T. C. Marmara üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ İlahiyat anabiLİm dali

 
277
Üniversitesinden mesai arkadaşı  İ. Ya. Porfiryev de bu yıl içinde vefat etmiştir. 
İlminskiy’nin son yılları yakın arkadaşlarının ölümleriyle geçmiştir.
1005
 23 Kasım’da 
yatağa düşen İlminskiy ölüm tarihi olan 27 Aralığa kadar günlerini yatakta geçirmiştir. 
27 Aralık 1891 saat 9. 15’te vefat etmiştir. Duasını en yakın arkadaşı V. T. Timofeyev 
yapmıştır.
1006
 
İlminskiy’nin cenaze merasimi 23 din adamı tarafından tertip edilmiştir. 
Törende dört ayrı dilde Çuvaş, Tatar, Çeremiş, Slavyanca ilahiler okunmuştur. 
Cenazesinde devrinin bütün üst düzey devlet ve din yöneticileri bulunmuştur ve bu da 
onun misyonunu devlet tarafından nasıl itibar gördüğünü açıklamaktadır.
1007
 
İlminskiy’nin naaşı  öğrencileri tarafından tabuta yerleştirilmiş ve cenaze arabasıyla 
tabut Kazan’ın bütün sokaklarında dolaştırılmıştır. Tabutunu önüne Kutsal Guriy 
Cemiyetinin amblemi konulmuştur. Tören günü Kazan’ın havası açık ve sakindir. 
1008
 
İlminskiy misyon faaliyetinde sadece Cemiyetin değil, Halk Eğitim Bakanı D. 
A. Tolstoy, Holiy Sinod Başsavcısı K. P. Pobedenosçev gibi üst düzey devlet 
adamlarının da yardımını görmüştür. İlminskiy doğu dillerinin yanında batı dillerini de 
kullanacak seviyede bilmekteydi. Gayet bilgili ciddi aynı zamanda çok merhametli bir 
yapısı vardır. Ye. A. Malov’un P. N. Ahmerov’la 9 yıl sohbet edip hıristiyanlaştırması 
ve Ahmerov’un Akademiye kazandırılması göz önüne alınırsa, İlminskiy’nin siteminin 
ne derece önemli bir eğitim sistemi olduğu anlaşılabilir.
1009
  İlminskiy misyon faaliyeti 
tarihinde bir dönüm noktasıdır, zira çağdaş misyonun temelini atan kişi olarak 
bilinmektedir. Doğu dilleri ve Türkçeyi öğrenip bütün kutsal eserleri bu dillere çevirmiş 
ve okulları vasıtasıyla gayrı Rusların büyük bir kısmını  hıristiyan yapmıştır.
1010
  
Ölümüne yakın görevi bırakmayı düşünmüşse de misyonerliğin kurumsal babası 
sayıldığı için bırakamamış ve ölüme yaklaştıkça misyonun başarısından emin olmuştur. 
                                                                                                                                               
1004
 Vitevskiy, a.g.e., s. 40 
1005
 Vitevskiy, a.g.e.,  s. 41-42-43 
1006
 Vitevskiy, a.g.e., 48 
1007
 Vitevskiy, a.g.e., s. 50-51; “Cenaze merasimine katılan devlet ve din adamlarının listesi için Vitevski’nin 
İlminskiy Kazan Seminarisi Müdür isimli eserinin 52. sayfasına bakınız.” 
1008
 Vitevskiy,  a.g.e., s. 54-55 
1009
 “Ahmerov’la E. Malov’un konuşmaları daha sonra Malov tarafından  İncil ve Kuran’a göre Adem A. S. adıyla 
kaleme alınmıştır. Her nekadar bazı yazılarda İlminskiy’nin Ahmerov’un hıristiyanlaşmasına vesile olması geçse de 
bu etki dolaylıdır asıl müsebbib Malov’dur. Ancak Kazan İlâhiyat Akademisinde Ahmerov’a Arapça derslerini veren 
İlminskiy’dir.”Geniş bilgi için bakınız: E. Malov, Obı Adam po Uçeniyu Bıbliy i Korana,  Kazan 1885.  
1010
 Vitevskiy, a.g.e., s. 57-58 

---

 
278
Bu duygularını da Kutsal Sinod başsavcısı K. P. Pobedenosçev ile mektuplaşarak 
paylaşmıştır.
1011
    
İlminskiy’nin öldüğü yıl yani 1891’de sadece Kazan bölgesinde 122 gayrı Rus 
okulu vardır, bu okullardan 61’i Kreşen Tatar, 49’u Çuvaş, 7’si Votyak, 4’ü Çeremiş ve 
1’i Mordvandır. Öğrenci sayısı Kreşen Tatarlarından, 1883(1627 erkek 256 kız); Çuvaş 
1285 (1123 erkek 112 kız); Çeremiş 95 (54 erkek 41 kız); Votyak 168 (162 erkek, 6 
kız); Mordvan 20 (19 erkek 1 kız) toplam 3401 öğrenci vardır. Simbirsk bölgesinde ise 
yine  İlminskiy’nin yardımıyla 100 den fazla okul İ. Ya Yakovlev tarafından faaliyete 
geçirilmiştir.  Yine bu bölgeye öğretmen yetiştirmek amacıyla Merkezi Çuvaş Okulu 
açılmıştır. Vyatka guberniyasında ise yine İlminskiy’nin önderliğinde Urjumskiy 
şehrinde Merkezi Votyak Okulu açılmıştır. Bu okullar bölgenin hıristiyanlaşmasına 
önderlik yapmıştır.
1012
 
 5.9. İlminskiy Sonrası İdil Ural Bölgesinde Misyoner Eğitim Kurumları 
İdil ve Ural toprakları Çarlık Rusyasının ilk istilâ ettiği topraklar olup tarihi 
süreçte bazen cebrî, bazen de eğitici faaliyetlerle bu bölge değişime zorlanmış, 
direnenler ya zorla göçe tabi tutulmuş ya da idari tedbirlerle kimlik değişimine 
uğramıştır. Rus Çarlığı bölge halkını Ruslaştırmak için tüm tedbirleri almıştır. Rusların 
yeni yerleştiği bölgeler bir taraftan nüfus olarak değiştirilirken yeni manastır ve kiliseler 
yapılıp, halk zorla vaftiz edilmiş ve misyoner okulları açılmıştır. 
Misyoner okulları Kazan bölgesinde 16. yüzyılda görülmeye başlamış ve bu 
okullar birinci Kazan başpiskoposu Guriy’nin ismiyle açılmış, ancak manastırlar 
bünyesinde faaliyet göstermiş ve çok sınırlı  öğrenciye hizmet etmiştir. Bu ilk dönem 
okulları yanında 17 ile 18.yüzyılın başlarında açılan misyoner okullarının hakkında çok 
az bilgiler mevcuttur ve yapılan misyon faaliyeti önceki bölümlerde anlatılmıştır. Yine 
bu okulların amacının misyoner rahipler yetiştirmek olduğu bütün bilgilerde yer 
almaktadır. 
                                                 
1011
 Vitevskiy, a.g.e., 60 
1012
 Vitevskiy, a.g.e.,  s. 63 

---

 
279
XVIII. yüzyılın ikinci yarısından itibaren Rus olmayan halklar arasında misyon 
faaliyetleri daha da artmış ve kurumsallaşmaya başlamıştır. Yeni Vaftizliler Dairesi 
kurumuyla beraber Yeni Kreşenler için yeni okullar açılmıştır. Bu dönemde Ural 
çevresi ve Sibirya’da bu tür okulların açılması için çalışılmıştır. Mesela İrkutsk şehrinde 
İnnokentiy Nerunoviç isimli bir misyoner, Buryat çocukları arasından misyoner 
yetiştiren bir okul açmıştır. Yine Uç Kuzey (Sibirya) halklarının çocukları için 
Kamçatka’da okullar açılmıştır. Fakat bütün bu okullar bağlanan ümitleri boşa 
çıkarmıştır, zira okullarda öğrenim hayatı kötü organize edilmiştir. Eğitim Rus ve 
Slavyan dillerinde yapılmış, Rusça bilmeyen öğrenciler, bilmedikleri bu dille eğitim 
görmek zorunda kalmıştır.
1013
 
Bu okullarda öğretmenlik görevini emekli olan askerler, papazlar ve rahipler 
üstlenmişlerdir. Gayrı-Ruslar papazların eğitim verdikleri okullardan nefret ediyorlar, 
çocuklarını bu okullarda okutmak istemiyor, öğrenciler okullara zorla getiriliyordu. 
Kışla disiplini ile uygulanan zorlayıcı metotlar öğrencilerin okullardan kaçmalarına 
neden olmuş ve bakımsızlıktan birçok öğrencinin öldüğü kayıtlara geçmiştir. İdil boyu 
Kreşen okulları 50 yıl boyunca ancak birkaç papaz yetiştirmiştir. Bu okulların 
başarısızlığı o kadar açıktır ki, sonuçta misyon faaliyeti eğitim sistemi deyince akla 
doğrudan N. İlminskiy gelmektedir. Yeni okulların açılmasının en önemli sebebi toplu 
ihtidâ hareketlerinin yaşanmasıdır. Gayrı-Rusların toptan dönüş hareketi misyona yeni 
bir yön kazandırmış ve eğitimi öne çıkararak yeni bir model ortaya çıkarmıştır.
1014
 
Çarlık Rusyası başlarda islama yönelişi (ihtidâ) kiliseye göre (dönme) baskıyla 
durdurmaya çalışmış, fakat bir sonuç elde edememiştir. Hıristiyanlığı benimsetme 
metotları artık eskimiş ve sonuç getirmemeye başlamıştır. Yeni yöntemi yani gayrı 
                                                 
1013
 A. J. Efirov, Nerusskiye Şkolı, Povoljya, Priuralya i Sibiri, Moskva 1948, s. 11; Çalışmamızın ikinci ve üçüncü 
bölümlerinde bu konu hakkında geniş bilgiler mevcuttur. 
1014
 Bakınız, Mojarovskiy,  İzlojenie Hoda Missionerskogo Dilo po Prosveşeniyu Hristianstvom Kazanskih 
İnorodtsev, s 1552 po 1867 goda”, Çteniya v İmparatorskom obşçestve istoriy i drevnostey rosiskih Moskva (Mart-
Nisan 1880); 1–261; Malov, O Novekreşenskoy kantore, ayrı basım 210 s., Kazan 1878; İlminskiy,  Kazanskaya 
tsentralnaya Kreşeno- Tatarskaya Şkola, Materiali dlya istorii hristianskago prosvışeniya kreşennih Tatar, Kazan: 
Tipografiya V. M,. Klyuçnikova, 1887. 

---