Tarbiyaviy ishlar

3.2. Shaxsga jamoa viy-tarbiyaviy ta ’sir ko4rsatish
CVqituvchi faoliyatida о 'quvchilar jamoasini shakllantirish 
markaziy vazifa hisoblanadi. Jamoa nazariyasi qonunlariga 
muvofiq uni yaratish metodikasi asoslari quyidagilardan iborat: 
talablar qo“yish, faollarni tarbiyalash, o'quv, mehnat, ijtimoiy - 
siyosiy va ommaviy-madaniyat, faoliyatdagi istiqbollami tashkil 
etish, 
sogTom 
jamoatchilik 
fikrini 
shakllantirish, 
ijobiy 
an'analarni yaratish va ko‘paytirish.
Ta’riflangan bu qoidalar har qanday jam oani shakllantirish va 
rivojlantirish uchun q o ilan m a hisoblanadi.
Tarbiya metodlarini tanlashda ulaming rivojlanish darajasiga 
mosligi muvaffaqiyatining muhim sharti hisoblanadi. Shuning 
uchun har bir o ‘qituvchi tarbiyaviy ishni sinfdan, jamoa 
munosabatlarining rivojlanish darajasini aniqlashdan boshlaydi. 
0 ‘qituvchining esa yangi sinf bilan ko‘p marta ish boshlashiga 
to ‘g ‘ri keladi: o ‘z mehnat faoliyatining dastlabki yilida, sinfni 
navbatdagi bitirib chiqish mavsumidan keyin, b a’zan esa 
maktabda vujudga kelgan vaziyat taqozosi bilan sinf rahbari 
o ‘zining metodlari jamoaning rivojlanishiga to ‘sqinlik qilmasligi 
uchun shundan keyingi ishlari davomida vaqti-vaqti bilan 
jamoaning rivojlanishi darajasini aniqlab turadi.
Nazariyada jam oa rivojlanishning uch yoki to ‘rt darajasi 
ajratib koisatiladi.
Boshlang‘ich daraja pedagogning kuch-g‘ayrati natijasida 
sinfda o ‘matilgan muayyan darajadagi tartib, intizom bilan,

---

o ‘quvchilaming uncha lcatta b o im ag an qismi sinf rahbarining 
harakatlarini 
qo‘llab-quvvatlashi 
bilan 
izohlanadi. 
Tarbiya 
jarayoniga, o ‘z-o‘zini tarbiyalash jarayoniga o ig a n d a yuksak 
darajaga erishiladi. Ayrim o ‘quvchilar va umuman jam oa o ‘z 
faoliyatini mustaqil rejalashtiradi va tashkil etadi, o ‘ziga va bir- 
biriga talablar qo‘yadi va o ‘z-o‘zini nazorat qiladi. Sinf rahbari va 
o ‘quvchilar jamoasi o ‘y-niyatlari va ishlarida birgadirlar.
Past darajadan yuqori darajagacha boradigan y o i uzoq b o iib , 
m uayyan qiyinchiliklami bartaraf etish bilan kechadi. Ayni paytda 
jam oani shakllantirish yuzasidan olib boriladigan ishlar yuzasidan 
juda qiziqarlidir. Bu sinf rahbarining asosiy ishidir. Umuman 
maktab o ‘quvchisi tarbiyasining asosiy natijalari bu ish qanchalik 
muvaffaqiyatli o‘tishiga bogTiq b o ia d i. Agar o bquvchilar jam oasi 
tashkil etilmagan boTsa, o ‘quvchi maktabni hech afsuslanmay tark 
etadi, hatto keyinchalik maktab yillarini 
eslamaydi ham. 
0 ‘quvchilami inoq jam oaga birlashtirishga mohir sinf rahbari 
q o iid a tarbiyalangan odam baxtlidir. U1g‘ayayotgan kishining 
hayotdagi 
mavqeini 
shakllantirishda, 
uning 
hayot 
y o iin i 
belgilashda o ‘z vazifasini anglash sinf rahbarining bolalar 
jam oasini barpo etish yuzasidan olib boriladigan faol va q a fiy
faoliyatining zarur sharti hisoblanadi.