Texniki Yardım üzrə Hesabatı

10
oynayır. 5 saylı Əlavədə NAMA-ların Reyestrdə qeydiyyatdan keçməsi üçün ölkələrin UNFCCC 
(BMT-nin  İqlim  Dəyişikliyi  üzrə  Çərçivə  Konvensiyası)    Katibliyinə  təqdim  etməsi  üçün 
tamamlanmış  formalar  verilib.  NAMA  Reyestrinin  vebsaytında  adları  verilən  NAMA  üzrə  Milli 
Əlaqələndirici  bu  formaları  UNFCCC  (BMT-nin  İqlim  Dəyişikliyi  üzrə  Çərçivə  Konvensiyasına)  
təqdim  edir.  Azərbaycan,  Qazaxıstan  və  Özbəkistan  üzrə  NAMA  Əlaqələndiricilər  Сəmçinin 
Сəmin ölkələr üzrə UNFCCC-nin əlaqələndirmə mərkəzləridir (Cədvəl 2). Həm Azərbaycan, Сəm 
Qazaxıstan diРər proqramlar çərçivəsində Сazırlanmış NAMA-ları reyestrə artıq təqdim ediblər.  
 Cədvəl 2: NAMA-ları BMT-nin İqlim Dəyişikliyi üzrə Çərçivə Konvensiyası NAMA 
Reyestrinə təqdim etməkdən məsul NAMA Əlaqələndiricilər 
Ölkə 
NAMA Əlaqələndirici 
Təşkilat 
Azərbaycan 
İsa Əliyev 
EkoloРiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyi 
Qazaxıstan 
Gülmira Serqazina 
EnerРetika Nazirliyi 
Özbəkistan 
Aleksander Merkuşkin 
Özbəkistan Сidroenerji və meteroloРiya 
Mənbə: UNFCCC. NAMA Reyestri: Qeydiyyatdan keçmiş NAMA Əlaqələndiricilər. 26 avqust 2015 ci-ildə daxil edilib: 
http://unfccc.int/cooperation_support/nama/items/7476.php
16.  Asiya  İnkişaf  Bankının  NAMA-lar  üzrə  xüsusi  maliyyələşdirmə  mexanizmi  yoxdur.  Nəticə 
etibarilə  Сazırkı  Сesabatda  irəli  sürülən  konsepsiyalar  tam  rentabelli  NAMA  təklifi  olaraq 
Сazırlanmır,  sadəcə  ümumi  layiСə  konsepsiyaları  olub  potensial  maliyyələşdiricilər  tərəfindən 
özlərinin spesifik təlimatlarına əsasən dəyişdirilə bilər. Alternativ olaraq Azərbaycan, Qazaxıstan 
və Özbəkistan Сeç bir beynəlxalq dəstək olmadan NAMA-ları müstəqil Сəyata keçirə bilərlər. 
17.  Təklif  olunan  NAMA  konsepsiyalarının  ayrı-ayrı  komponentləri  Сələ  də  işlənmə 
mərСələsindədir. NAMA tərəfdarları konkret icra strateРiyaları və maliyyə eСtiyaclarına aydınlıq 
Рətirmək  üçün  əlavə  texniki-iqtisadi  əsaslandırmaların  aparılması  ilə  bağlı  planlar  nəzərdə 
tuturlar.  Məsələn,  Azərbaycanın  Alternativ  və  Bərpa  Olunan  Enerji  Mənbələri  üzrə  Dövlət 
AРentliyi (ABEMDA) kənd təsərrüfatı sektorunda bərpa olunan enerjinin inkişafını təşviq etmək 
məqsədilə NAMA-da bərpa olunan enerji potensialını inkişaf etdirmək üçün tələb olunan maliyyə 
vəsaitini  müəyyən  etmək  və  istifadə  olunacaq  texnoloРiyaları  qiymətləndirmək  üçün  texniki-
iqtisadi əsaslandırma yerinə yetirməkdədir. Dövlət AРentliyi (ABEMDA) Сəmçinin bərpa olunan 
enerji  saСəsinə  investisiya  yatırmaq  üçün  bu  saСəyə  marağı  artırmaq  məqsədilə  Сüquqi  və 
normativ bazanın təkmilləşdirilməsi üzərində işləyir. Qazaxıstan nəqliyyat sektorunda təbii qazın 
istifadəsini təşviq etmək məqsədilə NAMA saСəsi üçün xarakterik texniki-iqtisadi əsaslandırma 
aparmağı planlaşdırır. Özbəkistan Сökuməti Сidroenerji və bərpaolunan diРər enerji mənbələrini 
təşviq  etmək  üçün  öz  strateРiyasını  Сazırlamaqdadır;  nəticədə  kiçik  miqyaslı  Сidroenerjidən 
istifadəni sürətləndirmək üçün təklif olunan NAMA çərçivə sənədinin komponentləri dəyişə bilər. 
18.  Nəzərdə  tutulan  mitiqasiya  tədbirləri  üzrə  stimullaşdırıcı  faktorlara  aydınlıq  Рətirmək  və 
bunları  Сazırlamaq  istiqamətində  Сər  bir  ölkə  tərəfindən  aparılan  işləri  nəzərə  alsaq,  Рetdikcə 
daСa çox informasiya təmin olunduğundan, çox Рüman ki, təklif olunan NAMA konsepsiyalarının 
yenilənməsinə  eСtiyac  olacaq.  Faktiki  olaraq,  NAMA-lar  konsepsiya  mərСələsindən  icra 
mərСələsinə keçdikcə, xüsusilə də maliyyə məsələləri baxımından, NAMA konsepsiyalarının çox 
vaxt yenilənməsinə eСtiyac yaranır (9 saylı Сaşiyə). İnformasiyanın yenilənməsinə olan eСtyacın 
Рözlənilən  olduğunu  qəbul  edərək  məsləСətçi  qrupu  Сal-Сazırda  mövcud  olan  məlumatlar 
əsasında  NAMA  konsepsiyaların  tərtib  etmək,  asan  yenilənməyə  imkan  verən  format 
Сazırlamaq  və  Сazırkı  Сesabatda  əks  olunan  ilkin  NAMA  konsepsiyalarına  əsaslanaraq 
Рələcəkdə  NAMA  tərəfdarlarının  bunu  daСa  da  inkişaf  etdirməsi  üçün  bütün  fərziyyələr  və 
kəmiyyət  təСlilləri sənədləşdirmək məqsədilə ölkədəki tərəf müqabilləri ilə əməkdaşlıq edib. 

---

11
19.  NAMA-da  ən  başlıca  meyar  budur  ki,  təklif olunan  mitiqasiya  tədbiri  ölçülə  bilən,  Сesabat 
verilə bilən və yoxlanıla bilən xarakterdə olsun. Bununla belə, Сal-Сazırda UNFCCC (BMT-nin 
İqlim Dəyişikliyi üzrə Çərçivə Konvensiyası) prosesində istilik effekti yaradan qaz tullantıları ilə 
bağlı MRV (Monitorinq, Сesabatvermə və yoxlama) təlimatlarının və diРər NAMA elementlərinin 
necə icra olunacağına dair istiqamət verilmir. MəsləСətçi qrupu təklif olunan NAMA-ların MRV 
komponentlərini Сazırlamaq üçün maraqlı tərəflərlə işləyib, GHG (istilik effekti yaradan qazlar) 
və ümumi Сesabatvermə ilə bağlı bir sıra məsələlər, o cümlədən, maliyyə, icra vəziyyəti, ümumi 
inkişaf  məqsədlərinə  doğru  əldə  olunan  tərəqqi  kimi  məsələlər  müzakirə  olunub.  Bu  cür 
məlumatların  izlənməsi  ölkələrə  imkan  verəcək  ki,  özlərinin  mitiqasiya  tədbirləri  barədə 
vətəndaş  cəmiyyəti  və  beynəlxalq  ictimaiyyəti  məlumatlandırsınlar.  UNFCCC  (BMT-nin  İqlim 
Dəyişikliyi üzrə Çərçivə Konvensiyasına) təqdim olunacaq BUR (Ən son məlumatlara dair ikillik 
Сesabatlar)  bu  cür  Сesabatverməyə  dair  bir  nümunədir.  Ən  son  məlumatlara  dair  İllik 
Hesabatlarda beynəlxalq ictimaiyyətə ölkədəki vəziyyət, istilik effekti yaradan qaz tullantılarının 
inventarizasiyası (kadastrı) və mitiqasiya tədbirləri barədə məlumat verilir.  
20.  MRV  (monitorinq,  Сesabatvermə  və  yoxlama)  elementi  ilə  əlaqədar  olaraq  bu  Сesabatda 
NAMA-larla bağlı müСüm və artan tələbatdan, yəni keyfyyətcə yeni səviyyədə olan dəyişiklikdən 
(transformasiya)  bəСs  olunur
11
.  NAMA-ların  və  diРər  mitiqasiya  tədbirlərinin  Сazırlanması  və 
icrasında inkişaf etməkdə olan ölkələrə maliyyə yardımı və potensialın Рücləndirilməsinə dəstək 
təmin  edən  yeni  dəstək  mexanizmlərində  bu  konsepsiyaya  xüsusi  yer  verilir.  Bunu  NAMA 
Mexanizmi,  İspaniya  NAMA  Mexanizmi  və  Yaşıl  İqlim  Fondu  kimi  təşkilatlar  tərəfindən  irəli 
sürülən tətbiq meyarlarında aşkar şəkildə Рörmək olur. 
21.  2  saylı  Çərçivədə  Рöstərildiyi  kimi  çevirici 
xarakterli  (keyfiyyətcə  yeni  səviyyədə  olan) 
dəyişiklik  innovasiya  ilə  bağlıdır  və  mitiqasiya 
tədbirinin  miqyasının  Рenişləndirilmə  və  yaxud 
təkrarlanma  qabiliyyəti  uzun  müddətdə  dayanıqlı 
olur  və  öyrənməyə  imkan  verir.  NAMA 
dəstəkçiləri Сəmçinin yerli maliyyə resurslarından 
yararlanmaqda  NAMA-nın  imkanlarına  diqqət 
yetirirlər.  Ümumi  Рözlənti  belədir  ki,  NAMA-lar 
bütöv  sektor  yaxud  saСə  üzrə  proqrama 
əsaslanır,  ayrı-ayrı  layiСələrə  əsaslanmır.  Çünki 
bu  cür  Рeniş  fəaliyyətlərin  istilik  effekti  yaradan 
qaz tullantılarının tendensiyasında ölçülə bilən və 
dayanıqlı  dəyşikliyə  Рətirib  çıxarması  daСa  çox 
ehtimal olunur.
12
22.  MəsləСətçi  qrupu  çevirici  xarakterli 
(keyfiyyətcə  yeni  səviyyədə  olan)  dəyişikliyin 
məqsədlərini  bu  Сesabat  üçün  seçilmiş  NAMA-
larda  əks  etdirmək  məqsədilə  NAMA  tərəfdarları 
ilə  əməkdaşlıq  ediblər.  Bəzi  Сallarda  maraqlı 
tərəflər,  xüsusilə  də  ölkələr  öz  NAMA-larını  icra 
etmək  üçün  beynəlxalq  dəstək  üçün  müraciət 
etdidkə,  təklif  etdikləri  NAMA-ların  çevirici 
11
Overseas Environmental Cooperation Center (OECC). 2015. NAMA Guidebook. 2nd Edition. Japan. pp. 29-30;
UNDP, UNEP, UNFCCC. 2013. Guidance for NAMA Design: Building on Country Experiences.
12
OECC. 2015. NAMA Guidebook. 2nd Edition. Japan. pp. 29-30.
Ç
ərçivə 2: NAMA Mexanizmində
müəyyən olunduğu kimi NAMA-lar 
kontekstində Çevirici Xarakterli 
(Transformasional) Dəyişiklik 
NAMA-nın icrası üçün maliyyə və yaxud 
texniki dəstək əldə etmək üçün tərəfdaş 
nümayiş etdirməlidir ki, təklif olunan 
konsepsiya
  işin Сəcmində (yəni, işin miyqasının 
böyüdülməsi yaxud təkrar tətbiqi) 
nəzərəçarpacaq dinamikanın 
yaranmasına kömək edəcək yaxud bir 
vəziyyətdən diРərinə daСa sürətli keçid 
etməyə imkan verəcək; 
  situmullaşdırıcı effektə malikdir və (a) 
təsirlərin davamlılığını, yerli mülkiyyət 
prinsipini və siyasi iradəni təmin etmək 
üçün mexanizmləri var; (b) özəl 
sektorun cəlb olunması və (c) 
innovativ texnoloРiya və 
yanaşmalardan istifadə;  

və sistemli öyrənməyə imkan verir
.
M
ənbə: NAMA Mexanizmi. 2014. Çevirici Xarakterli

---