Texniki Yardım üzrə Hesabatı

30
Şəkil 3: Azərbaycanda mövcud və planlaşdırılan bərpa olunan enerji 
mənbələrindən istehsal olunan elektrik enerjisinin faiz göstəricisi, 2000-
2050
Mənbə:  Abt  Associates  tərəfindən  StokСolm  Ətraf  MüСit  Məsələləri  İnstitutu  (SEİ)  və 
Özbəkistanda  yerləşən  Nazar  Biznes  və  TexnoloРiya  (NBT)  MMC,  2015.  Azərbaycan, 
Qazaxıstan və Özbəkistanda İqlim Dəyişikliyinin İqtisadiyyatı: Enerji və Nəqliyyat sektorlarında 
İstilik  Effekti  Yaradan  Qaz  Tullantılarının  Azaldılması  İqtisadiyyatı,  Texniki  Yardım  üzrə 
Hesabat, TA8119-REG Mərkəzi və Qərbi Asiya reРionunda İqlim Dəyişikliyinin İqtisadiyyatı  – 
İstilik Effekti Yaradan Qaz Tullantılarının  Azaldılması Komponenti, Avqust 2015.  
D. 
NAMA-da əks olunan maneələr 
70.  Samux  Aqro-Enerji  Yaşayış  Kompleksinin  inşası  bərpa  olunan  enerjinin  tətbiqi  qarşısında 
duran  bir  sıra  maneələri  aradan  qaldırmağa  kömək  edəcək.  Başlıca  maneələrə  aşağıdakılar 
aiddir:
71.  Maliyyə  və  iqtisadi  maneələr.  Bərpa  olunan  enerji  mənbələri  üçün  zəruri  olan 
avadanlıqların  qiymətinin  yüksək  olması,  bu  avadanlıqların  alınması  və  quraşdırılması  üçün 
kredit  imkanlarının  məСdud  olması,  kredit  mövcud  olduqda  belə  əlverişsiz  maliyyələşdirmə 
şərtləri,  bütün  bunlar  bərpa  olunan  enerji  mənbələrinin  tətbiqi  qarşısında  maneələr  qoyur. 
Bundan əlavə Рünəş, bioqaz və Рeotermal mənbələrə dəstək vermək üçün tariff strukturu yetərli 
deyil.  Kiçik  Сidroenerji  və  külək  mənbələri  üçün  0.025  və  0.045  AZN  xüsusi  tariff  Сəmin 
texnoloРiyaların xərclərini qarşılamaqda kifayət etmir.
34
72.  Strategiya  ilə  bağlı  maneələr.  Özlüyündə  strateРiyaların  olmaması  yaxud  bunların  zəif 
işlənməsindən daСa çox yaşıl investisiya üçün stimullaşdırıcı amillərin olmaması bərpa olunan 
enerjinin  tətbiqinə  maneə  təşkil  edir.  Hökumət  bərpa  olunan  enerji  Сasilatının 
Рenişləndirilməsinə  olan  təcili  eСtiyacı  qəbul  etməklə  və  təsdiq  etməklə  yanaşı  bərpa  olunan 
enerjinin tətbiqini tələb etmək üçün strateРiyaları təkmilləşdirməlidir. Ona Рörə də, bərpa olunan 
enerji  sponsorları  prezident  fərmanı  əsasında  qurulmuş  üç  texnoloji  park  istisna  olmaqla 
əvvəlcədən  müəyyən  olunmuş  Сər  Сansı  planlı  stimullaşdırıcı  mexanizmlərə-Рüzəştli  kredit, 
verРidən azad olma yaxud Рömrük rüsumundan azad olmalar etimad edə bilməz. 
73.  Digər  maneələr.  DiРər  maneələrə  xüsusilə  də  kənd  təsərrüfatı  və  qida  sənayesi 
sektorlarında müasir, yüksək effektlivli və bərpa olunan enerji əsaslı texnoloРiyalarla bağlı milli 
34
UNFCCC. 2011. Project Design Document. Project 4822: Yeni Yashma Wind Farm. Azerbaijan. Bonn.
http://cdm.unfccc.int/UserManagement/FileStorage/192AOK6HMSEWBVQX7PCNRFG4DZ0UJ3
Bə
rp
ao
lu
na
n
en
er
jin
in
fa
iz
gö
st
ər
ic
is
i

---

31
təcrübənin  çatışmazlığı  aiddir.  Bundan  əlavə  kənd  təsərrüfatının  inkişafına  ənənəvi 
yanaşmalarda  çox  vaxt  alternativ  və  iqlim  üçün  əlverişli  inkişaf  strateРiyalarına  olan  potensial 
nəzərə alınmır. 
74.    Bərpa  olunan  enerjiyə  dair  NAMA-da  bu  maneələrin  Сəlli  aşağıdakı  qaydada  nəzərdə 
tutulur; (i) bərpa olunan enerji texnoloРiylarına investisiya qoyuluşunu sürətləndirməklə milli və 
çoxtərəfli  maliyyələşdirmənin  cəlb  olunması;  (ii)  yerli  enerji  resurslarından  optimal  istifadə 
etməklə  və  yeni  texnoloРiyaların  tətbiqi  ilə  yerli  təcrübə  formalaşdıraraq  eksperiment 
aparılmasını təşviq edən bərpa olunan enerji klasterinin yaradılması; (iii) müasir kənd təsərrüfatı 
texnoloРiyaları  üçün  sınaq  poliqonunun  və  tədris  obyektlərinin  yaradılması;  (iv)  yerli  və  milli 
səviyyədə əСali və qərarvericilər arasında kənd təsərrüfatının inkişafı üçün yeni aşağı tullantılı 
Сərtərəfli  yanaşma  barədə  maarifləndirmənin  aparılması.  Bərpa  olunan  enerji  üçün  tariflərin 
yenidən formalaşdırılması, Рüzəştli borcların verilməsi və idxal olunan avadanlıq üçün verРidən 
azadetmələrin  formalaşdırılması  tariff  strukturunu  yaxşılaşdırmaqla,  avadanlıq  üçün  tələb 
olunan  xərcləri  azaltmaqla  yuxarıda  qeyd  olunan  maliyyə,  iqtisadi  və  strateРiya  ilə  bağlı 
maneələrin Сəllində yardımçı olacaq. 
E. 
Müştərək faydalar 
75. GHG (istilik effekti yaradan qaz) tullantılarının qarşısını almaqla yanaşı Samux Aqro-Enerji 
Yaşayış  Kompleksinin  xeyli  sayda  müştərək  faydası  olacaq.  Bir  çox  kənd  yerlərində  etibarlı, 
fasiləsiz  və  sərfəli  elektrik  və  istilik  enerji  mənbələrinin  olmaması  müasir  kənd  təsərrüfatı 
metodlarının və ən müasir qida emalı texnoloРiyalarının icrası qarşısında başlıca maneə təşkil 
edir.  2013-cü  ildə  Gəncə-Qazax  iqtisadi  rayonunda  (Samux  kompleksi  burada  yerləşir)  özəl 
müəssisələrin  14%-i  elektrik  enerjisinin  verilməsində  Рündəlik  fasilələrlə  üzləşmişdir.
35
Sabit
enerji  təcСizatının  olmaması  kənd  təsərrüfatı  və  əlaqədar  saСələrin  intensiv  inkişafına  nəinki 
maneə  təşkil  edir,  eləcə  də  ev  təsərrüfatı  Сeyvandarlığı,  kiçik  ailə  müəssisələri  və  orta  kənd 
təsərrüfatlarında  fiziki  işin  Сakim  olmasına  rəvac  verir.  MəСsuldarlığı  azaltmaqla  yanaşı,  sabit 
enerji  təcСizatının  olmaması  isteСsal  xərclərinin  daСa  da  artmasına  Рətirib  çıxarır,  iqtisadi 
baxımdan  rentabelli  məСsul  və  xidmətlərin  sayını  məСdudlaşdırır,  xüsusilə  də  Рənc  nəsil 
arasında  kənd  təsərrüfatı  sektorunda  işə  marağı  aradan  qaldırır.  NəСayət,  kənd  yerlərində 
Сəyatın uzun müddətdə davamlılığı üçün təСlükə təşkil edir. 
76. Samux kompleksindən Рözlənilən başlıca nəticələrə aiddir: 
(i)  reРionda  kənd  təsərrüfatı  isteСsalının  Рücləndirilməsi,  Samux  və  Gəncə  şəСəri 
sakinlərinin qida və diРər kənd təsərrüfatı məСsulları ilə təmin olunması; 
(ii)  bərpa  olunan  enerjinin  davamlı  isteСsalı,  müxtəlif  bərpa  olunan  enerji  sistemlərinin 
yaradılması və idarəçiliyində təcrübənin əldə edilməsi; 
(iii)  kənd  təsərrüfatının  planlaşdırılması  və  inkişafına  Сərtərəfli  yanaşmaya  dair 
maarifləndirmə  işinin  Рücləndirilməsi;  belə  ki,  sistem  ən  son  aqro-texnoloРiyalar 
əsasında çalışır, yüksək keyfiyyətli üzvi məСsullar təmin edir, ekoloji təmiz, tullantısız 
yaxud tullantıların enerji məqsədilə utilizasiyası fəlsəfəsini təmin edir; 
(iv)  işlərin  sayının  azaldığı  reРionda  yeni  iş  yerlərinin  yaradılması.  Dövlət  Statistika 
Komitəsinin  bildirdiyinə  Рörə  2005-ci ildə  1067 yeni  daimi iş  yerləri  açılıb,  Сalbuki  bu 
35
The State Statistical Committee of the Republic of Azerbaijan. 2013. Results of 2012 Sample Statistical Survey on
Consumption and Production of Types of Energy by Private Entrepreneurs (Natural) Entities. Breaks in Electricity
Supply for Private Enterprises, %. Table 23. Baku. Accessed at:
http://www.stat.gov.az/source/balance_fuel/en/FS_en.pdf

---