340
Tarixdə bu gün
Azərbaycan Milli Arxiv İdarəsi
1920
DEKABR
Dövlət arxivinin əsası 1920-ci il dekabr ayının
6-da Azərbaycan İnqilab
Komitəsinin sədri Nəriman
Nərimanov tərəfindən imzalanmış dekretlə qoyul-
muşdur. Bu dekretə əsasən Azərbaycan ərazisində
keçmişdə mövcud olmuş və dekret verilərkən
fəaliyyətdə olan idarə, təşkilat və müəssisələrin
arxivləri Vahid dövlət arxiv fondunun tərkibinə daxil
edilməli və kargüzarlıqdan qurtarmış işlər isə mərkəzi
dövlət arxivinə verilməli idi. 1921-ci ilin yanvarın-
dan isə Azərbaycan Respublikası Mərkəzi Dövlət
Arxivi Qafqazda ilk dövlət arxivi kimi fəaliyyətə
başlamışdı.
Müxtəlif dövrlərdə burada yaranan qiymətli ar-
xiv sənədləri ya məhv edilmiş, ya da xarici işğalçılar
tərəfindən talanıb aparılmışdır. Təsadüfi deyildir ki, bu
gün Avropa, Asiya, Amerikanın
müxtəlif ölkələrinin
muzey və arxivlərində Azərbaycan tarixinə aid çoxlu
qiymətli sənədlər və nadir əlyazmalar saxlanmaqda-
dır.
SSRİ-nin yaranması ilə əlaqədar olaraq 1922-ci
ildə arxiv fondları ilə bağlı səlahiyyətlər müttəfiq res-
publikaların əlindən alınır, arxiv təşkilatları ittifaq-
respublika tabeli orqana çevrilir, onların işinə məhz
Moskvadan rəhbərlik edilməyə başlanılır. Onlara
əməli rəhbərlik Daxili İşlər Nazirliyinin Baş Arxiv
İdarəsi, sonra isə SSRİ Nazirlər Soveti yanında Baş
Arxiv İdarəsi tərəfindən həyata keçirilirdi. 1922-ci
ilin avqust ayında Mərkəzi Dövlət Arxivinə rəhbərlik
bilavasitə Azərbaycan SSR Mərkəzi İcraiyyə
Komitəsinin Rəyasət (MİK) Heyətinə həvalə olu-
nur. 1925-ci il dekabr ayının 13-də Naxçıvan Mux-
tar Respublikasında Mərkəzi arxiv, 1928-ci ildən isə
Azərbaycanın qəzalarında qəza arxiv bürolarının ya-
radılmasına başlanılır.
1938-ci ildə arxiv təşkilatları Xalq Daxili İşlər
Komissarlığının
tabeçiliyinə verilmiş, 1960-cı ilə
qədər bu tabeçilik davam etmişdir. 1960-cı ildə ar-
xiv təşkilatları Daxili İşlər Nazirliyinin tabeliyindən
Nazirlər Sovetinin tabeliyinə verilir və yalnız bundan
sonra arxiv işinə və arxiv sənədlərindən istifadəyə
diqqət artırılır, dövlət arxivləri şəbəkəsinin yenidən
qurulması və genişləndirilməsi işinə başlanır.
1991-ci ildə SSRİ dağıldıqdan sonra Azərbaycan
xalqı öz mənəvi sərvətləri olan arxivlərə sahib ola
bildi. İllərlə qapalı saxlanmış bu arxiv materialla-
rından tariximizin tədqiqində və həqiqətlərin orta-
ya qoyulmasında geniş istifadə olunmağa başlandı.
Beynəlxalq arxiv təşkilatları və ayrı-ayrı dövlətlərin
arxiv xidməti orqanları ilə əlaqələr yaradan Baş
Arxiv İdarəsi 1996-cı ildə YUNESKO yanında
Beynəlxalq Arxiv Şurasına tam hüquqlu üzv qəbul
edilmişdi. Arxivlər
MDB-yə daxil olan ölkələrin
arxivləri ilə yanaşı, bir sıra qonşu ölkələrin arxivləri,
xüsusilə Türkiyə və İran arxivləri ilə geniş əlaqələr
yaratmışdı. Bu gün ABŞ, İngiltərə, Fransa, Almani-
ya, Türkiyə, İran, Belçika, Polşa və başqa ölkələrdən
olan tədqiqatçılar respublikamızın arxivlərində sax-
lanılan elmin müxtəlif sahələrinə aid sənədlərdən ge-
niş istifadə edirlər.
1999-cu il iyul ayının 27-də isə ümummilli lider
Heydər Əliyev tərəfindən “Milli arxiv fondu haq-
qında” Azərbaycan Respublikası Qanununun tətbiq
edilməsi barədə fərman imzalanmışdır. İlk dəfə olaraq
bu
Qanunla müəyyən edilmişdir ki, Azərbaycan Res-
publikasında dövlət, ictimai, dini və digər təşkilatlar,
vətəndaşlar qanunvericilikdə müəyyən olunmuş qay-
dalarla arxiv yaratmaq hüququna malikdirlər. Yara-
dılmış bu arxivlər küll halda Azərbaycan Respubli-
kasının milli arxiv fondunu təşkil edir. Bu Qanuna
əsasən mülkiyyət formasından və mühafizə olundu-
ğu yerdən asılı olmayaraq Milli arxiv fonduna daxil
olan sənədlər Milli Arxiv İdarəsi tərəfindən dövlət
qeydiyyatına götürülür.
Xalqımızın tarixinin ilk mənbələr əsasında
öyrənilməsində idarə və müəssisələrin, habelə
vətəndaşların informasiyaya olan gündəlik
tələbatlarının ödənilməsində milli arxiv fondu-
nun böyük əhəmiyyətini
nəzərə alaraq arxiv işi-
nin təkmilləşdirilməsi məqsədi ilə 2002-ci ildə
Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabineti ya-
nında Baş Arxiv İdarəsinin bazasında Azərbaycan
Respublikasının Milli Arxiv İdarəsi yaradılmışdı. Bu
idarəyə tabe olan respublika əhəmiyyətli 6 dövlət
arxivi, Dövlət arxivinin 15 filialı, Naxçıvan Muxtar
Respublikasının dövlət arxivi, habelə 55 rayon və
şəhər dövlət arxivləri mövcuddur.
6
95
illiyi
341
Tarixdə bu gün
Rabitə və İnformasiya Texnologiyaları
Sahəsi İşçilərinin Peşə Bayramı Günü
2006
DEKABR
Azərbaycan Respublikasının
Prezidenti İlham Əliyevin 2 de-
kabr 2006-cı il tarixli sərəncamına
əsasən, hər il dekabrın 6-sı Rabitə və
İnformasiya Texnologiyaları Sahəsi
İşçilərinin Peşə Bayramı Günü kimi
qeyd edilir.
Ən qədim dövrlərdə insanlar
hündürlükdə tonqal yandırmaqla,
çaparlarla, göyərçinlərlə informa-
siya ötürülməsi prosesini təmin edə
bilmişdilər. Lakin
zaman ötdükcə,
insan zəkası inkişaf etdikcə daha
mütərəqqi üsullara ehtiyac artmış
və informasiya texnologiyalarının
yaranması üçün labüd şərait ya-
ranmışdır. Azərbaycanda rabitənin
tarixi çox qədimdir. 1881-ci ildə
ölkəmizdə ilk telefon xəttinin Ba-
kıda “Nobel qardaşları Cəmiyyəti”
tərəfindən çəkilməsilə tarixə düşən
Azərbaycan rabitəsi yarandığı
gündən özünəməxsus inkişaf yolu
keçərək bugünkü dövrə çatmışdır.
1901-ci ildə Tiflis Poçt Teleqraf
Dairəsi İdarəsinin tərkibində Bakı
Poçt-Teleqraf kontoru yaradılmış-
dır.
1916-cı ildə bu kontor ləğv edil-
miş və ayrı-ayrılıqda poçt və teleqraf
kontorları təşkil edilmişdir. 1918-
ci il may ayının 25-də Azərbaycan
Milli Şurası müstəqillik haqqında
Bəyannamə qəbul
etdikdən sonra
Müvəqqəti Hökumətin tərkibində
Yollar, Poçt və Teleqraf Nazirliyi
yaradılmışdı.
II Kabinə hökumətdaxili
dəyişiklik-lərdən sonra oktyabr ayı-
nın 6-da Azərbaycan Respublikası
Poçt və Teleqraf Nazirliyi, 1954-cü
ildə Azərbaycan SSR-də Respubli-
ka Rabitə Nazirliyi, 2004-cü il fev-
ral ayının 20-də Azərbaycan Res-
publikası Prezidentinin 94 nömrəli
Sərəncamı ilə Azərbaycan Respub-
likasının Rabitə və İnformasiya
Texnologiyaları Nazirliyi yaradıl-
mışdı.
Qədim
tarixə malik olan
rabitə sahəsi müasir dövrdə
yüksək inkişaf səviyyəsinə çat-
mışdır. Dövlət siyasətinin pri-
oritet istiqamətlərindən birinə
çevrilən bu sahənin daha da inki-
şaf etdirilməsi ilə əlaqədar olaraq
ölkəmizdə məqsədyönlü işlər apa-
rılmış, müxtəlif dövlət proqram-
ları, layihələr həyata keçirilmiş-
dir. “Azərbaycan Respublikasında
rabitə və informasiya
texnologi-
yalarının inkişafı üzrə 2005-2008-
ci illər üçün Dövlət Proqramı”,
“Azərbaycan Respublikası region-
larının sosial-iqtisadi inkişafı üzrə
Dövlət Proqramı” və “Ümumtəhsil
məktəblərinin informasiya və kom-
munikasiya texnologiyaları ilə
təminatı proqramı” bu gün də uğur-
la icra edilir.
Ə d ə b i y y a t
Mükərrəmoğlu, M.
Rabitə və informasiya
texnologiyaları sahəsi
işçilərinin peşə bay-
ramına həsr edilən
tədbir keçirilmişdir
/M.Mükərrəmoğlu
//Xalq qəzeti .-2011.- 6
dekabr.- S. 6.
Rabitə və informasiya
texnologiyaları sahəsi
işçiləri peşə bayram-
larını qeyd etmişlər
//Azərbaycan .-2011.- 6
dekabr.- S.7.
İ n t e r n e t d ə
www.anl.az
www.aztelekom.org
www.ict.az
www.mincom.gov.az
6