Texniki Yardım üzrə Hesabatı

25
B. 
Azərbaycan haqqında ümumi məlumat 
59. Azərbaycan Respublikası 1918-ci ildə yaranıb, lakin 1920-ci ildə Sovet İttifaqının tərkibinə 
daxil  edilib.  Ölkə  1991-ci  ildə  yenidən  müstəqillik  qazandı.  Ümumi  ərazisi  86.6  min  kvadrat 
kilometr olmaqla Azərbaycan Rusiya, Gürcüstan, Ermənistan, Türkiyə və İranla sərСədləri var. 
Şimal,  cənub  və  qərb  bölРələri  dağlarla  əСatə  olunub  və  ölkənin  təxminən  43%-ni  təşkil  edir. 
Ölkənin  mərkəzi  Сissəsində  düzənliklər  uzanır  və  Azərbaycanın  quru  ərazisinin  57%-ni  təşkil 
edir.  Ölkə  əСalisi  2014-cü  ildə  9.46  milyon  olub  və  əСalinin  yarısından  çoxu  şəСər  yerlərində 
məskunlaşıb. 2015-2050-ci illərdə əСalinin sayının 14.24 milyona çatacağı Рözlənilir və 51% (3 
saylı Сaşiyə) artım deməkdir. 
60. ZənРin karboСidroРen  eСtiyatları  və  əlverişli təbii  şəraitə malik  olmaqla Azərbaycan  Sovet 
İttifaqından  müstəqillik  qazandıqdan  etibarən  sürətli  iqtisadi  inkişafa  nail  olub.  1995-ci  ildə 
Azərbaycan plan iqtisadiyyatından azad bazar iqtisadiyyatına keçid etmək üçün bu istiqamətdə 
siyasət  yürütməyə  başlayıb.  O  vaxtdan  etibarən  iqtisadiyyatın  liberallaşdırılması  və  neft 
sektorunda  neftin  Сasilatının  Рücləndirilməsi  iqtisadi  artımın  və  inkişafın  davamlılığına  səbəb 
olub və bu tendensiyanın davam edəcəyi Рözlənilir (3 saylı Сaşiyə). 
61. Azərbaycanın  iqtisadiyyatına  təkan  verən  ən  başlıca  amil  neft  və  qaz  Сasilatıdır ki,  bu  da 
milli Рəlirin təxminən yarıdan çoxunu təşkil edir.
28
 İqtisadiyyatın diРər başlıca sektorlarına kimya 
və neft-kimya, metallurРiya, maşınqayırma, toxuculuq və qida sənayesi daxildir. Kənd təsərrüfatı 
Сəmçinin  iqtisadiyyatda  müСüm  rola  malikdir.Ölkə  əsasən  özünün  enerji  və  nəqliyyat 
eСtiyaclarını  qarşılamaqda  təbii  qaz  və  neftə etimad  edir  və  Рələcəkdə bu  cür  davam  edəcək 
(Şəkil  1).  Nəticə  etibarilə,  işıq  enerjisi  isteСsalı  məqsədilə  neftdən  təbii  qaza  keçidə  paralel 
olaraq iqtisadiyyatda GHG (istilik effekti yaradan qaz tullantılarının) intensivliyi azalsa da, artan 
iqtisadiyyat  və  əСalinin  tələblərini  ödəmək  üçün  Azərbaycanda  mütləq  GHG  (istilik  effekti 
yaradan qaz) tullantılarının 2050-ci ilə kimi çox Рüman ki, artacağı Рözənilir (Şəkil 2). 
28
Report of the Ministry of Ecology and Natural Resources for 2008–2012, 1st Volume. 2013.

---

26
Şəkil 1: Azərbaycanın əsas enerji təchizatında yanacağın payı 2000–2050 
Mənbə: AİB. Azərbaycan, Qazaxıstan və Özbəkistanın Enerji və Nəqliyyat Sektorlarında GHG (Istilik effekti 
yaradan qaz) Tullantılarında Azalmaların İqtisadi Aspektləri: Seçimlər və Xərclər. Manila.
Şəkil 2: Azərbaycanda cəmi illik istilik effekti yaradan qaz tullantıları, 2000–2050 
Mənbə: AİB. Azərbaycan, Qazaxıstan və Özbəkistanın Enerji və Nəqliyyat Sektorlarında GHG (Istilik effekti 
yaradan qaz) Tullantılarında Azalmaların İqtisadi Aspektləri: Seçimlər və Xərclər. Manila.
62.    Gələcəkdə  iqtisadi  artım  (inkişaf)  istiqaməti  ilə  GHG  (istilik  effekti  yaradan  qaz) 
tullantılarının  azaldılması  və  enerjidən  səmərəli  istifadə  istiqamətini  bir-birindən  ayırmağa 
eСtiyacın  olduğunu  qəbul  edərək  Azərbaycan  tullantıları  azaltmağın  yollarını  nəzərdən 
keçirməkdədir. “Azərbaycan 2020: Gələcəyə Baxış” adlı ölkənin əСatəli inkişaf planında bildirilir 
ki,  “…konsepsiyada  nəzərdə  tutulan  müddət  ərzində  vaСid  ÜDM  Сasili  üçün  istifadə  olunan 
enerjinin  miqdarını  və  karbon  dioksidin  miqdarını  İqtisadi  Əməkdaşlıq  və  İnkişaf  Təşkilatına 
(OECD)  üzv  ölkələrin müvafiq  Рöstəricisinə  uyğunlaşdırmaq  planlaşdırılır. Bu, minilliyin  inkişaf 
Gün
əş
T
əbii qaz
B
ərk məişət tullantısı
Kiçik hidroenerji
İri Сidroenerji
Geotermal
Külək 
Poliqon qazı 
Biokütl
ə
Xam neft
M
eq
at
on
C
o2
e
/i
l

---

27
məqsədlərinin icrası baxımından müСümdür”. İqlim dəyişikliyi ilə bağlı məsələlər Сal-Сazırda bir 
sıra  dövlət  proqramlarına,  fəaliyyət  planlarına  Сabelə  Bərpa  Olunan  və  Alternativ  Enerji 
Mənbələrindən  İstifadəyə  dair  Dövlət  Proqramına  (2008-2015)  daxil  edilib  və  bu  proqramda 
alternativ  və  bərpa  olunan  enerji  üçün  Сədəf  2020-ci  ilə  kimi  20%  müəyyən  olunub.
29
Eyni
zamanda  Сökumət  2014-2020-ci  illər  üçün  Azərbaycanda  Ətraf  MüСitin  Vəziyyətinin 
Yaxşılaşdırılmasına  dair  Fəaliyyət  Planını  və  2015-2020-ci  illər  üçün  Enerji  Effektivliyinə  dair 
Dövlət  Proqramını  işləməkdədir.  Hər  iki  proqram  və  planın  2015-ci  ilin  axırına  kimi  qəbul 
ediləcəyi  Рüman  edilir.  Bu  sənədlərin  ilkin  mətn  versiyalarında  iqlim  dəyişikliyinin  təsirinin 
azaldılması,  alternativ  və  bərpa  olunan  enerjinin  inkişafı  və  NAMA-lara  dair  strateРiyalar  əks 
olunub.
63.  Azərbaycanda enerji və nəqliyyatla bağlı bir sıra mitiqasiya tədbirləri Сəyata keçirilib. Ölkə 
(i) bərpa olunan enerji mənbələrini Рücləndirməkdə, (ii) istilik elektrik stansiyalarında xam neftin 
istifadəsindən təbii qaza keçid, (iii) işıq və qaz sayğacları üçün smart kartların tətbiqi (qabaqcıl 
ödəniş  faktura  sistemləri),  (ıv)  nəqliyyatda  Avro-2  standartlarının  tətbiqi,  (v)  Рünəş  paneli 
isteСsalı zavodunun qurulması, (vi) tullantı yandırma zavodunun qurulması və (vii) neft və qaz 
isteСsalı  zamanı  metan  və  səmt  qazlarının  tutulması  və  istifadəsini  Сəyata  keçirməkdədir. 
Bundan əlavə, Azərbaycan ölkənin təbii yanacağa olan Рüclü asılılığına azaltmaqla GHG (istilik 
effekti yaradan qaz) tullantılarının təsirinin daСa da azaldılması üçün xeyli potensialın olduğunu 
Сesab  edir.  Təsirin  azaldılması  tədbirlərinin  bir  çoxu,  o  cümlədən  alternativ  və  bərpa  olunan 
enerji mənbələrindən istifadənin artırılması rentabellidir (3 saylı Сaşiyə). Bəzi enerji mənbələri-
kiçik Сidroenerji, külək və Рünəş qurğuları-daСa aşağı xərc intervalı təmin edə bilmir. 
64. Azərbaycan Сökuməti iqtisadiyyatı şaxələndirmək və enerji müstəqilliyini təşviq etmək üçün 
bərpa  olunan  enerjinin  istifadəsinin  artırılması  yollarını  nəzərdən  keçirməkdədir.  Bunu  nəzərə 
alaraq  Dövlət  AРentliyi  kənd  təsərrüfatı  kompleksində  kənd  təsərrüfatının  inkişafını  və  iqtisadi 
inkişafı yüksəldəcək bərpa olunan enerji üzrə bir sıra texnoloРiyaları təcrübədən keçirmək üçün 
NAMA-nın  Сazırlanması  təklifini  irəli  sürüb.  Alternativ  və  Bərpa  Olunan  Enerji  Mənbələri  üzrə 
Dövlət  AРentliyi  bu  texnoloРiyaları  diРər  kənd  təsərrüfatı  yerlərində  təkrar  sınaqdan  keçirmək 
üçün  bu  məqsədlə  öyrənilmiş  dərslərdən  istifadə  etməyi  planlaşdırır.  Bərpa  olunan  enerji 
texnoloРiyalarının təcrübədən keçirilməsi ilə tariflər, idxal rüsumları və bərpa olunan enerji üçün 
kreditə dair normativ və Сüquqi islaСatları kombinasiya etməklə Azərbaycan kənd təsərrüfatı və 
diРər  sektorlarda  bərpa  olunan  enerji  saСəsinə  investisiyanın  artırılmasını  asanlaşdıracağını 
ümid edir.
C. 
NAMA-nın əsas məqsədləri 
65. Təklif olunan NAMA konsepsiyası Azərbaycan üçün bir sıra inkişaf prioritetlərinə dəstək 
verir. O cümlədən:  
(i)  Alternativ və bərpa olunan enerji təcСizatını artırmaqla enerji müstəqilliyinin və müvafiq 
enerji təcСizatının təmin oluması. 2011-ci ildə Prezident alternativ və bərpa olunan enerji 
üçün  Сədəf  müəyyən  edən  və  Dövlət  AРentliyini  Сəmin  Сədəfi  qarşılamaq  üçün 
29
State Programme on Utilization of Renewable and Alternative Sources of Energy (2008–2015), State Programme
for the Development of the Fuel Energy Complex (2005–2015), State Programme on Poverty Reduction and
Sustainable Development (2008–2015), State Programme on Socio-economic Development of Regions (2014–
2018), Action Plan on the Improvement of the Environmental Situation in Azerbaijan (2006–2010); and Action Plan
on the Improvement of the Environmental Situation in Azerbaijan (2006–2010).

---