Sünnəyə münasibətimiz necə olmalıdır?
Yüklə 1,41 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Əvvəlcə uyğunlaşdırmaq ( cəm` ), sonra seçmək ( tərcih ) lazımdır
- İddət
160 dәn xoşlanıb cihadı tәrk etsәniz, Allah sizә zәlilliyi müsәllәt edәr vә dininizә dönәnәdәk bu zәlilliyi üzәrinizdәn götürmәz” 1 . Demәli, hәdis dinin әmrlәrinә laqeydlik göstәrib dünyә- vi vәzifәlәrә etinasız yanaşdığı üçün ümmәtә müsәllәt edilәn zәlilliyin sәbәblәrini bizә başa salır. Hәmçinin, “üynә” üsullu alış-veriş göstәrir ki, ümmәt Allahın haram qıldığı vә әzabla müjdәlәdiyi şeydә laqeydlik göstәrib. Bu – faizdir. Allah bildirir ki, faizlә mәşğul olan şәxs Ona vә peyğәmbәrinә savaş açmışdır. Yәni, ümmәt zahirәn ha- lal görünәn, әslindә isә haram olan üsulla faiz yeyir, hiylә iş- lәyir. Habelә, heyvandarlıq mәşğuliyyәti, әkin-biçindәn xoş- lanma, әkinçilik vә xüsusi işlәrә birdәfәlik bağlanma – bütün bunlar hәrbi sahәlәr dә daxil olmaqla müxtәlif sәnәtlәrә müna- sibәtdә bivecliyi göstәrir 2 . Cihadın tәrk edilmәsinә gәlincә, bu – yuxarıda göstә- rilәnlәrin mәntiqi nәticәsidir. Mәhz bu üzdәn dinә sahib çıxana- dәk zәlillik ümmәtin nәsibi olur. Nәticә etibarı ilә deyә bilәrik ki, müsәlman bir mövzuya aid bütün hәdislәri öyrәnmәdәn hәmin mövzu haqda hökm çıxarmamalıdır. Bütün hәdislәri nәzәrdәn keçirdiyimiz zaman görәcәyik ki, hәmin hәdislәrin bәzisi mövzunun lehinә, bәzisi dә әleyhinәdir, bәzi hәdislәr isә mövzudakı bütöv mәzmunu hissәlәrә ayırır, ondakı qapalı mәnaları aydınladır, ümumi fikri xüsusilәşdirir, çәrçivәyә salır. Bu qaydaya riayәt etsәk, bizdә hәmin mövzu haqda hәrtәrәfli, bütöv tәsәvvür yaranacaq vә biz natamam baxışlardan azad olacağıq. İnsanı xәtaya salan mәhz natamam tәsәvvür, baxış deyilmi?! 1 Әlbani bu hәdisin bütün istinadlarını sәhih hesab edib (Bax: Әlbani. әs-Sә- hihә, 11). Hәmçinin, “Almağını göstәriş verәn şәxsin ajiotaj alış-verişi” ki- tabımızda bu mәsәlәyә toxunmuşuq. 2 İbn Hәcәr. Fәth әl-Bari, cild V, sәh. 402. 161 Zahirən bir‐birinə zidd hədislərin uyğunlaşdırılması və münasib variantın seçilməsi Bilmәliyik ki, sәhih dini mәtnlәr arasında heç bir әkslik mövcud deyil. Çünki haqq haqqa zidd olmaz. Әgәr sәhih dini mәtnlәr arasında ziddiyyәtin olduğu iddia edilsә, onda, bu zid- diyyәt zahirәn olub mәzmunda deyildir. Yәni, iddia edilәn zid- diyyәt, әslindә yoxdur. Boynumuza düşәn dә belә “ziddiyyәt”i aradan qaldırmaqdır. Әgәr ziddiyyәti iki dini mәtni doğru formada bir-birinә uyğunlaşdırmaqla aradan qaldırmaq vә eyni zamanda hәr iki dini mәtni tәtbiq etmәk mümkündürsә, onda bu, “tәrcih”dәn daha doğrudur. Çünki tәrcih (üstünlük vermә) – dini mәtnlәr- dәn birini kәnara qoyub digәrini ondan üstün bilmәkdir. Əvvəlcə uyğunlaşdırmaq (cəm`), sonra seçmək (tərcih) lazımdır Sünnәni lazımınca başa düşmәk üçün zahirәn ziddiyyәt- li görünәn sәhih hәdislәri birinә uyğunlaşdırmaq, hәr birini la- yiq olduğu “qovluğa qoymaq” lazımdır. Lazımdır ki, bir-birlә- rini tamamlasınlar. Qeyd edim ki, söhbәt sәhih hәdislәrdәn gedir. Bu qayda “zәif” hәdislәrә şamil deyil. Sәhih hәdis “zәif” hәdisә zidd olar- sa, onların bir-birә uyğunlaşdırılmasına ehtiyac yoxdur. Ancaq 162 “zәif” hәdisi bir anlığa sәhihmiş kimi göstәrmәk lazım gәlәrsә, bu – başqa mәsәlә 1 . Bu sәbәbdәn tәdqiqatçı alimlәr kor da olsa, qadının ki- şiyә baxmasını haram qılan “Sizdәmi korsunuz?!” hәdisini (Ümmi-Sәlәmәyә istinadәn Әbu Davud vә Tirmizi rәvayәt edib) möminlәrin anası Hәzrәti Aişә vә Fatimә bint Qeysin nәql etdiyi digәr bir hәdisә әsaslanaraq rәdd etmişlәr. Halbuki hәr iki hәdis dә “Sәhih” kitabındadır. Ümmi-Sәlәmә rәvayәt edir ki: “Peyğәmbәrin (Ona Al- lahın xeyir-duası vә salamı olsun!) yanına getmişdim. (Digәr hәyat yoldaşı) Meymunә dә yanında idi. Bu zaman Ümmi- Mәktum gәldi. Hәmin vaxt hicab geymәmiz artıq әmr olun- muşdu. Peyğәmbәr bizә dedi: “Örtünün.” Ona dedik: “Ey Al- lahın rәsulu, o ki kordur, bizi nә görür, nә dә tanıyır.” Pey- ğәmbәr bildirdi: “Sizdәmi korsunuz, onu görmürsünüzmü?!” Hәdisi Әbu Davud vә Tirmizi rәvayәt etmişdir. Tir- miziyә görә, hәdis “hәsәn-sәhihdir” 2 . Tirmizi bu hәdisi sәhih saysa da, istinadda Ümmi-Sәlә- mәnin qulamı Nәbhanın adı çәkilib. Nәbhan “mәchul” (namә- lum) ravidir, İbn Hibbandan başqa heç kәs onu mötәbәr hesab etmәyib. Bu sәbәbdәn “әl-Muğni” kitabında İmam Zәhәbi onu “zәif” ravilәr cәrgәsinә daxil edib. Bu hәdis İmam Buxari vә İmam Müslimin eyniadlı “Ca- me әs-Sәhih” kitablarında Hәzrәti Aişәyә (Allah ondan razı qal- sın!) istinadәn rәvayәt olunmuş vә yad şәxsә baxmağın qadına icazәli olduğunu göstәrәn digәr hәdisә ziddir. Hәzrәti Aişә de- yib: “Peyğәmbәr (Ona Allahın xeyir-duası vә salamı olsun!) 1 Heç bir әsli, istinadı olmayan, yalan vә uydurma hәdislәrә gәlincә, onlarla mәşğul olmaq lazım deyildir. Amma hәmin hәdislәrin uydurma olduğunu izah etmәk, Quranla, Sünnә ilә, әqidә vә şәriәtin mәqsәdlәri ilә ziddiyyәtini göstәrmәk üçün araşdırma aparmaq olar. 2 Әbu Davud. Sünәn, hәdis № 4112; Tirmizi. Sünәn, hәdis № 1779. 163 mәni rәdası ilә örtmüşdü vә mәn mәsciddә çalıb-oynayan hә- bәşlilәrә baxırdım” 1 . Qazi İyaz yazır: “Bu hәdisdә, yad kişilәrin etdiklәrinә qadının baxmağına icazә vardır. Ancaq kişilәrin gözәlliklәrinә baxıb hәzz almaq “mәkruh”dur”. İmam Buxarinin bu hәdisi yerlәşdirdiyi fәsillәrdәn biri- nin adı belәdir: “Başqalarında bәd fikir oyatmadan qadının hә- bәşlilәrә vә qeyrilәrinә baxmağı” 2 . Bu fikri Buxarinin Fatimә bint Qeysә (Allah ondan razı qalsın!) istinadәn rәvayәt etdiyi hәdis dә tәsdiqlәyir. “Hәyat yoldaşı Fatimә bint Qeysi boşadığı zaman Peyğәmbәr (Ona Al- lahın xeyir-duası vә salamı olsun!) ona dedi: “Get, Ümmi-Mәk- tumun evindә “iddәt”ini 3 gözlә. Çünki o, kordur. Paltarını çı- xarsan da, sәni görә bilmәz”. Peyğәmbәr (Ona Allahın xeyir-duası vә salamı olsun!) әvvәlcә Fatimә bint Qeysә Ümmi-Şәrikin evinә getmәyi әmr et- mişdi. Ancaq sonra: “Ümmi-Şәrik evinә sәhabәlәrimin gedib- gәldiklәri qadındır”, – deyәrәk Fatimәni Ümmi-Mәktumun evi- nә göndәrmişdi. Demәli, bu cür sәhih hәdislәr ola-ola, Ümmi-Sәlәmәnin rәvayәt etdiyi hәdisә – hәtta dedik ki, onda “zәiflik” vardır – etibar etmәk doğru deyil. 1 Bu hәdisin mötәbәrliyi yekdilliklә qәbul edilib. Hәdisi İmam Buxari, İmam Müslim vә qeyrilәri fәrqli variantlarla rәvayәt etsәlәr dә, mәzmun eynidir. Bax: әl-Lu`lu` vәl-Mәrcan, hәdis № 513; Buxarinin “Came әs-Sәhih”i dә daxil olmaqla “Fәth әl-Bari” kitabı, hәdis № 950. 2 İbn Hәcәr. Fәth әl-Bari, cild II, sәh. 445. 3 İddət: boşanmış vә ya әri ölmüş qadınların növbәti dәfә evlәnә bilmәlәri üçün gözlәmәlәri zәruri olan zaman müddәtini ifadә edәn fiqh termini – tər‐ cüməçinin qeydi. Yüklə 1,41 Mb. Dostları ilə paylaş:
|