Tarbiyaviy ishlar

Odami erscmg demagi/ odami,
Onikim yo ‘q xalq g ‘amidin g ‘ami, -
degan bayti xalq hikmatiga aylanib ketgan.
Navoiy insonlarni milliy, irqiy va diniy e ’tiqodlaridan q at’i 
nazar, bir-birlari bilan inoq yashashga da’vat etadi.
Navoiy do‘stlikni u lu g iay d i. Shu bilan birga, sohta g'araz 
bilan do ‘st b o iu v ch i kishilami qoralaydi. Haqiqiy do'st kishining 
o g ‘ir, alamli-dardli kunlarida hamdam b o ia d i. D o ‘stlikning eng 
muhim va asosiy sharti vafodir, - deydi shoir.
Vafo 
-
xalqqa, 
davlatga, 
do ‘st-yorlarga 
har 
qanday 
qiyinchiliklardan qo‘rqmay, sadoqat bilan xizmat etish va yordam 
berish demakdir. Vafodorlik insonni, do'stlam i sevish, hurmat 
qilish demakdir:
Yorki, bora anda vafo yor bil,
Umr degan yon' vafodor bil.
Hukmron doiralardan vafosizlik va hayosizlik ko ‘rgan Navoiy 
kishilarning vafodor b o iish i zarurligi haqida juda ko‘p fikrlarni 
aytadi. U, avvalo, bu xislatga o ‘zi amal qiladi va barcha asarlarida 
bunga da’vat etadi.
“Boburnoma”da ham do'stlashish, uni e ’zozlash haqida 
yoshlarga ibrat b o ia rli nasihatlar jamlangan. Chunonchi do ‘stga 
hamisha e ’tiborli bo i ish, ziyoratga borish, yaxshi-yomon kuni da 
hamdardlik qilish, do ‘sti ko‘p knshining ayblari sir tutilishi, 
fazilatlari k o ‘payishi, yangi do‘st topganda eskisidan yuz 
o ‘girmaslik va boshqalar uqtiriladi.
Bir kuni Iskandardan so‘rabdilar:
-
Buncha oz sarmoya bilan bu miqdor k o bp mullcni qanday 
xislat bilan q o ig a kirgizding?
Iskandar javob qildi:
162

---

-
Dushman birlan iltifotli muomala qilish, o ‘zaro kelishuvchi 
hamda do‘stlarga sadoqatli b o ‘lish ila shuncha mamlakatni qo‘lga 
oldim, yana bilgingki, d o ‘stlarning do‘stlari ham do‘stlaringdir. 
Agar do‘sting sening dushmaningni sevsa, bunday do‘stdan 
ehtiyot bo ‘l, bunday do ‘st dushman tarafidan senga yomonlik 
qilishdan ham andisha qilmagay. Sening do‘stingga dushman 
b o ‘lg ‘on do‘stdan parhez etgil - muruvvatsiz, fazilatsiz kishini 
do'st tutmagilki, bunday kishining xosiyati bo ‘lmas va ulami osh- 
non do‘stlari toifasidan bilg'il, or va nomus do‘sti emasdurlar. 
Yaxshilarga ko'ngil bila va yomonlarga til bila do"stlik qilg'il, 
toki ikki toifaning ham do‘stligi senga nisbatan hosil b o ‘lsun, 
nedinkim, kishining hojati tanho do‘stiga tushm ag‘usidir.
D o‘stlikka loyiq odamni ikki narsa bila bilsa bo ‘lur: biri ulki, 
do‘stiga tangdastlik yetishg”on vaqtda qudrati yetguncha molin 
do'stidan darig‘ qilmas va qashshoqlik vaqtida undin yuz 
o ‘girmas; yana biri ulki, do‘sti bu jahondan o ‘tg ‘ondan so‘ng ul 
do‘stining farzandlarini, qarindoshlari va do‘stlarini yo‘qlab, 
ularga yaxshilik k o ‘rgizg‘ay. Goh-goh ul do‘stnning mazori 
ziyoratiga borg‘ay va hasrat chekib, duolar qilg‘a}^.