Tarihte ve Günümüzde Ortadoğu'da Türkmenler
Yüklə 7,31 Mb. Pdf görüntüsü
|
6
Arapların eski ataları oldukları iddia edilen ve uzun zaman Mezopotamya topraklarında hükümran olan Akkadlar, M. Ö. 2150 yıllarında Ġran yaylasında yaĢayan Gutiler 12 tarafından yıkıldı. Tarihsel belgelere göre onlar (Akkadlar), devletlerinin kuruluĢundan yıkılıĢına kadar baĢta Anadolu olmak üzere, Ġran ve Mısır memleketlerinin bütün zenginlikleri sömürmüĢlerdir 13 . Akkad kralı Sargon‟un doğu ve batıdaki fetihleri çok geniĢ toprakları kapsıyordu. Çivi yazılı metinlere göre, bu hükümdar, Atu (Hît) 14 ve Mari (Ġpek tepesi), Erz (Amanoz) dağları, Toros (GümüĢ) dağları, Cübeyl 15
Ģehrinin limanı Yarmutî ve Eblâ Ģehri (Suriye‟nin kuzeyinde yer alan Mardih tepesi)‟ni içine alan geniĢ toprakları egemenliği altına almıĢtı. Hatta Ahnaton‟un baĢkenti Tellü‟l-„Amarna‟da ortaya çıkarılan çivi yazılı bir metinde, bir hükümdarın zulmünden Ģikayet eden bazı tacirleri kurtarmak maksadıyla Akkadlı Sargon‟un Anadolu‟daki BureĢ Hunda Ģehrine kadar ulaĢtığı anlatılmaktadır 16 . Ancak A. Wodual, Babil büyücülük edebiyatında, “Dünyanın Dört KöĢesinin Kralı” olarak tanıtılan Büyük Sargon‟un
12 Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi‟nde Gutiler Ģöyle tanıtılır: “Zagros dağlarından güneye inerek, Ġ. Ö. XXII. Yüzyılda Mezopotamya‟nın bir bölümünde (bugün yaklaĢık Luristan) yaĢamıĢ bir halktır. Akkad kralı ġarkali-Ģarri‟ye yenilen Gutiler, bu imparatorluğun yıkılmasından sonra (Ġ. Ö. 2160‟a doğru) Mezopotamya‟yı paylaĢan krallıklardan birini (Gutium) kurdular. Mezopotamya‟yı yakıp yıkan ve tüm bölgeyi yıldıran bu krallık, Uruk kralı Utuhegal‟e yenilerek ortadan kalktı (Ġ. Ö. 2118). Günümüzde böyle bir halk yoktur, ama adı Mezopotamya‟nın Kuzey Doğusundaki dağlarda yaĢamaktadır.”. Bkz. Komsiyon, Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi, Ġstanbul, (Trz.), c. IX, s. 4808.
13 Ekrem MemiĢ, “Orta Doğu‟da Türklerin Varlığı TartıĢmaları”, c. I, s. 640. 14 ġehri kuran ve bu adını koyan kiĢinin Hît b. es-Sebendâ (veya el-Belendâ) b. Mâlik b. Du‟r b. Buveyb b. „Ankâ b. Meyden b. Ġbrahim (A.S.) olduğu söylenmektedir. Yakut el- Hamevî, burayı, Bağdat‟a bağlı, Enbar Ģehri ile Fırat üzerinde yer alan bol hurma ağaçlarına ve geniĢ nimetlere sahip bir belde olarak tanıtmaktadır. H. 16. yılda Sa‟d b. Ebî Vakkâs‟ın gönderdiği ordu tarafından fethedildi. Ünlü Türk asıllı muhaddis Abdullah b. Mübârek‟in mezarı buradadır. Seyfüddevle Sadaka b. Mezyed2in Ģairi Ebu Abdullah Muhammed b. Halife es-Sinbesî‟nin bir kasîdesinde tanıttığı Hît Ģehrine dair bir beyitte Ģöyle denilir: Birisi Hît ve çevresine gitsin de orada köylerini ve köĢklerini görsün. Bkz. Yakut el-Hamevî, c.5, s. 421.
15 Beyrut‟un doğusunda sekiz fersahlık bir mesafede yer alan bir Ģehir olup Yezîd b. Ebu Süfyân tarafından fethedilmiĢtir. Burası, H. 596 yılında haçlıların eline geçene kadar Müslümanların egemenliğinde kaldı. 583 yılında Sahaddin Eyyûbî tarafından yeniden fethedildi, ancak 593 yılında bu hükümdarın korunması için Ģehre yerleĢtirdiği Kürtler tarafından para karĢılığında satılarak terk edilmiĢtir. Yakut kendi zamanında, “Ģu anda burası frenklerin elindedir” ifadesini kullanmaktadır. Bkz. Yakut el-Hamevî, c. II, s. 109. 16 Fazıl Abdulvâhid Ali, es-Someriyyûn ve‟l-Ekediyyûn, el-„Ġrâk fi‟t-Târih, Bağdad, 1983, s. 76. Ortadoğu'da Türkmenler (Irak-Ġran-Suriye) Sempozyumu / 7
fetihlerinin çok geniĢ toprakları kapsadığını ileri sürmektedir. Bu yazara göre, bu kral, Doğuda Sind nehri vadisinden batıdaki Britanya adalarına kadar uzanıyordu. Bu haliyle onun ele geçirdiği topraklar, Makedonyalı Büyük Ġskender‟in fethettiği topraklardan daha geniĢti. Dolayısıyla da bu Babil kralı, “Dünyanın Ġmparatoru” unvanını hakkediyordu 17 . Akkadlardan sonra, Ġran‟daki Zağros dağlarının eteklerinde yaĢayan ve son derece savaĢçı bir kavim olan Gutiler, yaklaĢık olarak bir yüzyıl (M. Ö. 2150-2050) boyunca Mezopotamya bölgesini yönettiler 18 . Gutiler devletinin bölgedeki egemenliği, M. Ö. 2120 yılında Akkad kralı Otu-Hikkal ile Guti kralı Turikan (Tirikan) arasında meydan gelen savaĢın Gutiler aleyhine sonuçlanması ile son bulmuĢtur 19 . Aslında Gutilerin Mezopotamya bölgesindeki egemenliği özellikle Akkad Ģehirlerinde kendini göstermekteydi. Bu nedenle de bu dönemde Sümer Ģehirlerinin halkları siyasî ve ticarî yönden toleranslı bir durumdaydılar 20 . Bu durumu, Sümerlerle Gutilerin aynı kökene dayanan yakın akrabalığı ile değerlendirmek mümkündür. Nitekim, Eskiçağ tarihçilerimizden Prof. Dr. Ekrem MemiĢ‟in de belirttiği gibi, Gutiler ya da Gutlar diye adlandırılan bu kavmin (Gut=Guz=Oğuz) Oğuzlar oldukları görüĢü yaygınlık kazanmıĢtır. Örneğin bu fikri savunanlardan biri de “Orta Asya Kadim Tarihinin Esas Meseleleri” baĢlığını taĢıyan bir bildiri sahibi olan, Prof. Dr. Benna Landsberger‟dir. Bu tarihçi, Oğuz Türklerinin tarihini günümüzden 4200 yıl öncesine kadar geriye götürmektedir 21 . Bu tarihsel savı destekleyen bir hususta, M.Ö. 2. binyılın baĢlarından itibaren Musul-Kerkük bölgesinde yaĢadıkları Asur belgelerinde ifade edilen Turukkular 22 ın ve M. Ö. 1677-1100 yılları arasında Mezopotamya‟da III. Babil 17 Bkz. A. Wodual, el-Usûlü‟s-Sümeriyye li‟l-Hadâreti‟l-Mısriyye, (Arp. Çev. Züheyr Ramazan), Amman, 1999, s. 41-44. 18 Ekrem MemiĢ, c. I, s. 640. 19 Fazıl Abdulvâhid Ali, s. 79-80. 20 Aynı eser, s. 78. 21 Ekrem MemiĢ, c. I, s. 640. 22 Günümüz Irak ve Suriye sınırına yakın bir yerde, Fırat nehrinin batı yakasında, Fransız arkeologların yapmıĢ oldukları kazı sonucunda eski Mari Ģehrinin çar arĢivi ortaya çıkarılmıĢtır. Çivi yazısıyla yazılmıĢ kil tabletlerdeki metinler, yirmi yıl sonra 1950 yılından itibaren Georgies Dosssin tarafından Louvre Müzesi haberlerinde seriler halinde yayımlanmıĢtır. Anılan metinlerin yirmi tanesinde Turukku boy ismi geçmektedir. Bu adın Türklerle ilgili olduğunu söyleyen ilk bilim adamı H. Z. KoĢay olmuĢtur. Bu bilim adamı, turukku sözünün geçtiği satırları, 1982 yılında BükreĢ‟te yayımlanan bir bültende tanıtmıĢtır. Yüklə 7,31 Mb. Dostları ilə paylaş:
|