Sumqayıt Dövlət Universiteti Azərbaycan dili və dilçilik kafedrası Folklorşünaslıq Elmi-Tədqiqat laboratoriyası

Dediyin demiş olsun.
Dayandığm kapınm 
Yanoyu gümüş olsun.
Yanpörtü  (z.)  -   yanakı,  çəpəki.  -   Ay  Mahmud,  yanpörtü 
otuma, üzübəri otu.
Yapıx (sif.) -  biçiimiş  otun yerə və ya yunun dəriyə yapışması.
-  Dünənnən  piçilən  ot yerə  yapıxıf,  çətin  dımnxlanır;  Qırxım  vaxdı 
keşdiyinə yun qounun dərisinə yapıxır.
Yapba  (is.)  -   mal  peyininin  daşa-divara,  ya  da  kin  kərm ə 
qalağma  yapılıb  qurudulması.  -   Yapbalan  qalağa  vuruf quruduliar, 
oram da təndirdə yandınilar.
Yapağı  (is.)  -   yaz  yunu.  Ağbavada  yaz  yunna  yapağı,  paız 
yunna küzəm deilər.
Yardarrıx  (z.)  -   yanlıq.  -   Qolxozun  çayınnda  kərəntiçilər 
yardam ğa  ot  biçillər.  -  Pişdix'ləri  otun  yansını  qolxoza,  yarısma  da 
özdəri aparacaxlar.
Yarax  (is.)  -   hazıriıq.  -   M üısəl  axşamnan  yarax  görürdü, 
haryasa gedəciydi.
Yarammax//yaranmax  (f.)  — yaltaqlanmaq.  -   İspalkom  kəndə 
gəiəndə,  sovet sədri ona yaranırdı.
Yarımənsil//yanməhsil  (sif.)  —  məhsulun  itkiyə  verilməsi.  -  
Arvad südü yanm əhsil edif, pendiri çürüdüf.
Yar//yarğan  (is.) — Ağbabada  Qızılqoç  rayonunda  Sanyar  adlı 
kənd  olmuşdur.  Kəndin  yeriəşdiyi  ərazi  relyefı  əks  etdinr.  Belə  bir 
bayatı da var:
Əzizim Sanyardan 
Su gəlir sarı yardan.
Fələyə nə qaydadır,
A yırar yan yardan.
Yarmhextar//yarm extar  (is.)  -   kənd  sakinlərinə  verilən  pay 
torpağı. -  Yarmextara g edif baxdım,  otu piçiləsidi.
Yassar  (sif.)  -   çirkin,  gobud.  -   Bir  yassar  erməni  gəlmişdi 
kəndə,  gümüş kəm ər alırdı, əmə çox az pul  verirdi.
Yasdana  (is.)  -   dağda  düzənlik  (coğrafi  termin).  -   Lül  dağm 
yasdanasmda canavar qoımu basıf.
Yastəzəyi/Zyaztəzəyi  (is.)  --  çölds  olan  mal  peyininin  qurumuş 
forması.  Əslində  bu  yazı  (çöl)  təzəyi  mənasındadır.  -  Yaztəzəyi  çox 
tez alışıf yamr.
İnformatorlarm dediyinə görə, payızdan çöldə qalan mal peyini 
yaz aylannda quruyur və bunu yığıb yandınrlar.
Yastırax  (sif.)  -   yastıtəhər.  -   Haxverdi  özünə  yastırax  bir  əv
tıkif.
Yastıx  (is.)  -   arabamn  yanmı  saxlayan,  həm  də  dönməni 
tənzimləyən hissə. -  Haravanm yasdığı  q ın lıf yan yerə tüşüf.
Yasoul  (sif.)  -  sərt  insan.  -  Yasoul  İsmeyıl  hirsdənəndə papros 
kutusunu tıkqılladırdı.
Yasalamax- pasalamax  (].)- danlamaq,- Ay Xudaverdi, uşağını 
bir az yasala-pasala.
1.  Yaşmax//yamşax  (is.)  -   qapı  və  pəncərə  yanovunun 
çərçi\rəsinin  divarla  birləşən yerinə  vurulan  naxışlı  taxta (nalişnik).  -  
Qapmın yaşmağını  usdalar vurdular.
2.  Yaşmax  (is.)  -   elat  qadmlanmn  kişilərdən  pəsinmək  üçün 
ağızlanna tutduqian örtük. -  İndı çox az qadm ağzma yaşmax tutur.
Yaşdaş  (is.) -  həmyaşıd. -  İrəhimnən İrəsil yaşdaşdılar.
Yatır (is.)  -  var-dövlət.  -  Oxartana yatm  var kin,  Əvdüləzimin 
düz 25  ildi kin,  soixoz direxturu işdiyir.
Yatırmax  (f.)  -   qoymaq.  -   Banğa  10  rnin  manat  pul 
yaürmışdım, heç oldu getdi.
Yavanı/fyavana  (z.)  -  başh-başma,  sahibsiz.  -   Yavanı  boyyən 
uşax nolacax, ya oğra oiajax, ya da quldur.
Yavanmx  (is.)  -   çörəklə  yeyilən  ağartı  rnəhsulu.  -   Ən  yaxşı 
yavanxux pendirdi.
Yavıx (sif.) -  yaxın. -  Bizə yavıx  adamdı, Ələhvər kişi (Q.).
Yava  (sı'f.) -  kobud,  pis,  qanmaz.  -  Yava adamdı  bu koprətıvin 
sədri, heş kimi  sayıf eləmir,  'oinəli.
Yava-yava  (z.)  -   yekə-yekə.  -   Öyün  qalxozun  mexaniyini 
gördüm, çox yava-yava damşırdı.
Yavımax  (f.)  -   yaxınlaşmaq,  uyğunlaşmaq.  -   Gəlin  əvə  heş 
yavımır,  necolacax bilmirəm.

---

Yavınçı  (sif.)  -  başqalanna raöhtac  olan.  -  Yavmçı  adamdı  b u  
Oruc, bir işin qulpunnan yapışmır.
Yaypanmax  (f.)  -   yerə  yatmxş  taxıl,  ot  va 
s. 
-   O  xərtənə 
yağamx oldu kin,  imdi taxıl yerə yaypamf.
Yayxanmax  (f.J  -   ayağmı  geniş  açıb  stulda  və  ya  divanda 
oturmaq. -  Ə, a bala,  nə yayxananıfsan düz otu.
Yayxana-yayxana  (z.)  -   nazlana-nazlana,  əzizlənə-əzizlənə.  — 
Bu Şəmşirin oğlu Səfər qız kimi yayxana-yayxana gəzer.
Yayhx  (is.)  -   cib  dəsmalı.  -   Yayİığı  yüdürtmuşdum,  hələm  
qurumuyuf.
Yaylım  (is.)  -  qoyun  sürüləri otlayan sahə.  -  Qounnan yayiıma 
sürdülər,  isti tüşəndə mələ gətirəcəx'lər.
Yaymax  (f.)  -   nehrə  çalxamaq.  -   Nəhrə  yaymax  da  çətin  işdi, 
adamı bezix'dirir.
Yayma  (is.)  -   sacda bişirilən  yuxa.  -   Yayma  tez  pişən  çörəyə
dellər.
Yazmax  (f.)  -   kəsmək,  yarmaq.  -   Kış  olaııda  uşaxlar  qartoiu 
yazıf sevənin üstə  pişirillər.
Yazı  (z.)  -   çöl.  -   Yazı  təzəyi  çox  tez  yanır,  tez  də  sönür.  -  
Yazıda tolğular otdu>oır.  “Kitabi-Dədə  Qorqud”  dastanmda da həmin 
mənada işlənmişdir.
Yazma  (is.)-baş yayhğı -  Ay uşax, nənəmin yazmasmı taf gəti.
Yazabuğanı  (is.)  —  cütləşmə  həddinə  çatmış  dişi  mal.  -  
Öysüzdü İrza məllimdən bir yazabuğam qaşqa düə ah f gətirdim.
Yeddiarxadömm  (is.)  -  ən  uzaq  qohumlar.  -Z ın   bır qonşumuz 
var,  səhərrərim yeddiarxadönənimi qatdı, qanşdırdı.
Yedəx' (is.) -  ikitəkərli  araba. -  Cavad kişi  yedəx'lə  əvin daşını 
tamam daşıdı.
Yekə (sif.) — böyük. -  Ə, yekə adamsan, uşağa qoşulma.
Yekəxana  (sif.)  -   lovğa,  eqoist.  -   Gülnün  yetimi  Fərman  çox 
yekəxana uşaxdır.
Yekinməx  (f.)  -   yerindən  qalxmaq  cəhdi.  -   Əli  kişi  can 
verəndə, ordaydıx,  iki dəfəm yekindi, qaxa bilmədi.
Yekələnməx  (f.)  -   böyümək.  -   Allah  saxlasm,  o  Əlinin 
madanm yekələnif.
Yex'dən//yehdən  (z.)  -   birdən,  qəflətən.  -   Düz  1988-ci  ilin  11 
dekabnnda əvdə otururdum, yex'dən yer oynadı, zəlzələ oldu.
Yex'  deyəndə  (f.)  -   ağzım  açan  kimi,  həmişə.  -  Yex'  deyəndə 
qardaşımm pisdiyini kişi başıma qaxır həmməşə.
1.  Yel  (is.)  -   revmatizm  xəstəliyi.  -   Hər  il  yazbaşı  Nazdı 
arvadm ayaxlan yeldən tutulur.
2.  Yel (is.) -  külək. -  Yel gəlməsə,  taxıl savnlmaz.
Belə bir məsəl var:  “Yel əsif, qoz tökülüf’.
Yelləməx' (f.) -  qoyun-quzu və mal-qaramn otlağa sürülməsi. -  
Günortadan  söra  çovannar  sulaxda  dincələn  mal-qounu  otdağa  san 
yeliyillər.
Yelli  (sif.)  -   cəld,  tez.  -   Çox  yelli  danışer  Sultan  adam  başa 
tüşə bilm ir kin, nə der.
Yellənməx'  (f.)  -   hirslənmək.  -   Gənə  nölmuşdusa  ferma 
müdrü yaman yellənmişdi.
Yelaparan  (sif.)  -   lap  anq,  çiirəfsiz.  -   Poştun  müdürü 
yelaparamn biridi.
Yellə  (is.)  -   çelik-ağac  oyununda  çilikatma.  -   Xudaverdinin 
yellə vurduğu çiliyi qaytarmax olmur ha.
Yeləx'  (is.) -  köynəyin  üstünnən  geyilən  qolsuz  qalın paltar.  -  
K'ışda uşaxlar yeləx’ geyməsələr, souxluyallar.
Yelin  (is.) -  dişi  heyvanm  süd vəzləri  olan hissə.  -  tnəin yelini 
şişif, həm də süddən kəsilif, doğacax dəsən.
Yelinnəməx' (f.) -   doğum  ərəfəsində  heyvamn  yelinin  şişməsi, 
süddən  kəsilməsi.  -   Teivin  qounnan  yelinniyif,  yaxınnarda 
quzuluyullar.
Yelan  (is.)  -   kəlağay,  paltar,  yorğan  və  digər  şeylərin  ətəyinə, 
qırağma  salınan  haşiyə.  -   Yorğamn  qırağma  yelən  tikillər kin,  yaxşı 
görünsün.
Yelavar  (sif.)  -   külək  tutan  sahə.  -   Yelavai'  yerdə  uşağı  çox 
saxlamax olmaz, naçaxlıyar.
Yelbeyin  (z.)  -   ağılsız,  hər  şeyə  inanan  adam.  -   Ay  bala, 
yelbeyinnix' edif hər yetənə inanma.

---