Sünnəyə münasibətimiz necə olmalıdır?
Yüklə 1,41 Mb. Pdf görüntüsü
|
219 kar edәrsә, onu gördüyünü iddia edәnlәrin sözlәrindәn imtina edilmәlidir. Şeyx Şakir yazır: “O vaxtlar mәn vә bәzi qardaş- larım böyük alimin bu fikrinә qarşı çıxırdıq. İndi isә açıq deyi- rәm ki, o, haqlı idi. Alimin dediklәrinә onu da әlavә edirәm ki, hesab elmindәn xәbәrsizlәr istisna olmaqla, hәr bir halda Ayın doğuşu hesablamalar yolu ilә müәyyәnlәşdirilmәlidir” 1 . 1 Şeyx Әhmәd Şakir. Әrәb aylarının başlanğıc tarixlәri, “İbn Teymiyyә” mәt- bәәsinin nәşrlәri, sәh. 15. Qeyd edim ki, dövrümüzdә bu fikrә şәrik çıxan- lardan biri dә böyük alim, fәqih Şeyx Mustafa Zәrqadır. Düzdür, İslam Fiqhi Akademiyası üzvlәrinin çoxu ona dәstәk vermәsә dә, o, bu görüşü akade- miyada açıqlamış, müdafiәsinә çalışmışdır. 220 Hədisləri başa düşmədə müstəqim və məcazi mənaların fərqləndirilməsi Әrәb dili mәcazların bol-bol işlәdildiyi dildir. Bәlağәt el- minә görә, mәcazi mәna hәqiqi mәnadan daha ifadәlidir, daha gözәldir. Allahın rәsulu “dad” dilindә (әrәb dilinin adlarından biri – mütərcim) danışanların әn bәlağәtlisi vә fәsahәtlisi idi. Çünki onun dediklәri vәhydәn qidalanırdı. Elә isә hәdis dilinin gözәlliyi vә mәcazlarla zәnginliyi bizdә tәәccüb doğurmama- lıdır. Mәcaz dedikdә linqvistik vә rasional alleqoriya, meta- fora, metonimiya, tәşbeh, tәmsil vә ümumiyyәtlә, hәqiqi mәna- dan törәmә çalarlıq başa düşülür. Mәcazları müәyyәnlәşdirmәk üçün onların ifadә olun- duğu sözә, kontekstә diqqәt yetirmәk lazımdır. Heyvanların, quşların, әşyaların “söhbәt”i dә mәcaz qә- bilindәndir. Mәsәlәn, belә bir tәmsilә (mәcaza) nәzәr salaq: Piydәn soruşdular: “Haraya gedirsәn?” Dedi: “Әyriliklә- ri düzәltmәyә!” (Yәni, arıqlığın sәbәb olduğu fiziki çatışmazlıq- ları düzәltmәyә). Vә ya: Taxta mismara sual etdi: “Nә üçün mәni dәlir- sәn?” Mismar cavab verdi: “Bunu mәndәn deyil, mәni sәnә ça- landan soruş!” Bunlar tәmsil vә tәsviri mәcaz növlәridir; onları yalan saymaq doğru deyildir. İmam Rağib әl-İsfahani “әz-Zәriә ila Mәkarim әş-Şәriә” adlı qiymәtli әsәrindә yazır: “Bil ki, bir söz xәbәr mәqsәdilә deyil, ibrәt olsun deyә mәsәl qismindә deyilәrsә, bu, hәqiqәti tәkzib mәnasına gәlmәz. Odur ki, yalan danışmaqdan çәkinәnlәr bu cür şeylәri danış- 221 maqdan ehtiyatlanmazlar. Şir, canavar vә tülkünün hekayәti buna misaldır: “Bir gün şir, canavar vә tülkü bir eşşәk, ceyran vә dov- şan ovlayırlar. Şir canavara deyir: - Şikarları böl. Canavar dillәnir: - Şikarlar artıq bölünüb – eşşәk sәnin, ceyran mәnim, dovşan da tülkünündür. Bunu eşidәn şir canavarın üstünә atılaraq, onu qanına qәltan etdi. Sonra üzünü tülküyә tutdu: - Bölüşdür. Tülkü: - Ov artıq bölünüb – eşşәk günorta yemәyin, ceyran qәl- yanaltın, dovşan da şam yemәyindir. Şir soruşdu: - Bunu kimdәn öyrәnmişsәn? Tülkü: - Qurdun al qana bulanmış paltarından!” İsfahani sözünә davam edir: “Uca Allahın aşağıdakı kәlamı da bu qәbildәndir: “(Onlardan biri dedi:) “Bu mәnim (din) qardaşımdır. Onun doxsan doqquz dişi qoyunu, mәnim isә bircә dişi qoyu- num vardır…” (Sad, 23). Hәmçinin, Uca Allahın bu kәlamında da mәcazın olmağı haqda әksәr müfәssirlәr hәmrәydir: “Biz әmanәti (Allaha itaәt vә ibadәti, şәri hökmlәri yeri- nә yetirmәyi) göylәrә, yerә vә dağlara tәklif etdik. Onlar ona yüklәnmәkdәn (götürüb özlәri ilә daşımaqdan) qorxub çәkindi- lәr. Ona insan yüklәndi...” (әl-Әhzab, 72). Bәzәn mәcazi söz söylәmәk lazım gәlir. Yoxsa “ayaq sü- rüşәr”, insan xәtaya düşәr. Misal üçün, Peyğәmbәr (Ona Allahın xeyir-duası vә sa- lamı olsun!) Möminlәrin anaları sayılan әyallarına: “Әli әn 222 uzun olanınız mәnә tezliklә qovuşacaqdır”, – dediyi zaman on- lar bunu hәqiqi mәnada başa düşdülәr. Hәzrәti Aişә (Allah on- dan razı qalsın!) deyir ki: “Onlar (Allah onlardan razı qalsın!) bu sözü eşidәn kimi, әllәrini ölçmәyә başladılar”. Hәtta bәzi hәdislәrdә oxuyuruq ki, onlar qumaş parçası ilә kimin qolunun daha uzun olduğunu ölçmüşlәr. Halbuki Allahın rәsulu (Ona Allahın xeyir-duası vә sa- lamı olsun!) bunu nәzәrdә tutmamışdı. O, “uzun әl” dedikdә daha çox xeyir vә savab işlәmәyi, yaxşılıq etmәyi nәzәrdә tut- muşdur. Peyğәmbәrin dediyini sonralar tarix tәsdiqlәdi: ona ilk qovuşan әyalı Zeynәb bint Cәhş oldu. Hәzrәti Zeynәb (Allah ondan razı qalsın!) sәnәtkar qadın idi; düzәltdiklәrini sәdәqә dağıdardı 1 . Hәdislәrlә yanaşı, ayәlәrdәki mәcazi mәnaları da doğru başa düşmәyәnlәr olmuşdur. Mәsәlәn, Әdiyy ibn Hatim oruca dair ayәni doğru-dürüst başa düşә bilmәmişdi: “...artıq siz onlara yaxınlaşın, Allahın sizә halal etdiyini onlardan istәyin; sübh açılınca, ağ sap qara sapdan fәrqlәnincә- yә qәdәr yeyib için; sonra gecәyә qәdәr orucunuzu tamamla- yın...” (әl-Bәqәrә, 187). İmam Buxari rәvayәt edir ki, Әdiyy ibn Hatim belә de- yib: “Sübh açılınca, ağ sap qara sapdan fәrqlәnincәyә qәdәr yeyib için” ayәsi nazil olduqda ağ vә qara qumaş parçası götür- düm vә yastığımın altına qoydum. Onlara baxmağa başladım. Ağını qarasından seçәnәdәk yeyib-içdim. Nә vaxt ki, ağ qa- 1 Hәdisi İmam Müslim “Sәhih” kitabının “Sәhabәlәrin fәzilәtlәri” fәslindә (hәdis № 2453) rәvayәt edib. Buxarinin hәdis kitabında sәhvәn deyilir ki, Peyğәmbәrin әn uzun әlli qadını vә ona ilk qovuşanı Sevda olmuşdur. Bu, bәzi rәvayәtçilәrin yol verdiklәri xәtadır. Bu yanılmanı İbn Cövzi qәti surәtdә tәnqid etmişdir. Bax: әz-Zәhәbi. Siyәr Ә`lam әn-Nübәla, Beyrut: “Risalәt” nәşriyyatı, cild II, sәh. 213. Yüklə 1,41 Mb. Dostları ilə paylaş:
|