44
bog‘liq elementar
harakatimizdan tortib, toki ijodiy uyg‘onish paytlarimizda
amalga oshiradigan mavhum fikrlashimizgacha bo‘lgan murakkab harakatlarga
aloqador ishlarimizni tushuntirib beradi. Shuning uchun ham psixologiyada shaxs,
uning ongi va o‘z-o‘zini anglashi
muammolari uning faolligi, u yoki bu faoliyat
turlarida ishtiroki va uni uddalashi aloqador sifatlari orqali bayon etiladi.
Fanda inson faolligining asosan ikki turi farqlanadi:
A.Tashqi faollik - bu tashqaridan va o‘z ichki istak-xohishlarimiz ta‘sirida
bevosita ko‘rish, qayd qilish mumkin bo‘lgan harakatlarimiz, mushaklarimizning
harakatlari orhali namoyon bo‘ladigan faollik.
B.Ichki faollik - bu bir tomondan u yoki bu faoliyatni bajarish mobaynidagi
fiziologik jarayonlar (moddalar
almashinuvi, qon aylanish, nafas olish,
bosim
o‘zgarishlari) hamda ikkinchi tomondan, bevosita psixik jarayonlar, ya‘ni
aslida
ko‘rinmaydigan, lekin faoliyat kechishiga ta‘sir ko‘rsatuvchi omillarni o‘z ichiga
oladi.
Misol tariqasida hayotdan shunday manzarani tasavvur qilaylik: uzoq
ayriliqdan so‘ng ona o‘z farzandi visoliga etdi. Tashqi faollikni biz onaning
bolasiga
intilishi, uni quchoqlashi, yuzlarini silashi, ko‘zlaridan
oqqan sevinch
yoshlarida ko‘rsak, ichki faollik - o‘sha ko‘z yoshlarini keltirib chiqargan
fiziologik jarayonlar, ichki sog‘inchning asl sabablari (ayriliq muddati,
nochorlik
tufayli ayriliq kabi yashirin motivlar ta‘siri), ko‘rib idrok qilgandagi o‘zaro bir-
birlariga intilishni ta‘minlovchi ichki, bir qarashda ko‘z bilan ilg‘ab bo‘lmaydigan
emotsional holatlarda namoyon bo‘ladi. Lekin shu manzarani bevosita guvohi
bo‘lsak ham, uni ifodalagan rasmni ko‘rsak ham, taxminan qanday jarayonlar
kechayotganligini tasavvur qilishimiz mumkin. Demak,
ikkala turli faollik ham
shaxsiy tajriba va rivojlanishning asosini tashkil etadi. Bir qarashda har bir
konkret shaxsga va uning ehtiyojlariga bog‘liq bo‘lib tuyulgan bunday faollik
turlari aslida ijtimoiy xarakterga ega bo‘lib, shaxsning jamiyat bilan bo‘ladigan
murakkab va o‘zaro munosabatlarining oqibati hisoblanadi.
Dostları ilə paylaş: