T a n I t I m t a h L i L e L e ş t I r I d e r g I s I y önetim y eri Gazi m ustafa Kemal Bulvarı, 133 06570 Maltepe / ankara t elefonlar Santral: 312) 232 22 57-231 23 48 Yazı
Yüklə 1,35 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- F ü yu zat D ergisi,”
- Füyuzat Dergisi
- Dr. Dildar ŞİRZAD-ATMACA
nüvistir. Mesutlara nasihat eder, felaketzedelere teselli verir. T o lsto y da şu an d a b ö y led ir. T o lsto y'u n mesleğinin esası, dindarlık ve ilim perestliktir." (Ali B ey H ü sey in za d e, "T o lsto y lu k N edir? F ü yu zat D ergisi,” No 1,1906) A yrıca bu bölüm de A nadolu, K ırım ve Orta Asya'dan gelerek Azerbaycan'da muallimlik yapan,aynı zamanda Füyuzat D erg isi’nde önemli yazılar yazan Türk aydınlan hakkında mühim bilgilere yer verilmiştir. C editçilik dönem inde A nadolu'dan A zerbaycan'a, Azerbaycan'dan Orta Asya ve Anadolu'ya giden Türk şair ve yazarları, m uhacir A zerbaycan edebiyatı, muhacerete gitmiş AzerbaycanlI aydınlar hakkında da önemli bilgiler bulunmaktadır. “Çağdaş Azerbaycan Edebiyatının İnkişafında Füyuzatçıların Önem i” başlıklı üçüncü bölümde, XX. asnn başlannda Azerbaycan edebiyatında sosyal, siyasî, edebî konulu makalelerin yazılmasından, bu makaleler vasıtasıyla halkın eğitilmesi ve Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti'nin kurulmasında bu eserlerin öneminden bahsedilir. Azerbaycan edebiyatının yeni bir tarzda g elişm e sin d e ve b elli b ir çizg iy e o tu rm asın d a Füyuzatçılann rolü büyüktür. Anadolu'daki Türk fikir adamlannın, şair ve yazarlann hayat ve eserlerini anlatan yazılar, bu yazılann AzerbaycanlI aydınlara etkisi üzerinde durulur. İstanbul'daki M eşrutiyetçilerin, Abdulhamid yönetimine karşı çıkan aydınlann yaptığı mücadelelerini örnek alan AzerbaycanlI aydınlann Rus yönetimine karşı verdikleri m ücadeleler de bu bölümde anlatılmıştır. ''Füyuzatçıların Bedii Sanatkarlık Hususiyetleri” başlıklı dördüncü bölüm de daha önceden köklü bir klasik edebiyat kültürüne dayanan Füyuzatçı şair ve yazarların yeni türleri denem eye başlam alarından bahsedilir. Günün gelişmeleriyle dile Rusça'dan ve diğer Avrupa dillerinden bazı yabancı kelim eler girmeye başlar. Artık edebiyata yeni türler, yeni konular girmiştir. Şairler yeni şiirin nasıl olacağı konusunda kafa yorarlar. Abbas Sehhet'in "Taze Şiir Nasıl Olmalıdır?" başlıklı bir makalesi çıkar. Bu makalede şair, artık sevgilinin boyunu selviye, yüzünü aya, kaşlannı yaya, kirpiklerini oka benzetm ekten vazgeçm eyi, şiirin tabii hislerle yazılmasını teklif eder. Bu açıkça klasik şiiri eleştiridir. Füyuzatçılar tercümeye önem vermişler, fakat güzel ve faydalı olan sanat eserlerinin çevrilmesi gerektiğini savunmuşlardır. Satirik ve mizahi üslûp onların eserlerinde belli bir ölçüde yer alsa da asıl romantizm tesirinde eserler yazmışlardır. Sonuç olarak Füyuzatçılar ve kitap hakkında şunları söyleyebiliriz: 1-T ürkleşm ek, İslam laşm ak , M uasırlaşm ak fikirlerini ilk olarak 1906 yılında Ali Bey Hüseyinzade ortaya atmış, aynı fikir Türkiye'de Ziya Gökalp tarafından geliştirilmiştir. Bu fikir, 1920 yılında kurulan Azerbaycan C um huriyeti'nin üç renkli- y eşil, m avi, kırm ızı- bayrağında kendini göstermiştir. 2- Bakü'de yayımlanan Füyuzat Dergisi kendinden önce İstanbul'da yayımlanan Servet-i Fünun dergisini örnek almış, ama Füyuzatçılar, Servet-i Fünuculardan farklı olarak şuurlu b ir şek ild e A vruplılaşm ayı savunmuşlar, klasik edebiyata saygılı bir yaklaşımla senteze varmışlardır. 3- A zerbaycan E d e b iy atın d a doğu ve batı medeniyetini ilk defa Füyuzatçılar şümullü bir şekilde mukayese edip, İlmî değerlendirm eler yapmışlardır. 4- T ürklerin soy kökü, çeşitli T ürk boyları hakkındaki bilgiler ve Avrupadaki Türkoloji çalışmalan da ilk defa Füyuzatçılar tarafından halka duyurulmuştur. 5- F üyuzat D e rg isi’nde sadece Azerbaycan Türkleri değil, Anadolu ve Orta A syah,K ınm lı Türkler de yazılar yazmıştır. 6- Aynı dönemde yayın hayatına başlayan ve sonradan birer mektep haline gelen Füyuzat Dergisi Azerbaycan edebiyatında romantizmin. Molla Nasreddin ise realizmin kurucusu olmuştur. 7- Füyuzat ve Servet-i Fünun mensuplan arasında birebir etkileşim söz konusudur. Biz, bunu her alanda; şiir, denem e, m akale, rom an ve benzeri eserlerde görebiliriz. Bilge 76 2001 / Güz 30 “Carpet and Picture” Tülün Değirmenci, Carpet and Picture: The Figurative Carpets of Bakü Museums (Halı ve Resim: Bakü Müze lerinde Bulunan Figürlü Halılar), Sanat Tarihi Anabilim Dalı, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniver sitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, Ocak 2000. Dr. Dildar ŞİRZAD-ATMACA A.K.M. Proje Uzmanı B u tanıtma yazısında, son yıllarda Sanat Tarihi alanında yapılan yüksek lisans tezleri arasında, konusu ve araştırılması bakımından ilgimizi çeken bir çalışmayı burada sözkonusu etmek istiyoruz. Söz konusu tez, Hacettepe Ü niversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü bünyesinde, Doç. Dr. Serpil Bağcı danışmanlı ğında Tülün D eğirm enci tarafından hazırlanm ıştır. Meslektaşımız Tülün Değirmenci, “Halı ve Resim,
araştırmada, Bakü’de bulunan Azerbaycan Devlet Halı ve Üygulamalı Sanatlar Müzesi, Nizami Edebiyat Müzesi, Devlet İncesanat Müzesi (R. Mustafayev adına) ve Tarih Müzesinde bulunan 44 figürlü halıyı, konu, üslup ve ikonografi bakımından incelemiştir. Birinci bölümde tezin kapsamı, ikinci bölümde am aç lar, ü çüncü b ö lüm de de çalışm a yöntem i (metodolojisi) ve son bölümde de konuyla ilgili yayınlar (literatür taraması) tanıtılmaktadır. “Öykü Anlatımı ve Resim " adlı ikinci bölümde, büyük boyutlu kumaş ya da kağıt üzerine yapılan resim geleneğinden ve resim gösterimi eşliğinde hikâye anlatma etkinliğinden bahsediliyor. Hikâye anlatımı sırasında kullanılan perde resimleri ile halılar arasında konu ve üslup birliği anlayışı açıklanıyor. “Halı Tarihçesi ve Figürlü Halı Geleneği" adlı bölümde, günümüze ulaşabilen ilk hah ve halı gelişiminin tarihçesi verilmiştir. Figürlü halıların ortaya çıkma tarihi incelenmiştir. Bu halıların bir kısmı Azerbaycan’da dokunulmuştur. Tebriz, Kaşan, Kirman bölgelerinde dokunan halılar da Tülün Değirmenci’nin inceleme konusu olmuştur. D ördüncü bölüm ü “Resim G eleneği ve Halı
halılar üzerindeki resim leri, İslam resim sanatıyla karşılaştırarak, etkileştiği taraflarını ortaya koymuştur. Beşinci bölüm “Bakü Müzelerinde Bulunan Figürlü Halılar" başlığı altında “Tanımlama ve Değerlendirme", “Üslup ve Düzenleme"yi kapsamaktadır. Meslektaşımız Tülün Değirmenci halıları konulara göre gruplandırmış ve metin-resim ilişkisini incelemiştir. Tez çalışmasının altıncı bölümünü “Kataloglar” oluştur maktadır. Yedinci bölümü “Sonuç" oluşturmaktadır. Bu bölümde Tülün Değirmenci, eserleri değerlendirerek, Bakü müzelerinde bulunan figürlü halıların bu gelenek içerisin d ek i yerini o rtay a koym aya ça lışm ıştır. 2001 / Güz 3 0 -------------------------------------- S “Kaynakça” ve halılarda canlandırılan konuların edebî eserlerden alınan kısa özetlerinin ve levhaların verildiği “E kler” ile bu çalışm a son bulm aktadır. Tülün Değirmenci tez çalışmasında, özellikle edebî eserlerden ya da halk hikâyelerinden alınan konulan, av ve avcı sahnelerini, portreleri, dört mevsim ve hayvan figürlü konulan incelemeye almıştır. Bu halılarda en fazla tasvir edilen edebî konular arasında “Leyla ile Mecnun ” ve “Hüsrev ve Şirin” hikâyelerinden alınan öyküler yer almaktadır. Değirmenci’nin çalışmasında, bunlann yanısıra Nizami’nin H am se’sine benzer mesnevilerden, Şahna- me’den alınan konular ve halk hikâyeleri de bulunmaktadır. M eslektaşım ız ayrıca bu hikâyelerin Doğu edebiyatında pek çok şair ve yazar tarafından incelenmesini gözönüne alarak, başanyla metinlerin edebî açıklamalannı halılarda işlenen konularla karşılaştırmıştır. Tez çalışmasında, incelemeye alınan “Dürt Mevsim" konusu, ilk olarak 19 ve 20. yüzyılda Tebriz hahlannda görülen özgün bir konu olarak işlenmiştir. Bu konulu halılarda yılın dört mevsimi ç iftç ile rin y ap tığ ı tarla işle riy le a n la tılm ıştır. Hayvan figürlü halılarda simetrik olarak tekrar olunan at ve köpek figürleri incelenmiştir. Bu araştırmada kataloglara dayalı olarak açıklamalar yapılmıştır. Tez çalışmasında, halılann dokuma yerlerine göre bazı yerel özelliklerinin saptanması nedeniyle, tanıtılan halılann üretim yerleri dikkate alınmıştır. T ülün D eğ irm en ci, “H alı ve R esim : Bakü
konuyu en açık şekilde ortaya koymuştur. Bu konuyla ilgili uzun yıllar boyu çok fazla çalışma yapılmamıştır. İkonografik çözüm lem e ve yorum un yapıldığı bu çalışmada konunun dışında olduğu için teknik ve renk üzerinde durulmamıştır. H alıların üzerin d e can lan d ırılan konuların sınıflandınlması, hikâyelerin kaynağının edebî metinler olup olmadığı, tasvirle öykülerin birleşen ya da aynlan noktalannın, sanatçının konuya getirdiği yorumların saptanması çalışmanın diğer bir amacım oluşturmaktadır. Halıların üretim yerlerine göre ortak özelliklerinin belirlenm esi, görülen kom pozisyon düzenlem eleri, sınıflandınlması da yapılmıştır. Tülün Değirmenci çalışmasında, ilk figürlü hah örneklerinin tespiti ve geleneğin günümüze kadar nasıl ulaştığı sorularının cevabını bulm aya çalışm ıştır. Bence bugün meslektaşımız Değirmenci’nin “Halı ve Resim: Bakü Müzelerinde Bulunan Figürlü Halılar” konusunu ele alışı, bir yandan İlmî açıdan büyük önem taşımakta diğer yandan iki kardeş ülke arasındaki kültürel b a ğ la rın s ık ıla ş m a s ın a da n ed en o lm a k ta d ır. O rtak k ü ltü rü m ü z , âd et ve a n ’an elerim iz k a y b o lm a m a k , g e le c e k n e sille re m iras olarak bırakılmalıdır. M eslektaşımız T. D eğirm enci’nin bu konuya merak duyması ve tâ Bakülere gidip araştırma yapması, bizim ilgimizi çekti ve çok hoşumuza gitti. İleride, inşallah bu çalışma bir kitap haline gelip yayınlanarak, okuyucusuna kavuşacaktır.
Yüklə 1,35 Mb. Dostları ilə paylaş:
|