Sünnəyə münasibətimiz necə olmalıdır?
Yüklə 1,41 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 2.1. İmam Əbu Yusif ölçü və çəki haqqında
- 2.2. Nağd pulun iki “nisab”ı 1
- Nisab
- 3. Həzrəti Ömərin zamanında “aqilə”nin dəyişməsi
190 mәyәn dәvәlәri, davarı başlı-başına buraxmaq haqsız mәnimsә- mәlәrә sәbәb ola bilәrdi. 2. Dəyişkən ürf‐adət və hədislər Elә hәdislәr var ki, Peyğәmbәrin zamanındakı adәt-әnә- nәyә uyğun olaraq deyilib. Ancaq dövr keçmiş, hәmin adәt- әnәnә dәyişmişdir. Belә olan halda bu cür hәdislәrin deyilmә mәqsәdini nәzәrә almalı, hәrfiyyәtçilik etmәmәliyik. 2.1. İmam Əbu Yusif ölçü və çəki haqqında “Buğdaya buğda, ölçüyә ölçü, mislә dә misl olmalıdır. Arpa, xurma vә duz da ölçüyә ölçü, mislә misl alınıb-satıl- malıdır. Qızıl vә gümüş isә çәkiyә çәki (satılmalı yaxud da alın- malıdır” mәzmunlu hәdisdә söz edilәn “ribәvi” (faiz tutula bi- lәcәk) әmtәәlәr haqda İmam Әbu Yusifin görüşü bütün fiqh alimlәrinә yaxşı mәlumdur. Әbu Yusifә görә, hәdisdә göstәrilәn әmtәәlәr üçün çәki- nin, yoxsa ölçünün şәrt olmağı ürf-adәtdәn asılıdır. Әgәr ürf- adәt dәyişәrsә, – dövrümüzdә olduğu kimi – xurma vә ya duz çәki ilә satılarsa, yeni adәt-әnәnәyә uyğun hәrәkәt etmәk lazım- dır. Belә olan halda xurma vә duzu çәki ilә satmaq “caiz”dir. Hәrçәnd ki, onların ölçüsü fәrqlidir. Tәbii ki, bu, İmam Әbu Hәnifәnin görüşünә vә hәnәfi kitablarında yazılanlara ziddir; o әmtәә ki, Allahın rәsulu onda ölçü artıqlığını haram edib, onu ölçü ilә almaq vә ya satmaq la- zımdır. Hәtta insanlar ölçü ticarәtindәn imtina etsәlәr belә, bu qayda dәyişmir. Habelә, o şeylәr ki, Peyğәmbәr onlarda çәki ar- tıqlığını haram sayıb, göstәrilmiş çәki gözlәnilmәlidir. Hәtta çәki ticarәti aradan qalxsa belә, qayda dәyişmir. 191 Bu görüşә görә, xurma, duz, buğda vә arpa qiyamәtәdәk ölçü ilә alınıb-satılmalıdır. Bu da, tәbii ki, insanların işini çәtin- lәşdirmәkdir. Hәmçinin, bu görüş hәdisin mәqsәdini әks etdir- mir. Doğru görüş Әbu Yusifinkidir. Onun görüşü indiki dövrdә insanların işinә yarayan әn münasib görüşdür. Çünki qәdimdә dәnli bitkilәr üçün nәzәrdә tutulmuş bütün ölçü formaları döv- rümüzdә çәki ilә әvәzlәnib. 2.2. Nağd pulun iki “nisab”ı 1 Hәdislәrin ürf-adәtә uyğun deyilmәsinә dair misallardan biri dә budur ki, Peyğәmbәr (Ona Allahın xeyir-duası vә salamı olsun!) nağd puldan tutulacaq iki zәkat miqdarı (nisab) müәy- yәnlәşdirib. Gümüş iki yüz dirhәmә (595 qram), qızıl da iyirmi misqala (85 qram) çatarsa, zәkat vermәk lazımdır. O zamanlar bir dinar on dirhәmә bәrabәr idi. “Zәkatın fәlsәfәsi” kitabımda izah etmişәm ki, Peyğәm- bәr heç dә bununla iki fәrqli “nisab” müәyyәnlәşdirmәk fik- rindә olmayıb. Әslindә, bu, vahid “nisab”dır. Kim ki bu miqdar var-dövlәtә sahibdir, zәkat vermәlidir. Sözügedәn “nisab” Pey- ğәmbәrin zamanında işlәnәn iki valyutaya (qızıl vә gümüş) uy- ğun hesablanıb. Demәli, hәdisdә o dövrün adәt-әnәnәsi nәzәrә alınıb; hәmin “nisab”, әslindә, bir-birinә bәrabәr iki valyuta әsasında hesablanıb. İndi isә vәziyyәt dәyişib. Gümüşün qiymәti qızılınkı ilә müqayisәdә kәskin şәkildә aşağı düşüb. Demәli, “nisab”ı qiy- mәtcә bir-birindәn kәskin fәrqlәnәn iki valyuta әsasında müәy- yәnlәşdirmәyimiz doğru deyil. Mәsәlәn, 85 qram qızıla, 595 qram da gümüşә bәrabәr vara sahib şәxslәrin zәkat vermәlәrini iddia etmәyimiz sәhv olardı. Çünki bu tәqdirdә qızılın “nisab”ı 1 Nisab (әrәb. müәyyәn edilmiş hәdd, miqdar): mülkiyyәtin zәkat verilәn miqdara çatması – tərcüməçinin qeydi. 192 gümüşünkündәn tәxminәn on dәfә çox olur. Mәsәlәn, o qәdәr dә çox pulu olmayan şәxsә: “Pullarının “nisab”ını gümüşlә he- sablamışıq, dövlәtli sayılarsan, zәkat vermәlisәn”, çoxlu pulu olana da: “Pullarının “nisab”ını qızılla hesablamışıq, dövlәtli deyilsәn, zәkat sәnә düşmür”, – demәyimiz ağla batmır. Problemdәn çıxış yolu dövrümüzdә zәkat üçün vahid pul miqdarını (nisab) müәyyәnlәşdirmәkdir. Mәhz vahid pul miqdarı әsasında zәkat verәcәk şәxslәri müәyyәn etmәk müm- kündür 1 . Allah rәhmәt etsin, böyük ustad mәrhum Şeyx Mә- hәmmәd әbu Zәhrә vә hәmkarları Şeyx Әbdülvәhhab Xәllaf vә Şeyx Әbdürrәhman Hәsәn 1952-ci ildә Dәmәşqdә keçirdiklәri “Zәkat” konfransında bu fikri sәslәndirmiş, “nisab”ın yalnız qı- zılla hesablanması qәrarını çıxarmışdılar. Mәn dә bunun tәrәf- darıyam, “Zәkatın fәlsәfәsi” adlı kitabımda da bu prinsipdәn çıxış etmişәm 2 . Bu görüş, heç dә zәnn edildiyi kimi, mәlum hә- disә zidd deyil. Dediyimiz kimi, hәmin hәdisdә ürf-adәt nәzәrә alınıb. Ürf-adәt aradan qalxarsa, ona uyğun hökm dә qüvvәdәn düşәr. 3. Həzrəti Ömərin zamanında “aqilə”nin dəyişməsi Sәhvәn ya da yarıqәsdlә öldürmә zamanı qanbahasının qatilin qohumlarının – “aqilә”nin boynuna düşmәsi haqda hә- dis dә dәyişkәn ürf-adәtlә әlaqәdar deyilib. 1 Bir-birindәn fәrqli iki miqdarla müsәlmanları baş-başa buraxmaq doğru deyil. Düşünürük ki, zәkatda vahid pul miqdarının müәyyәnlәşdirilmәsi ol- duqca zәruridir. Sual yaranır: әgәr vahid pul miqdarı müәyyәn edilәrsә, qı- zılmı әsas götürülmәlidir, yoxsa gümüş? Mәn qızıl variantını seçmişәm. 2 Yusif әl-Qәrdavi. Zәkatın fәlsәfәsi, cild I, sәh. 261-265. 193 Bәzi fәqihlәr hәdisin zahiri mәnasından yapışaraq qatilin kişi qohumlarını “aqilә”dәn saymışlar. Ancaq onlar nәzәrә al- mamışdılar ki, o dövrdә bir şәxsin әsas dayağı, arxası, kömәyi mәhz kişi qohumlar olduğu üçün Peyğәmbәr qanbahasını ödәmәyi mәhz onlara yüklәyib. Ancaq hәnәfilәr yuxarıdakı fәqihlәrlә razılaşmırlar. On- lar bildirirlәr ki, xәlifәliyi dövründә Hәzrәti Ömәr (Allah ondan razı qalsın!) qanbahasının ödәnilmәsini divanxana işçilәrinә tapşırmışdı. Bu mәsәlәni araşdıran Şeyxülislam İbn Teymiyyә (Allah rәhmәt etsin!) “Fitvalar” kitabında yazır: “Peyğәmbәr (Ona Allahın xeyir-duası vә salamı olsun!) qanbahasını ödәmәyi “aqilә”yә yüklәmişdi. “Aqilә” – şәxsә kö- mәk edәn, yardım göstәrәn qohumlara deyilir. Peyğәmbәrin dövründә “aqilә” dedikdә kişi qohumlar başa düşülürdü. Hәz- rәti Ömәr xәlifә olduqdan sonra qanbahasını ödәmәyi divan- xana işçilәrinә tapşırdı. Bu sәbәbdәn qanbahasını kimin ödәyib- ödәmәyәcәyi әtrafında fәqihlәr ixtilafa düşmüşlәr. Sual yarandı ki, görәsәn, “aqilә” dedikdә kimlәr nәzәrdә tutulur: şәriәt baxı- mından müәyyәn edilmiş şәxslәrmi, yoxsa heç bir müәyyәnlәş- dirmә olmadan kömәk edәn, yardım göstәrәn kәslәrmi? Birinci görüşün tәrәfdarları bildirmişlәr ki, qanbahası qohumların boy- nuna düşür. Çünki qohum-әqrәba Peyğәmbәrin (Ona Allahın xeyir-duası vә salamı olsun!) zamanında “aqilә”dәn sayılırdı. İkinci fikrә tәrәfdar çıxanlar isә bildirdilәr ki, yerinә vә zamana görә kim kömәk edirsә, “aqilә” dә onlardır. Peyğәmbәrin za- manında şәxsә qohumları kömәk edir, arxa çıxırdılar. Odur ki, onlar “aqilә” sayılırdılar. Çünki Allahın rәsulunun (Ona Al- lahın xeyir-duası vә salamı olsun!) dövründә nә divan vardı, nә dә mәvacib kәsmәk. Xәlifәliyi dövründә Hәzrәti Ömәr (Allah ondan razı qal- sın!) divanxanalar yaratmışdı. Bununla da vәziyyәt dәyişmişdi. Mәlum idi ki, divanxana yerlәşәn şәhәrdә qalan әsgәrlәr, qo- Yüklə 1,41 Mb. Dostları ilə paylaş:
|