Teqvim-2015. pdf

352
Milli ədəbiyyat
Ümmülbanu
1905-1992 
2015
 Ümmülbanu (bəzi mənbələrdə Ümm-
Əl-Banu) Mirzə  qızı  Əsədullayeva 
(Banin) 1905-ci ilin yanvar ayında 
anadan olmuşdur.  Ümmülbanu neft 
sənayesində milli kapitalın 60 faizinə 
qədərini öz əlində cəmləmiş 12 firmaya 
rəhbərlik edən, XX əsrin əvvəllərində öz 
müəssisələri əsasında səhmdar cəmiyyəti 
yaratmış Şəmsi Əsədullayevin ailəsində 
dünyaya gəlmişdir.
Yasaq və qadağalar illərində Ümmül-
banunu həmyerlimiz kimi tanıya bilmir-
dik. Lakin 80-ci illərin  əvvəllərindən 
ümmumittifaq mətbuatı ilə yaxın-
dan tanışlıq, yazıçı  və  mədəniyyət 
işçilərimizin, alimlərimizin Fransada 
görüşləri Ümmülbanunu bizə tanıt-
dı. Yazıçı Anar 9 yanvar 1985-ci ildə 
“Bakı” qəzetində dərc etdirdiyi “Fransa 
görüşləri” adlı oçerkində fransız yazıçı-
sı, həmyerlimiz, Banin ləqəbi ilə tanı-
nan Umm-El-Əsəddullayeva barəsində 
məlumat vermişdi.
Azərbaycanda 15 il yaşamış Üm-
mülbanu ömrünün qalan illərini Parisdə 
keçirmişdi. Ümmülbanunun bir vaxtlar 
ağlına da gəlməzdi ki, Paris onun bütün 
gözəlliklərinin nəsibi olacaq, hər gün 
Konkord meydanından keçəcək, tez-
tez Luvr muzeyini gəzəcək, uzun çəkən 
müharibə və inqilabdan sonra ömrünün 
ən şirin arzularına qovuşacaq.
Paris həyatı, 20-30-cu illərin Fran-
sa  ədəbi mühiti onun dünyagörüşündə 
əsaslı dönüş yaratmış, onu yeni-yeni 
əsərlər üzərində  işləməyə alışdırmışdı. 
“Nami”dən başlanan yaradıcılıq yolu 
bir-birinin ardınca “Paris günləri”, “Ernst 
Yunkerlə görüş”, “Mən tiryəki seçdim”, 
“Sonra”, “Yad Fransa”, “Son ümidin ça-
ğırışı”, “İvan Buninin son höcəti” və s. 
bədii əsərlərini burada yazmışdır. 
Ümmülbanunun 10 kitabı  və bir 
çox tərcümələri vardır. Tərcümələri 
rus, ingilis və alman yazıçılarının 
əsərlərindəndir.
Azərbaycanda da çap olunan “Qafqaz 
günləri” romanı müəllifin Bakıda keçən 
uşaqlıq və gənclik illərindən, bilavasitə 
gördüyü,  şahidi olduğu hadisələrdən 
bəhs edir. 
Banin Fransada təkcə romanla-
rı ilə deyil, həm də rus, ingilis, al-
man dillərindən gözəl bədii  ədəbiyyat 
tərcüməçisi kimi məşhur idi. Banin Bu-
ninin və Dostoyevskinin yaradıcılığının 
ən yaxşı bilicilərindən biri sayılırdı.
Fransız 
ədəbiyyatına qaynayıb-
qarışmasına baxmayaraq, Banin öz 
xalqını heç vaxt yaddan çıxarmaz-
mış. O, Dağlıq Qarabağda baş verən 
hadisələrdən olduqca dərin həyəcan 
keçirərmiş. Banin Parisdə “Azərbaycan 
evi” assosiasiyasının üzvü idi. O, Fran-
sanın kütləvi informasiya vasitələrində 
mütəmadi olaraq Qarabağ hadisələrində 
öz xalqını müdafiə edən məqalələrlə çı-
xış edərmiş. 
İlk fransızdilli azərbaycanlı yazıçı 
Banin 1992-ci il oktyabr ayının 29-da 
Fransada vəfat etmişdir. 
Ə d ə b i y y a t
Qafqaz günləri /Banin; 
frans. tərc. H.Qoca; 
Qafqazın Strat. Tədqiq. 
İn-tu.-Bakı: Qafqaz,  
2006.- 240 s.
Paris günləri: roman        
/Banin; frans. tərc. 
H.Qoca; Qafqazın Strateji 
Tədqiq. İn-tu.- Bakı: Qaf-
qaz, 2006.- 208 s.
Hacımusalı, O. Ümmül-
banu (Banin) ilə Bunin 
/O.Hacımusalı //Xalq 
cəbhəsi.-2012.- 25 yan-
var.- S.15.
Nərimanlı, A.“O, özünün 
azərbaycanlı mənşəyi 
ilə həmişə fəxr edərdi” 
/A.Nərimanlı //Paritet.-
2012.-8-9 mart.- S.13. 
İ n t e r n e t d ə
www.anl.az
www.az.wikipedia.org
www.azadqadin.az
www.elibrary.az
www.country.az
110 
illiyi
Yazıçı

---

353
2015
Folklor
80
 illiyi
Narınc Xatun  
1930-2007
Cəfərova Narınc  Əvəz qızı 1930-cu 
ildə Neftçala rayonunda anadan olmuş-
dur. 
Böyük yaradıcılıq  əzminə, güc-
lü hafizəyə malik olan Narınc Xatun 
ilk  şeirlərini hələ orta məktəb illərində 
yazmağa başlamışdır.  Şeirləri “Okt-
yabr bayrağı” adlı rayon qəzetində, 
“Azərbaycan“ və “Azərbaycan qadı-
nı” kimi mərkəzi mətbuat orqanlarında 
dərc olunmuş, respublika radiosunun 
“Gənclik”, “Xalq yaradıcılığı-Bulaq” 
verilişlərində səslənmişdir.
Narınc Xatun görkəmli el sənətkarı 
Mikayıl Azaflı ilə birlikdə müasir dövrdə 
analoqu olmayan 3 hissədən ibarət 
“Azaflı və Narınc Xatun“ dastanını ya-
ratmışdır. 
1982-ci ildə dastanın bir qolu Xalq 
artistləri  Əlabbas Qədirov, Amalya 
Pənahova və Mikayıl Mirzənin ifasında 
respublika radiosunda səslənmişdir.
Aşıq yaradıcılığına olan böyük həvəsi 
N.Xatunda qadın aşıq və şairlərdən ibarət 
“Aşıq Pəri Məclisi” yaratmaq fikri oyat-
mışdır. Azərbaycanı, eləcə də Borçalı və 
Göyçə mahallarını el-el dolaşaraq aşıq 
üslubunda yazan şairələri öz ətrafına 
toplamış, nəhayət, 1984-cü ildə 22 sent-
yabrda Yazıçılar  İttifaqının “Natəvan 
klub”unda “Aşıq Pəri məclisi”nin ilk 
təqdimat mərasimi keçirilmişdir. 
Ötən illər ərzində “Aşıq Pəri Məclisi” 
böyük yaradıcılıq yolu keçmiş, ölkəmizin 
hüdudlarından kənarda - Türkiyədə, 
İranda, Gürcüstanda, Dağıstanda, özünə 
saysız-hesabsız dinləyici məhəbbəti qa-
zanmışdır.
N.Xatunun təşəbbüsü ilə 1988-ci ildə 
Cəbrayıl rayonun Maralyan kəndində 
Aşıq Pərinin məzarının üstü abadlaşdı-
rılmışdır.
1993-cü ildə N.Xatun Mədəniyyət 
Nazirliyinin köməyi ilə  Aşıq Pərinin 
180-illik yubileyinin yüksək səviyyədə 
keçirilməsini təşkil etmişdir. 
N.Xatun keçmişdə yazıb yaratmış 
qadın  şairələrin və  məclis üzvlərinin 
şeirlərindən ibarət “El şairləri və aşıqları” 
kitabının tərtibçilərindən biridir. O, gənc 
aşıq qızların I Respublika Müsabiqəsinin 
keçirilməsi ilə bağlı təşəbbüs qaldırmış 
və onun Tovuz şəhərində keçirilməsinə 
nail olmuşdur. Böyük müvəffəqiyyətlə 
keçən müsabiqənin təşəbbüskarı  və 
təşkilatçısı kimi Mədəniyyət Nazirliyi-
nin Fəxri Fərmanı ilə təltif olunmuşdur. 
Onun “Burla Xatun nəvəsiyəm” 
adlı  şeirlər kitabı 2004-cü ildə poeziya 
sevərlərə  ərmağan edilib. 2006-ci ildə 
isə “Mən xalqımın aşiqiyəm” adlı ikinci 
kitabı işıq üzü görüb.
Gördüyü  əvəzsiz işin müqabilində 
xalq tərəfindən sevilən, bütün ailələrin, 
el-obanın arzu olunan qonağına 
çevrilən N.Xatunun zəhməti dövlətin də 
diqqətindən yayınmamışdır. O, 1993-
cü ildə Azərbaycan Respublikasının 
“Əməkdar Mədəniyyət işçisi” kimi fəxri 
ada layiq görülmüşdür.
2006-ci il oktyabr ayının 10-da Mah-
nı Teatrında Mədəniyyət və Turizm Na-
zirliyi xətti ilə N.Xatunun anadan ol-
masının 75 illik yubileyinin təntənə ilə 
qeyd edilməsi də onun əməyinə verilən 
qiymətdən xəbər verir.
Narınc Xatun 2007-ci ildə vəfat  et-
mişdir.
Ə d ə b i y y a t
Mən xalqımın 
aşiqiyəm: şeirlər 
və dastan /N.Xatun 
(Cəfərova); red. 
A.Mirzə; Azərb. Resp. 
Mədəniyyət və Turizm 
Nazirliyi.- Bakı: “E.L.” 
Nəşriyyat və Poliqrafi-
ya Şirkəti MMC, 2006.- 
328 s. 
Aşıq pəri məclisi: 
aşıqlar; el şairləri               
/tərtib ed.: N.Xatun, 
M.Əhmədov, Z. Yaqub.-
Bakı: Yazıçı, 1991.- 
440 s. 
İ n t e r n e t d ə
www.anl.az
www.az.wikipedia.org
www.azadqadin.az
www.neftchala.jimdo.
com
www.elibrary.az
Aşıq şair

---