Телман Оруъов
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
40 ağır zərbə vuracaqdı ki, uzun illər dövlət bu yaranı sağalda bilməyəcəkdi. Kamillin iradəsi ilə bir adam layiq olduğu cəzasını almaqla, Roma sosial sarsıntılar kimi dəhşətli xəstəlikdən azad oldu, dövlət quruluşu qorunub saxlandı və gənc respublika inkişaf, çiçəklənmə yoluna düşdü. Romanın qısa müddətə də olsa qallar tərəfindən işğal edilməsi şəhər sakinləri üçün necə ağır olsa da, onlar tezliklə şəhəri bərpa edə bildilər, öz iqtisadi və hərbi qüdrətlərini artırmağa nail oldular. M.ə. IV əsrin ikinci yarısında onlar orta İtaliyanı tutmaq uğrunda gərgin mübarizə aparır, hər şeydən əvvəl öz keçmiş müttəfiqləri ilə vuruşur, dağılmış Latin federasiyasının şəhərləri ilə müharibə aparırlar. Bu müharibələr üç Samnit müharibəsi adı altında məşhurdur. Birinci Samnit müharibəsi m.ə. 343-341-ci illərdə, ikinci - 327-304-cü illərdə, üçüncü müharibə isə 298-290-cı illərdə baş vermişdir. İtalik tayfalarına samnitlər başçılıq edir və onların ittifaqı üçüncü müharibə vaxtı xüsusi ilə güclənir, lakin son nəticədə romalılar qələbə çalmağa müvəffəq olurlar. Beləliklə tayfalar ittifaqı buraxılır və həmin tayfalar romalıların tabeliyinə keçir. Romalılar Pad (Po) çayından Lukaniyanın şimal sərhədlərinədək bütün orta İtaliya ərazisinə sahib olurlar. M.ə. III əsrin başlanğıcı Romanı daha da möhkəmləndirir, onun iqtisadi potensialını gücləndirir. Buna görə də bütünlükdə İtaliyaya sahib olmaq uğrunda mübarizənin sonuncu mərhələsi başlanır. Növbədə cənubi İtaliya şəhərlərinin işğal edilməsi durur. Bu şəhərlər "Böyük Yunanıstana" daxil idi və onların çoxunu, məsələn Neapolu yunanlar özləri salmışdılar. Bu şəhərləri tutmaq elə də böyük çətinliklər hesabına başa gəlmədi, çünki bu şəhərlər bir-birləri ilə də rəqabət aparır, bəzən hətta düşmənçilik edirdilər. Təkcə iri cənub şəhəri olan Tarent təcavüzə qarşı ciddi müqavimət göstərməyə cəhd edir, lakin öz güclərinə bütünlüklə bel bağlamadıqlarından tarentlilər kömək üçün Yunanıstandakı Epir çarı Pirrə müraciət edirlər ki, o, həyasız romalılara ağıl qoysun. Pirr böyük ordu ilə dənizdən keçərək İtaliyaya gəlir və yarımadanın cənubunda əvvəlcə uğurlu döyüşlər aparır. O, romalılar üzərində iki mühüm qələbə qazanır: m.ə. 280-ci ildə Herakleya yaxınlığında, ikincisini isə 279-cu ildə Auskulum yaxınlığında. Lakin son qələbə ona çox baha başa gəlir. Pirr böyük itki verir. O, özü etiraf edir ki, bir də belə qələbə çalsa, tək özü qalacaqdır. Buradan da istehza mənasında işlənən "Pirr qələbəsi" sözləri qalmışdır. Bundan sonra Pirr qalan qoşunlarını da götürüb Siciliyaya gedir və burada karfagenlilərlə vuruşur, lakin heç nə əldə edə bilmədiyindən, yenidən İtaliyaya qayıdır. 275-ci ildə o, Benevent şəhəri yaxınlığında romalılarla son döyüşə girir və darmadağın edildikdən sonra İtaliyadan qaçmağa məcbur olur. Pirri məğlub edən Mani Kuri Dentat da Tsintsinnat kimi kənddən çıxmışdı, kasıb idi, bütün İtaliyanı Romaya verdikdən sonra yenə öz kiçik sahəsini xışla becərməyə qayıtdı. Bundan bir qədər sonra romalılar Tarenti və digər şəhərləri tutmağa müvəffəq olurlar. Bütün bu müharibələr nəticəsində Roma Messina boğazından (Apennin yarımadası ilə Siciliya adası arasındakı boğaz) Rubikon çayına qədər, başqa sözlə Tsizalpiya Qalliyasına qədər bütün İtaliyanı əlinə keçirir. Roma Aralıq dənizi sahilindəki ən qüdrətli dövlətlərdən birinə çevrilir. Roma təcavüzü artıq yarımadanın sərhədlərindən kənara çıxmağa can atır. Lakin bu təcavüz daha güclü hərbi potensial tələb edir. İtaliya ərazisinin əyalətə çevrilməsi öz legionlarına əlavə olaraq köməkçi ordulardan və kohortalardan (müttəfiq şəhərlərin orduları romalılarla birlikdə 41 vuruşduqda belə adlanırdı) ibarət canlı qüvvə əldə etməyə, həm də bu böyük ordunu saxlamaq üçün lazım olan xərcləri çəkməyə imkan verdi. Uzun müharibələr aparan Roma əsaslı surətdə özünün hərbi təşkilatını yaratmışdı. Müasir dillə desək, Roma hərbi doktrinası hücum xarakteri daşıyırdı, əlavə torpaqlar tutmaq üçün işğal müharibələri aparmağı, sonralar isə o vaxtkı dünyaya hakim olmağı nəzərdə tuturdu. Roma ordusu xalq könüllülərindən ibarət idi, roma vətəndaşı üçün orduda xidmət nəinki borc, həm də şərəf işi idi. Yuxarıda göstərdiyimiz kimi, hərbi xidmət stajı olmayan adam dövlət vəzifəsi tuta bilməzdi. Respublikanın erkən dövrlərində orduda xidmətə görə haqq verilmirdi, döyüşçü öz silahı və yeməyi məsələsini də həll etməli idi, təkcə süvarilər dövlətdən at və ya onun alınması üçün müəyyən məbləğdə pul alırdı. Sonrakı dövrlərdə, xüsusən yarımadadan kənara yürüşlər başlayanda, döyüşçülər maaş alırdı. Roma ordusu hər biri 6 min döyüşçüdən ibarət olan legionlardan ibarət idi. Hər legionda 30 manipul, hər manipulda isə iki senturiya, hər legionda həmçinin 300 süvari və ya 10 turma var idi. Roma ordusuna bir qayda olaraq konsullar başçılıq edirdi. Ən təhlükəli dövrlərdə isə yarım il müddətinə diktator təyin edilirdi. Köməkçi qoşunlar isə legionlardan fərqli olaraq Roma vətəndaşlarından deyil, zəbt edilmiş İtaliya torpaqlarından olan adamlardan - müttəfiqlərin əhalisindən təşkil edilirdi. Maaş verilməsi qaydası başlanmaqla könüllü ordu nizami orduya çevrildi. Döyüşçü hərbi xidmətə girərkən o, rəislərin göstərişlərinə tabe olmağa və öz qüvvəsi daxilində onları icra etməyə and içirdi. Şəhərlər yeni əsgərləri yığır, onlara and içdirirdilər. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|