ilə rus məmləkətinə göndərib, böyük rus imperatoru Pavel Petroviçdən belə xahiş
etdi ki, bu qədər ayrı dində olan düşmənlərin arasında aciz qalmışam. Mənim
fikrim-zikrim hər zaman, hər saat bir tərəfdən və bir kəsdən ehtiyat etməkdir:
“Əlahəzrətin yüksək rütbəli yaxın əmirlərinə mənim vəziyyətimin gedişi
tamamilə məlumdur. Onlar Ağa Məhəmməd şahın mənə etdiyi zülmünə və onun
törətdiyi fitnə və fəsadına şahiddirlər.
Bütün dünya xalqlarının ümidgahı olan o padşahın dərgahında bizim
xahişimiz budur ki, məzhəb və millətlərimizin birliyi xatirinə aciz və
cəsarətsizlərə kömək olub üstümüzə kölgə salaraq bizə hamilik edəsiz. Dünyaları
bəzəyən bayrağınızın hilalının nuru ilə zalımları dəf edəsiniz”. Xalqların
pənahgahı olan şahlıq sarayında keçmişdən tanınmış Gürcüstanın tavadlarından
olan eşikağası, knyaz Kərsəvan bəy Çavçavadzeni saraya ərizənin ardınca
göndərdi. Buna görə də imperatorun mərhəmət dəryası dalğalandı, qeyrəti və
şahlıq məhəbbəti hərəkətə gəldi. Gürcüstan sərhədinin mühafizəsindən ötrü
şəhərlərin asayişini və xalqın rahatlığını bərpa etmək və düşmənlərin zülmünü
dəf etmək üçün lazımi fəaliyyət göstərmək məqsədilə 1214 (1799)-cü ildə
general-mayor Lazarevin başçılığı ilə beş min nəfərdən ibarət seçilmiş rus əsgəri
Gürcüstana göndərildi. Əhalinin işlərini idarə etmək və habelə ölkənin böyük
dövlət əhəmiyyəti olan işlərini qaydaya salmaq niyyətilə general-leytenant
Knorrinki valinin yanında nazir və inspektor təyin etdi. Yüksək rütbəli məmurlar
general Lazarev və general Qulyakov haman il Tiflis valisinin hüzuruna gəlib
dedilər: “Siz şəhərdən çıxmayın və vətəni tərk etməyin. Biz yalnız rus qoşunu ilə
düşmənin qarşısına gedərik, əgər Allah etməmiş məğlub olsaq, ondan sonra siz
də qaçıb bir tərəfə gedərsiniz”.
Gürcüstan əhli bu sözü eşitdikdə bir az sakit oldu. Bundan sonra general
Lazarev, general Qulyakovla birlikdə qoşun götürüb, Ümmə xanın qarşısına
getdi. Suğraçu kəndinin altında... axşamçağı iki qaniçən qoşun üz-üzə gəldi.
Ləzgi əhli rusların azlığını görərək, onların belə bir az qüvvə ilə müharibəyə
girişmələrinə təəccüb etdi.
Ləzgi döyüşçülərinin bəzi sərkərdələri “Axşamın xeyrindən sabahın şəri
yaxşıdır” deyib, səhərə qədər möhlət verməyi məsləhət bildilər. Onlar belə
güman edirdilər ki, ruslar davadan əl çəkib aman istəyəcəklər və qayıdıb
gedəcəklər. Ümmə xan və başqa sərkərdələr dedilər:
47
- Allahdan başqa kim bilir ki, sabah ruzigar nə oyun oynayacaq. Yaxşı olar
ki, dərhal döyüşə başlayaq və vuruşmanı qızışdıraq, davamlı atlarımızı qanlı
döyüş meydanına sürək və top-tüfənglərin gurultuları ilə dünya meydanına
vəlvələ salaq, işıqlı günü düşmənin gözündə qaranlığa döndərək.
Sonra Ümmə xan əmr etdi ki, ləzgi qoşununun bir hissəsi rusları üzük qaşı
kimi mühasirəyə alsın və bir nəfərin də döyüş meydanından xilas olmasına yol
verməyərək, rusları bir-bir əsir edib, onun yanına gətirsinlər.
Dağıstan qoşunları öz sərkərdələrinin əmrini böyük səy ilə yerinə yetirərək
rus qoşunlarına yaxınlaşdıqda general Lazarev böyük cürət və qəhrəmanlıqla
əjdaha ağızlı toplardan atəş açılmasına əmr verdi. Cəsur rus əsgərləri birdən ura
çəkərək ləzgilərin üzərinə hücum etdilər.
N ə z m (sətri tərcümə):
Bütün səhra və çəmən qan dəryasına döndü.
Yer üzünə gecə kimi qaranlıq çökdü və
göz çıraq kimi işıqlandı.
Zamanın çərxi tərsinə döndü,
Yerdən göyə ah-nalə yüksəldi.
Topun səsindən, tüfəngin tüstüsündən,
Dünya qaraldı, vəziyyət ağırlaşdı,
Başlarına hey fitnə yağdı.
Heç kəs heç kəsdən xəbər tuta bilmədi.
Dağıstanlı əsgərlər gördülər ki, top gülləsi alovlarından qarışmış aləm od
dənizinə çevrilmiş, rus əsgərlərinin başları isə onların al-qanına boyanmışdır.
Ləzgilər artıq davam gətirə bilməyib döyüş və vuruşmadan əl çəkdilər və
qaçmağa başladılar. Beləliklə, müharibə qaçaqaçla əvəz olundu. Camaatın
malına, dövlətinə olan zərər həddini keçdi. Qoşun və zabitlər içərisində ölənlərin
sayı ağlasığmaz dərəcədə idi. Yerdə qalan döyüşçülər çox çalışdıqdan sonra
başqa qoşun hissələri ilə birləşib, başlarına gələn qəziyyəni onlara nəql etdilər.
Onlar bu hadisəni eşitdikdə ürəkləri sıxılıb öz-özlərinə dedilər:
48
Ş e i r (sətri tərcümə):
Bir yerdə namus və şöhrət naminə
İntiqam qılıncını qınından çıxaraq,
Bu vuraşda at çapaq,
Mizraq, nizə, qılınc və ox oynadaq,
Hamımız düşmən ovlayan atlılarla,
Müharibə meydanını düşmənə təng tutaq.
Əgər belə vaxtda kişilikdə ad qazanmasaq
Başımıza qoyduğumuz papaq bizə haram olsun.
General qalib gəlmiş qoşununu götürüb özünü sığınacağa yetirdi. Onların dağ
kimi duran qoşunları qoçaqlıq və rəşadətlə zərbələr vurub gözəllərin saçları kimi
düşməni pərakəndə və pərişan etdi.
Ümmə xan və digər sərkərdələr hər vasitə ilə qoşunu ram etməyə çalışdılar.
Bununla da onlar istəyirdilər vaxtdan istifadə edib, ya müharibənin sonunda ad
qazansınlar və ya da əksinə rüsvay olsunlar, amma onların bu səyi nəticəsiz
qaldı.
Ruslardan aldıqları birinci zərbə bağırlarını elə çatlatmışdı ki, onların adlarını
eşidən kimi vuruşa girişmədən qaçmağa üz qoydular. Elə ki gece oldu, ləzgilər
durmadan Gəncəyədək qaçdılar, tərs yel kimi heç yerdə dayanmadılar. Bu beyt
onların hallarına müvafiq olaraq deyilmişdi:
N ə z m (sətri tərcümə):
Sevinə-sevinə ov dalınca gəldim,
Özüm isə axırda ovçu əlində əsir oldum.
Ləzgilərin fikri oradan Qarabağa gəlmək, qışı burada qalıb bahar fəslində öz
evlərinə və yurdlarına qayıtmaq idi. Dağları qar tutduğundan öz vilayətlərinə
getmək mümkün deyildi. Gəncə əhli bu işdən xəbərdar olub qılıncları qınından
çıxararaq, onlarla əlbəyaxa oldular. O köməksiz dəstədən çoxlarını öldürüb, o
biri ölənlərin yanına göndərdilər. Ləzgilər artıq heç yerdə dayanmayıb, sığınacaq
sözünü deyə-deyə çarəsiz qalıb Cara qaçdılar və qışı orada keçirtdilər.
Ümmə xan bu hadisədən sonra qəm-qüssədən xəstələnib vəfat etdi. Onu
Carda dəfn elədilər. General Lazarev Tiflis əhlini Ümmə
49
Dostları ilə paylaş: |