Sünnəyə münasibətimiz necə olmalıdır?
Yüklə 1,41 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Səhabələr və tabein nəslinin hədislərin deyildiyi şəraiti və səbəbləri nəzərə almaları
- Əsəbiyyət
- 1. Sahibi bilinməyən dəvələr haqda Həzrəti Osmanın görüşü
187 lub ki, qüreyşlilәrin (o dövrdәki) üstünlüyü vә әsәbiyyәti 1 çә- kişmәlәrin aradan qaldırılmasına imkan verirdi. Demәli, bu, qüreyşli olmaqla deyil, Qüreyşin o dövrdәki gücü ilә bağlı mә- sәlәdir. Bu sәbәbdәn biz Qüreyşin imamlığını qәbul edirik, an- caq hәdisin deyilmә sәbәbini o dövrdә qüreyşlilәrin sәciy- yәlәndiyi keyfiyyәtdә görürük ki, bu da әsәbiyyәtdir. Biz dә düşünürük ki, müsәlmanları idarә edәcәk şәxs elә bir qövmdәn çıxmalıdır ki, hәmin qövm öz dövründә yüksәk birlik şüuruna vә gücә sahib olsun. Mәhz belә qövmә digәr qövmlәr tabe olar, o da bacarıqla onlara hamilik edәr” 2 . Səhabələr və tabein nəslinin hədislərin deyildiyi şəraiti və səbəbləri nəzərə almaları Sәhabәlәr vә tabein nәsli (Allah onlardan razı qalsın!) hә- dislәrin deyildiyi şәraiti, sәbәblәri diqqәtlә nәzәrә alardılar. Onlar görәndә ki, bu vә ya digәr hәdis Peyğәmbәrin za- manına aid problemin hәlli mәqsәdilә deyilib vә sonradan vә- ziyyәt dәyişib, hәmin hәdisin zahirinә uyğun hәrәkәt etmәz, dövrün tәlәblәrini nәzәrә alardılar. Mәsәlәn, Peyğәmbәr (Ona Allahın xeyir-duası vә salamı olsun!) Xeybәr әrazisini oranı fәth etmiş sәhabәlәrinin arasında bölüşdürdüyü halda, Hәzrәti Ömәr (Allah ondan razı qalsın!) fәth edildikdәn sonra İraqın bütövlüyünü saxlamış, müsәlmanların mәnafeyini güdmüş, fa- tehlәri arasında bölmәmişdi. Müsәlman nәsillәrә davamlı güc mәnbәyi olsun deyә, oranı dövlәtin mülk torpaqlarına çevir- mişdi 3 . 1 Əsəbiyyət: yüksәk birlik şüuru; qәbilә hәmrәyliyi. Cahiliyyәt dövrü әrәb qәbilәlәri üçün işlәdilir – tərcüməçinin qeydi. 2 İbn Xәldun. Müqәddimә / çapa hazırlayan: Әli Әbdülvahid Vafi. Cild II, sәh, 695-696. 3 Әtraflı mәlumat üçün bax: Yusif әl-Qәrdavi. Dini mәtnlәr vә şәriәtin mәqsәdlәri baxımından din siyasәti, “Mәktәbә Vәhbә” nәşriyyatı, sәh. 188- 188 İbn Qüdamә yazır: “Peyğәmbәrin (Ona Allahın xeyir-duası vә salamı olsun!) Xeybәr әrazisini (sәhabәlәri arasında) bölüşdürmәyi erkәn is- lam dövrünә, ehtiyacın çox olduğu bir vaxta tәsadüf edirdi. Bunda ümmәt üçün xeyir vardı. Sonralar müәyyәnlәşdirildi ki, әrazilәr sahiblәrindә qalsın. Çünki zәrurәt bunu tәlәb edirdi” 1 . 1. Sahibi bilinməyən dəvələr haqda Həzrəti Osmanın görüşü Peyğәmbәrdәn (Ona Allahın xeyir-duası vә salamı ol- sun!) sahibi bilinmәyәn dәvәlәr haqda soruşduqda tutularaq bir yerdә saxlanılmasını qadağan edәrәk demişdi: “Ondan sәnә nә! 201. Xәlifә Ömәrin İraq siyasәti haqda iraqlı hüquq mütәxәssisi Mәhәmmәd Şәrif Әhmәd yazır: “O, İraq torpaqlarını oranı fәth edәnlәr arasında Quran vә Sünnәdәki rәqәmli bölgü әsasında paylamamışdı. Bu sәbәbdәn İraqı fәth edәn sәhabәlәr xәlifәnin qәrarına etiraz edәrәk, onu şәriәtә әks saymış, qa- nuni paylarını tәlәbә etmişdilәr. Ancaq Hәzrәti Ömәr (Allah ondan razı qal- sın!) başa düşmüşdü ki, gündәn-günә genişlәnәn, düşmәnlәri çoxalan döv- lәtin davamlılığı üçün möhkәm iqtisadiyyata, maliyyә sisteminә ehtiyac var- dır. Mәhz belә sistemin sayәsindә dövlәt möhkәmlәnәr, zәruri tәlәbatları tә- min olunar. Çünki әdalәtli xәlifә böyük pul kütlәsinin müәyyәn qrup insa- nın әlindә cәmlәnmәsinin nә qәdәr tәhlükәli olduğunu xәbәr verәn aşağı- dakı Quran ayәsini fәhmi vә bәsirәti ilә başa düşmüşdü: “...Bu ona görәdir ki, (hәmin mal-dövlәt) içәrinizdәki zәnginlәr arasında әldәn-әlә dolaşan bir sәrvәt olmasın...” (әl-Hәşr, 7). Bu sәbәbdәn o, qәrarında möhkәm durmuş, digәr seçkin fәqih sәhabәlәrlә birlikdә “siyasәt, idarәçilik vә sosial işlәrdә müdriklik vә ali mәnafenin birinciliyi” prinsipinә uyğun hәrәkәt etmişdi” Bax: Mәhәmmәd Şәrif Әhmәd. Fiqhdә, düşüncә vә siyasәtdә İslama yeni ba- xış, Dәmәşq, 2004, sәh. 10. 1 İbn Qüdamә. әl-Muğni. Cild II, Misir: “Nәşr әs-Sәqafәt әl-İslamiyyә” mәt- bәәsi, sәh. 598. 189 Onun ki möhkәm ayaqları, hörgücündә dә suyu var. Sahibi ta- pılanadәk suyundan içәr, ağaclardan yeyәr” 1 . Peyğәmbәrin zamanında bu cür idi. Әbubәkr Siddiqin vә Hәzrәti Ömәrin (Allah onlardan razı qalsın!) zamanında da be- lәcә davam etdi; Peyğәmbәrin әmrinә uyğun olaraq sahibi bi- linmәyәn dәvәlәr sahiblәri tapılanadәk başlı-başına buraxılır, heç kәs dә onları mәnimsәmirdi. Ancaq Hәzrәti Osmanın (Allah ondan razı qalsın!) zama- nında vәziyyәt dәyişdi. “Müvәtta” kitabında İmam Malik yazır ki, İbn Şihab әz-Zühri belә deyib: “Ömәr ibn Xәttabın zamanında, sahibi bilinmәyәn dәvә- lәr hәr yerdә balalayır, heç kәs dә onlara toxunmurdu. Ancaq xәlifәliyi dövründә Osman ibn Әffan әmr etdi ki, әvvәlcә, belә dәvәlәri bir yerә toplasınlar, sonra da sahiblәrini müәyyәnlәş- dirmәk üçün car çәksinlәr. Sahiblәri tapılmazsa, satsınlar. Son- radan sahiblәri üzә çıxarsa, hәmin puldan onlara versinlәr” 2 . Hәzrәti Osmandan (Allah ondan razı qalsın!) sonra vәziyyәt bir qәdәr dәyişdi; Hәzrәti Әli (Allah ondan razı qal- sın!) dәvәlәrin tutulub saxlanılması haqda Hәzrәti Osmanın gö- rüşünә tәrәf çıxsa da, fikirlәşdi ki, pul vermәk dәvә sahiblәrini zәrәrә sala bilәr. Çünki pul dәvәnin yerini vermir, onu әvәz- lәmir. Bu sәbәbdәn Hәzrәti Әli qәrar çıxardı ki, belә dәvәlәr tu- tulub saxlanılsın, sahiblәri üzә çıxanadәk dövlәt xәzinәsi hesa- bına onlara baxılsın 3 . Hәzrәti Osman vә Hәzrәti Әli (Allah onlardan razı qal- sın!) Peyğәmbәrin hәdisinә zidd hәrәkәt etmәmişdilәr, әksinә, hәdisdәki göstәrişin mәqsәdini nәzәrә almışdılar. Çünki insan- ların әxlaqı korlanmış, haqq unudulmuşdu. Bәzi insanlar ha- ram tikәyә adәtkәrdә olmuşdular. Belә olan halda sahibi bilin- 1 Şövkani. Neyl әl-Övtar. Cild V, sәh. 338. Hәdisin mötәbәrliyi yekdilliklә tәsdiqlәnib. 2 İmam Malik. Müvәtta. Cild III, sәh. 129. 3 Mәhәmmәd Yusif Musa. İslam fiqhi tarixi, sәh. 83-85. Yüklə 1,41 Mb. Dostları ilə paylaş:
|