T. X. Boltayev, Q. Raxmonov, O. M. Akbarov geoaxborot tizimining ilmiy asoslari o’quv qo'llanma Toshkent 2019

Ma’lumotlar bazasi – 
MB (
database
) – bu aniq qoidalar asosida tashkil 
etilgan hamda tasvirlash, saqlash va boshqarishning umumiy tamoyillariga amal 
qiladigan ma’lumotlar jamlanmasidir. Ma’lumotlar bazasida ma’lumotlarni 
saqlash qoidalari xavfsizlik standartlariga va butunligiga amal qilgan holda 
markazlashgan 
boshqaruv 
asosida 
tashkil 
etiladi. 
Bunday 
tizimda 
ma’lumotlarning bir-biriga qarama-qarshiligi va takrorlanishining oldi olinadi. 
MB ni yaratish va undan ma’lumotlarni olish tizimi ma’lumotlar bazasini 
boshqarish tizimi (MBBT) yordamida amalga oshiriladi. MB bir yoki bir nechta 
kompyuterlarga oʻrnatilishi mumkin hamda ma’lumotlarni olish va qayta 
joylashtirish oʻzaro bir yoki bir nechta kompyuterlar oʻrtasida amalga oshiriladi. 
GATda asosan fazoviy ma’lumotlar saqlanganligi bois bu tizim (MB) ning 
boshqacha nomi Fazoviy ma’lumotlar bazasi (
Spatial database
) deb ataladi. 

---

Geoaxborot tizimining ilmiy asoslari
14 
Vektorlashtiruvchi
(
vectorizer
) – fazoviy ma’lumotlarni rastr formatdan 
vektor formatga oʻtkazuvchi dasturiy vositadir. 
Kartometriya 
(
cartometry
) – karta boʻyicha oʻlchash. Kartometrik 
koʻrsatkichlar bir necha xil boʻlishi mumkin, jumladan: uzunlik va masofa 
boʻyicha, maydon boʻyicha, hajm boʻyicha, burchak va burchak kattaliklari 
boʻyicha. Mavzuli kartalar boʻyicha oʻlchash va hisoblash ishlari maxsus 
boʻlimlar – mavzuli kartometriya va morfometriyada olib boriladi. 
Obyekt
– geoelement deb ataluvchi va oʻzida geometriya va matematikani 
qamrab olgan fazoviy elementning belgisi. Har bir obyekt obyektlar sinfiga 
tegishli boʻladi. 
Raqamlashtirish 
– bu qogʻoz kartadagi ma’lumotlarni kompyuter fayliga 
aylantirish jarayonidir.