T. C. Ankara üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ arkeoloji (klasiK arkeoloji) anabiLİm dali
Yüklə 1,11 Mb. Pdf görüntüsü
|
düşüncenin temsilcisi ve somut hali olarak gösteriliyordu 272 . Gerçi; Kratos, Eupolis ve Ameipsias gibi komedi şairleri de tıpkı Aristofanes gibi Sokrates’i alaya almışlardı. Fakat Sokrates, kendisine en büyük zararı 273 -meşhur davasında tanrı tanımzalıkla suçlanınca- Aristofanes’in verdiğine inanıyordu 274 . Aslında, Sokrates ne ateistti ne de Yunan tanrılarını tanımazdan gelmişti. Dava hakkındaki gerçeklere daha sonra değineceğiz. Ancak belirtilmesi gereken bir nokta var: Sokrates’ e göre insanoğlu, dünyanın geri kalanını insanlara hizmet etmek için yaratmış olan üstün yetenekli ve zeki bir zanaatkârın eseridir. Düşünür, tanrının ya da en yüksek “iyi”nin insanoğluna ışık, su, ateş ve hava sağlamak için nasıl özen gösterdiğine değinir 275 . Böyle düşünmüş olsa bile; Sokrates tanrılardan çoğul kipte söz etmiş, tanrı ya da tanrılar konusuna pek ilgi göstermemiştir 276 . Düşünür, birçok şeyi bildiklerini ve öğretebileceklerini iddia eden sofistlerin aksine kendini cahil görür. Yalnız tartışmacı tekniğinde 277 -tümevarımcı uslamlamaları dile getirip evrensel tanımlara ulaşmaya çalışırken diyalektik biçimi kullanırdı 278 - ve kendi bilincinde olma konularında üstün olduğunu vurgular. İnsanları kendilerinden hoşnut oldukları fikrinden caydırmak için onları dürten bir at sineği olduğunu söyler 279 . Temelde bir ahlakçı olan Sokrates; gençliğinden itibaren kendi gizemli ses, işaret ya da “daimon” undan yasaklayıcı iletiler ya da uyarılar aldığını söylüyordu. 272 Aristophanes 1960, 262-263 273 Colaiaco 2001, 39 274 Colaiaco a.g.e., 39 275 Novack 1979, 203 276 Copleston 1997a, 103 277 Boardman, Griffin, Murray 1997, 231 278 Copleston 1997a, 98 279 Boardman, Griffin, Murray 1997, 231 75 Sokrates’e göre bilgi ve erdem birdir. Bilge insan, neyin doğru olduğunu bilen kişi doğru olanı yapacaktır 280 . O, insanın eylemde bulunmadan önce sahip olduğu kararlılığı inançla bağdaştırarak, bireyin son ahlaki kararını vermeye yetenekli olduğunu düşünmüştür. Bunu yaparken, ülkeye ve toplumsal ahlaka karşı durmuş olsa da. Sokrates’in prensibi devlete karşı devrimsel bir görünüş teşkil eder. Çünkü bu devlet toplumsal ahlak prensibine göre biçim almıştır 281 . Sokrates’in anlıksalcı töre anlayışı, onun Atina’da yürürlükte olan demokrasi biçimine yandaş olmasını mümkün kılamazdı. İ.Ö 400–399’da yeni kurulan demokrasinin önderleri, Sokrates’i devletin tapındığı tanrılara tapınmamakla ve yeni ve tanıdık olmayan dinsel kılgılar getirmekle ve dahası gençleri yozlaştırmakla 282 suçlandığında gerçekte Sokrates’in bireyselci düşüncesini yargılamak arzusundaydılar. Başka bir ifadeyle; Hegel’ in, Peloponnes savaşı başında öznellik unsurunu –düşüncenin kesin bağımsızlığını, özgürce dışavurumunu– kendinde gösterdiğini belirttiği Sokrates’in infazı 283 , büyüyen bireyselciliğe karşı yaşlı düzenin ruhunu gösterdiği bir tepkiydi. Atina’da “ agon tes dikes” yani “hakkın mücadelesi” olarak adlandırılan davası sırasında Sokrates, Delfi rahibesinin -Apollon’un-, en bilge kişinin Sokrates olduğunu söylediğini ve kendisinin de bu gerçeği sorgulamak için Atina’da sahip oldukları akıllarıyla saygı gören üç gruba gittiğini anlatır. Zanaatçılara da gitmiştir. Hem yalnız marangoz, ayakkabıcı ve inşaatçılara değil heykeltraşlara ve sanatçılara da gitmiştir. Tıpkı politikacılar ve şairler gibi onlar da sanatları konusunda gerçek 280 Copleston 1997a, 90 281 Colaiaco 2001, 143 282 Copleston 1997a, 103-105 283 Colaiaco 2001, 143 76 bilgiye sahiptir. Bu açıdan ondan daha akıllıdırlar. Fakat tıpkı şairler gibi, önemli konularda da bilgi sahibi olduklarını büyük bir yanılgıyla öne sürmüşlerdir 284 . Sokrates’in olaylara ve olgulara her zaman eleştirel ve etik bir tavırla yaklaştığını biliyoruz. Onun, sanata yaklaşımında da benzer bir tutum sergilediğini, Ksenofon’un (İ.Ö 428-354) 285 “Memorabilia”sında; düşünür hakkında anlatılan öykülerden öğrenmek mümkün oluyor. Ksenofon’un aktardığına göre; Sokrates bir gün ressam Parrhasios’un atölyesine gelir. Sohbet esnasında ona; ressamların yaptığının, renkleri karıştırarak, görünen şeyleri tasvir etmek olduğunu söyler. Sokrates’e göre; güzelliği resmetmek için bütün özellikleriyle güzel bir şeyi bulmak zordur ve bu yüzden ressam da farklı farklı şeylerden değişik güzel nitelikleri alıp, tek bir bütünde gösteriyor olmalıdır. Sokrates; ressama, ruhun karakterini de resmedip etmediğini sorar. Şekli olmayan bir şeyi resmetmenin mümkün olmadığı cevabını alınca, bu kez, kişinin görünümüyle ruh halini yansıtıp yansıtmadığını sorar. Evet; cevabını alınca, bunu gözlerde yansıtmanın mümkün olduğunu söyler. İnsanların, arkadaşlarının üzüntülerine ya da sevinçlerine ortak olup olmadıklarının, yüz ifadelerinden anlaşılabileceğini de belirtir. Öyleyse der, bu görünümleri de resmetmek mümkündür. Asalet, saygınlık, anlayışlılık, küçük düşmüşlük, küstahlık ya da bayağılık da yüzde ya da vücudun hareketlerinde yansır. Yani bunlar da taklit edilebilir. Ressama; güzel, iyi ve sevilebilir niteliklere sahip bir görünümün mü yoksa çirkin ve ahlak yoksunu bir 284 Colaicao 2001, 60 285 Speake 1994, 679 77 Yüklə 1,11 Mb. Dostları ilə paylaş:
|