T a n I t I m t a h L i L e L e ş t I r I d e r g I s I y önetim y eri Gazi m ustafa Kemal Bulvarı, 133 06570 Maltepe / ankara t elefonlar Santral: 312) 232 22 57-231 23 48 Yazı
Yüklə 1,35 Mb. Pdf görüntüsü
|
eder. Ancak sonuçta onun karşılaştığı yaşlı adam fakir kılığında “H ızır"m bizzat kendisiymiş. O mübaret yaşlı adam başka birisi değil, Saadetin sahibi olan kutlu H ızır idi. Yiğide, giderken duasını verdi. Böylece masğut evine döndü. “H ızır” dan başka bir tip - insanın avucuna konarak seçilmiş olduğuna işaret eden saadet kuşu - daha vardır. Örneğin, Buhar - jırau, Abılay - hanın başarılı yolculuğunu “saadet kuşu" yla karşılaşmasına bağlıyor:
Şokan V alihanov K ır g ız la r d a k i Ş am an iz m İz le ri adlı büyük çalışm asında felaketi önlem ek amacıyla belli eylemlerin yapılması olan “ırım " gibi geleneksel dünya görüşünün bir başka mefhumunu ele almıştır. Örneğin ‘‘birisine gömleğini verirken bir düğmesinin veya bağının kişinin kendisine alması... ailede iyiliğin, bu durumda sürünün eksilmemesi için hiçbir zaman sürüdeki “k u t” sayılan baş hayvanın satılmaması ” gibi inançlar.4 Zenginlik de anlamını özel semiotik konseptte b e lirler. Z e n g in lik te insanın özel nitelik leri ve yetenekleri görünürdü. O seçilm işliğe işaret ederdi. Zenginliğe duyulan saygı, “bay" (zengin) kelimesinin etim olojisinden gelm ektedir. Bunun anlam ı, zengin olmakla birlikte aynı zamanda onurlu, saygılı derr ktir. Demek ki, göçebe kültürü değer ve anlamların bütünlüğüne sahip olan o rijinal bir m etin olarak düşünülebilir. Ana fikir olarak “üreten ilk " , “hayat potansiyeli”, “saadet", “bolluk”, “refah" anlamlarını taşıyan “k u t” kavram ıyla ilgili karm aşık ideolojik kom pleks ele alın ır. G eleneksel kültürün dünya görüşüne ilişkin evrenselliklerine daha yakın olan Kazak felsefesi existansal karakterini yitirm em ekle birlikte kültür alanıyla aynen özdeşleşm ez. Felsefe açıklamanın önemli bir misyonunun taşır, öncelikle o bir herm eneutik, geleneksel kültürle ilgili karmaşık metinlerin deşifre etme ustalığıdır. Bu bağlamda Doğu felsefesi, Spengler tarafından “büyük kültürlerin fizio g n o m isin i ka vra m a k” olarak form üle edilen vazifesini gerçekleştirmektedir. Bu vazifenin yerine getirilmesi için elimizde gittikçe çoğalan bol materyaller mevcuttur. Bunlar öncelikle Türk kültürünün gerçek ruhunu, hür ve bağımsız karakter, güçlü ruh, cesaret, Türk dilinin özgünlüğünü ve Türk dünya görüşünü muhafaza etmeye çalışma gibi Türk mentalitesinin özelliklerini yansıtan runik yazıtların bulunduğu Orhon Abideleridir. Türk ruhunun bilinen en kadim belirtileri olan bu yazıtlar, Kül Tegin, Bilge Kağan, Tonügök, Boyun Çura ve Kül Çura şerefine yazılmıştır. Bunların hepsi çözümlenmiş değil; fakat bunlar eski çağlarda Türklerde sabit yazı geleneğinin olduğunu ispatlamaktadır. Halk bilgeliğini ifade eden ve ulus geçmişinin güvenilir sayfalarını oluşturan efsaneler, kahramanlık destanları, ata sözleri gerçek bir hazinedir. Ölüme meydan okuyan ve onun karşısına müziği, yarattığı kopuzu koyarak galip gelen ve yüzyıllardır ünlü olan Türk düşünürü ve müsikişinası Dede Korkut’un “kyü ”leri (besteleri) ve onunla ilgili efsaneleri son zamanlarda büyük ilgi odağı durumunu aldı. T ü rk k ü ltü rü n ü n ilk te f s ir c ile r in d e n ve hermeneutikçilerinden birisinin, m eşhur filozof Ebu Nasr el-Farabî olduğunu söyleyebiliriz. Onun ortaya koyduğu eserleri, günümüzde Batı ve Doğudaki İlmî m erkezlerde, A lm atı’da da araştırm a konusu oldu. Burada çok yakın geçmişte, dokuz ülkeyi temsil eden filozof akademisyenler “F arabî’nin Mirası ve Dünya Uygarlığı” konulu bir uluslar arası kongre düzenlemiş bulunm aktadır. Farabî için kültür evrensellerini ve T ürk o n to lo jisin i a çık lam an ın a n a h ta rı, b irço k araştırm acının kanaatlerine göre “k u t” gibi Türk kavramıyla benzerlik arzeden “saadet" kavramıdır.
Araştırm a objesi olarak Y usuf B alasagunî’nin “ K u ta d g u B ilig ” (T ü rk le rin d ilin d e y aşam ın ontolojisini ifade eden “ K u tlu Bilig” veya “ M u tlu O lm a S a n atı”) eserine ilgi de artmış bulunmaktadır. Balasagunî, dünyanın sakral anlamını. Adaleti, Aklı, Saadeti ve Fazileti simgeleyen figürler ve semboller aracılığıyla açıklamıştır. Türk düşünürü, ahlakî normları ve karakterleri, hükümdarın ve onun çevresinde bulunan bakanın, binbaşının, haznedarın, tabibin, âlimin davranış tarzlarını ortaya koymuştur. Ancak pratik felsefenin, insanının manevi ve ahlaki yönde mükemmelleşmesi, onun İlk V arlığı arayışı ile ilgili (“kendi ruhunun bahçesini güzelleştirme” olarak adlandırılan) öğretiyi içeren daha derin bir tabakası m evcuttur. Sistem i oluşturan başlangıç olarak, saadeti de belirleyen Adalet ( “Kiingoldı - “Güneş Doğdu" ortaya çıkar. “ Sadece o adildir ki - diye Elik cevap verdi - kim ki sözünü kalbiyle ölçmeye çalışan. Kim ki mahiyeti ve şekli (içi Bilge 6 2001 / Güz 30 Yüklə 1,35 Mb. Dostları ilə paylaş:
|