Tarixin göy qübbəsini işıqlandıranlar
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
7 Döyüş planlarında da ciddi fərqlər var idi. Spartalılar Attika ərazisinə girməyi və Afina hoplitlərini aldadıb qala divarlarından kənara çıxarmağı və onları həlledici vuruşda darmadağın etməyi planlaşdırırdılar. Perikl isə müdafiə taktikasına üstünlük verirdi. O, spartalılara döyüş ustalığında uduzan Afina hoplitlərini şəhərin divarları arxasında yerləşdirməyi və spartalıların sövq etdiyi həlledici vuruşda iştirak etməməyi planlaşdırırdı. Başlıca zərbə qüvvəsi yaxşı silahlanmış Afina donanması olmalı idi. Gəmilərin göyərtəsində həm də güclü hoplit dəstələri olmalı idi. Donanma Peloponnesi dənizdən mühasirəyə almalı, desant çıxarmaqla düşməni hücum gözləmədiyi yerdə əzməli idi. Bütün Peloponnes müharibəsi iki əsas dövrə bölünür: birinci dövr Arxidam müharibəsi adlanırdı və 431-421-ci illərdə getdi. İkinci dövr isə 415-404-cü illəri əhatə edir. Birinci dövr başlanğıcında ümumi orduya rəhbərlik edən Sparta çarı Arxidamın adı ilə adlanmışdı. Müharibə spartalıların müttəfiqi olan fivalıların Beotiyadakı kiçik Plateya şəhərinə gözlənilməyən hücumu ilə başlandı. Sonra Arxidamın qoşunları Attika ərazisinə girdi. Bu müharibəni böyük məharətlə təsvir edən Fukidid yazır ki, “afinalılar tarladan və şəhərlərdən qadın və uşaqları köçürməyə və digər daşınan əmlakı başqa yerə daşımağa başladılar. Hətta evlərinin taxta hissələrini məhv edirdilər, xırda buynuzlu mal-qaranı və yük heyvanlarını onlar Evbeyaya və digər yaxın adalara aparırdılar. Peloponneslilər Attikanın kənd ərazisini viranə qoyurdular, zəmiləri yandırırdılar, meyvə ağaclarını və üzümlükləri kəsirdilər ki, düşməni aldadıb, həlledici döyüşə çıxara bilsinlər”. Hər iki cəbhənin sərkərdələrinin həyata və müharibəyə baxışında da ciddi fərqlər var idi. Arxidam spartalıları və onların müttəfiqlərini ruhlandırmaq üçün onlara müraciətində demişdi: “...hər bir dövlətin rəhbər və döyüşçüsü daim özünə təhlükə gözləməyə borcludur. Müharibənin gedişi naməlumdur və əsasən hücumlar qəflətən və hissin coşqunluğunda edilir. Çox vaxt az sayda, lakin ehtiyatlı olan qoşun daha çox saylı düşməni uğurla geri oturdur, çünki bu düşmən özünə güvəndiyindən döyüşə hazırlaşmamışdı. Müharibədə həmişə ruhən cəsarətli olmaq, işdə isə ehtiyatlı olmaq lazımdır. Bu vaxt düşmən üzərinə də daha ruh yüksəkliyi ilə hücum etmək olar və bu həmlə təhlükəsiz olacaqdır. Biz isə müdafiəsi olmayan 8 dövlətin üzərinə deyil, müharibəyə gözəl və hərtərəfli hazırlaşmış dövlətin üstünə gedirik. Gəlin möhkəm əmin olaq ki, afinalılar bizimlə döyüşə çıxacaqlar... Mübarizə öz nəticəsi ilə sizin əcdadlarınıza və sizin özünüzə ən böyük şöhrət və ya biabırçılıq gətirəcəkdir... Hər şeydən yaxşı və hər şeydən təhlükəsiz onda olur ki, o vaxt kişilər çox, onlarda qayda isə bir olur”. Perikl isə şəhərin müdafiəsini gücləndirməyi vətəndaşlardan xahiş edirdi. O, spartalıların qasidlərini və elçilərini qəbul etməkdən imtina etdi və bunu onunla əsaslandırdı ki, artıq onlar Afinaya yürüşü başlamışlar. O, Sparta çarı Arxidamla dost olduğunu da gizlətmirdi və bildirirdi ki, bundan dövlətə heç bir ziyan dəyməyəcəkdir. O, adamları cəsarətli olmağa çağırırdı. Bir qayda olaraq Perikl adamlara təlqin etmək istəyirdi ki, müharibədə üstünlük afinalıların tərəfində olacaqdır. Bu müharibəyə qədər afinalılar uzun müddət bir-birlərindən ayrı, öz tarlalarında yaşamışdılar. Ona görə də onlara bütün evləri ilə birlikdə yaşadıqları yerdən köçmək çətin idi, həm də Persiya müharibələrindən sonra onlar burada yenidən məskunlaşmışdılar. Afinaya gəlib çatanda olduqca az adamın yerləşməsi üçün bina tapıldı, bəziləri öz dostlarının və qohumlarının evində sığınacaq tapdı. Əksəriyyət isə açıq düzənliklərdə, allahların və qəhrəmanların müqəddəs yerlərində məskunlaşdılar. Yalnız müharibə adamları belə yaşamağa məcbur etmişdi. Afinalılar isə elə bu vaxt müharibəyə hazırlaşırdılar. Perikl hadisələrin belə inkişafını əvvəlcədən görmüşdü, bu onun üçün gözlənilməz hal deyildi. Əhalinin böyük əksəriyyəti Afinanın möhkəm divarları arxasında gizlədilmişdi. Bu divarlar spartalılar üçün dəf edilməz idi, çünki spartalılar qalaların mühasirəsi təcrübəsinə malik deyildi, Afina möhkəmləndirilmiş rayonu onlar üçün basılmaz bastion idi. Pirey limanı vasitəsilə Afina əhalisi öz müttəfiqlərindən ərzaq və sursat alırdı, zəif Pelopannes donanması buna mane ola bilmirdi. Lakin Attika torpaqlarının viran qoyulmasından kəndlilər əziyyət çəkirdilər, Afinanın ticarət-sənətkarlar dairələrindən ibarət olan əsas əhalisi isə bu hadisələrə sakit yanaşırdı. Bir ay Attikada qaldıqdan sonra Arxidam öz qoşunu ilə Peloponnesə qayıtdı. 427-ci ilə qədər olan sonrakı illərdə spartalılar 9 müntəzəm olaraq Attikanı viranə qoyurdular ki, bununla Afina hoplitlərini hiddətləndirsinlər ki, onları aldadıb şəhər divarlarının müdafiəsindən çıxarsınlar və açıq döyüşdə darmadağın etsinlər. Spartalılar bu məqsədlərinə çata bilmədilər, lakin onlar Attikaya təsərrüfat cəhətdən böyük ziyan vurdular. Xüsusən meyvə bağlarına və üzümlüklərə böyük ziyan dəydi, çünki onların bərpası uzun illər tələb edəcəkdi. Attikanın xarabazara çevrilməsi Periklin hərbi planında əvvəlcədən nəzərə alınırdısa, 430-cu ildə qəflətən baş vermiş qorxulu epidemiya – səpmə yatalaq (bəzi tarixçilər xəstəliyin taun olduğunu hesab edirlər) afinalıların bütün strateji hesablamalarını alt-üst etdi. Perikl və digər Afina rəhbərləri güman etmirdilər ki, Attikadan gələn nəhəng sayda qaçqınların, dar, tozlu, su ilə kifayət qədər təchiz edilməmiş şəhərdə toplaşması dəhşətli xəstəlik əmələ gətirə bilər. Xəstəlik 429-cu ildə Periklin özünün də həyatına qəsd etməklə, onun ölümündən üç il sonra da müəyyən fasilələrlə davam etdi və bütün əhalinin dörddə birinə qədərini qəbirə göndərdi. Həlak olanların arasında 4400 hoplit və 300 süvari var idi. Epidemiya Afina üçün ciddi nəticələrə səbəb oldu, bu həm hərbi, həm də mənəvi sahəyə aid idi. Orduda və donanmada, cəmiyyətdə mənəvi şərait yüksək olmadığından hazırlanmış planları təxirə salmaq lazım gəldi. Afina demokratiyasının rəhbəri olan Perikl onun qüdrətinin möhkəmləndirilməsi üçün çox böyük işlər görmüşdü, lakin artıq bu xidmətlər nəzərə alınmırdı və o, kəskin tənqidə məruz qaldı, hətta 430-cu ildə strateq vəzifəsinə seçilmədi, üstəlik böyük məbləğdə cərimə edildi. Tezliklə o, özü epidemiyanın qurbanı oldu. Plutarx yazır ki, “xəstəlik vətəndaşların bədəninə və ruhuna zərərli təsir göstərdi, onlar Periklin üstünə hiddətləndilər. Xəstəlikdən dəli olan adamlar həkimi, ya da atasını təhqir edən kimi, afinalılar Periklə onun düşmənlərinin təhriki ilə pis münasibət göstərməyə başladılar. Onun düşmənləri isə deyirdilər ki, xəstəliyi şəhərdə kənd əhalisinin toplaşması əmələ gətirmişdir. Yay dövründə çoxları bir yerdə komalarda və dar tövlələrdə yaşamağa məcbur olmuşdular”. Sparta Afinanın ağır vəziyyətindən istifadə edib, Afina dəniz ittifaqını parçalamağa cəhd etdi, bir sıra şəhərləri bu ittifaqdan çıxmağa təhrik etdi Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|