Santım  (n.s.) -  santimetr. -  Uşağm boyu  1  metrə 20 santırndır.
Sap  (is.)  -   balta,  çəkic,  kərki  və  digər  alətlərin  dəstəyi, 
tuiacağı. -  Kərkinin sapı  çıxmasın deyin ucuna qurdağzı vurullar.
Sapakel  (is.)  -  əkin  vaxtı  kotanın  sacma  yapışan  palçığı 
təmizləmək  üçün  işlədilən  ucu  iti  alət.  -   Məjgal  sapakelnən  kotamn 
sacma  yapışan palçığı  təmizdədi  (Qar.).
Sapılca  (is.)  -   uzun  qulpu  olan  qab.  -   Sapılcamn  qulfu  qınlıf, 
tutmax da olmor.
Sapax (is.) -çuğundur yarpağmın soyulmuş  özəyi. -  Hamasada 
sapaxdan turşu qöllar.
Sapant  (is.)  -   daş  atnıaq  üçün  işlədiiən  alət.  -   Uşaxlar 
sapantnan  k'uş  vuruilar.  “Kitabi-Dədə  Qorqud”da  sapan  formasında 
işlənmişdir (12,  151).  Belə bir bayatı da var:
Əzizim, diyarbadiyar,
Dolandım diyarbadiyar.
Qoydular sapant daşma,

---

Atdılar diyarbadiyar.
Sapıtmax  (f.)  -   aldatmaq,  sözündən  qaçmaq.  -   O  vaxt 
qardaşım  deyirdi  kin,  əvin  hörgüsiinü  çəkəndə  mä  deərsən,  indi 
sapıdır.
SapbaJ/sapba-supba 
(z.)  -  əyri-üyrü  hərəkət.  -   Tülkünün 
dalma it tüşəndə sapba vurur kin, it yorulsun.
Sanyağ  (is.)  -  əridilmiş  kərə  yağ.  -   Ağbava  kətdərinds 
mayısda hazırranmış kərə yağm irəngi san olduğuna sanyağ dellər.
San  arı  (is.)  -   çöl  ansı.  -   Çayımxda  yuva  qurur,  ballı  pətəyi 
olur san armıq.
1.  Sarp  (sif.)  -   sıldınm,  uçurum.  -  Qum  dağmdakı  Qumluğun 
sarp bir yerində qartal >aıva quruf bala çıxardardı.
2.  Sarp  (is.)  -   smaq.  -   Dostumu  həmməşə  saıfa  çəkmışəm. 
əmə  o matja etibarlı çıxıf.  “Kitabi-Dədə Qorquda”da sarp  fonnasmda 
işlənraişdir (12,  118).
Belə bir deyim də var:
Əzizım arpa səni 
At yeyə qarpa səni.
Biiseydim vəfasızsan 
Çəkəydim sarpa səni.
1.  Sarma  (is.)  -   badalaq,  güiəş  fəndi.  -   Dellər,  Mürsə)  uşax 
vaxtı  sarmaynan hammıyı yıxırmış.
2.  Sarma  (is.)  -   arxalığın  ətəyinə  və  döşünə  tikilən  bəzək, 
naxış növü.  -  Həsyə arvat yaxşı  sarma vurardı  arxalığın  yaxasma,  bir 
də ətəyinə.
Sansını  udmax  (f.)  -   qorxmaq.  -   Qara  kahyada  maşın 
dəvrilmişdi,  laf sarısını  uddu şofer.
Sarıyanız//sarıyağız  (sif.)  -   sanbəniz.  -  Xeyrənsə  sanyağız  bir 
arvadıydı (Qa.).
Belə bir deyim də var:
Təx'nədən əppəx' qutardı 
Vay qarayanızm halına.
Havıya bulud gələndə 
Vay sanyağızm halma.
Satıl (is.) -  vedrə.  -  Sətdar kişinin bir ala inəyi vanydı, bir satıl 
süd verirdı öynədə.
Saşma//sacma  (is.)  -  təzəyin  kiçik  qınntısı.  Saşma  “seçmə” 
sözündəndır.  -   Təndir  y am f  qızışannan  söram  saşma  töküllər  kin, 
səngiıı yansın.
Savılmax  (f.)  -   sovub  getmək,  qurtarmaq.  -   Xırman  da  savılıf 
getdi, işdər azaldı.
M.Kaşqarinin  “Divan”mda  saıvılmax  formasında  göstərilən 
mənalarda iş'ədilmişdi (IV.445).
Savırğa  (is.) -  qabırğa. -  Savırğamın altı ağnyır öyünnən.
Savaxlıx  (sif.)  -   sabah  üçün.  -   Qar  da  əriyif  getmədi,  bir 
savaxlıx qounnann otu qalıf.
Savaxlarım  (z.) -  sabah. -  Savaxlanm  Çopur Kərimin oğlunun 
ağamətini aparacaxlar.
Säv//sab (is.) — sahib.  -  Ə,  a bala, gə burya onun sävı yoxdu.
Savaxüzü  (z.)  -   səhər  tezdən.  -   Savaxüzü  Məhəmmədəli  kişi 
Arpaçaya  balığa  gedərdi.  Soruşanda  deyərdi  kin,  balıx  savaxüzü 
oynuyur.
Saya  (sif.)  -   sadə,  bəzək-düzəksiz.  -   İraykomun  arvadı  çox 
saya arvadıydı.
Saya salmamax  (f.)  -   hörmət  etməmək.  -   Gəlin  qaynəniyi  heş 
indidən saya salmır.
Sayaianmax  (f.)  -   yaxşılaşmax,  sağalmaq.  -   Atm  budunu 
dəmir cırmışdı,  2 həfdədi  ancax sayalanıf.
Say  qoymax  (f.)  -   başqasının  xoş  gününə  sevinmək.  -  
Qonşunun yaxşı  işinə say qoymalısan, o da sana say qoya.
Sazdamax  (f.) -  hazırlamaq.  -  Kəndin  dərmanı  çoxdu işdəmir, 
dəsən imdi sazdıyıllar.
Sazax  (is.)  -   soyuq,  şaxtalı  külək.  -   Sazaxda  yol  gedəndə 
qulaxlanm avışdamasan odakqa donar.
Saz  (is.)  -   qamış.  -   Saz  çox  uca  olur,  özü  də  çay  qırağında
bitir.
Sazdıx (is.) -  qamışlıq. -  Qaraxan çaının durğun yeri sazdıxdı.
Sazgil  (is.)  -   kotana  qoşulan  öküzün  üçüncü  cütü.  -   Sazgillər 
yaman yoruluf.  çəkəmillər (Qar.).

---