Thank you for your contribution

139

Sonuç

Bu bildiride XIX. yüzyılda Bursa’da inşa edilen yapılar 

süsleme özelliklerine göre değerlendirilmiştir.  İncele-

nen yapılarda iki temel süsleme tipi ve yöntemi görül-

mektedir. Bunlar ahşap malzeme ile yapılan ve genelde 

yapı tavanı, mahfil tavanı, sivil mimari örneklerinde 

ise bunlara ilaveten dış cephe duvarlarında görülen 

süsleme öğeleri ve genelde yağlı boya ile yapılan kalem 

işi süslemeler. Her iki süsleme çeşidinde de restoras-

yonlar sonucunda orijinallikten uzaklaşma görülmüş 

olup bu kalem işi süslemelerde kendini daha belli 

etmektedir.

 XIX. yüzyılın süslemeleri, XVII.ve XVIII. yüzyıl süsleme-

lerinin devamı niteliğindedir. Osmanlı devletinde lale 

devri (1718-1730) ile batı etkili mimari ve buna bağlı 

olarak gelişen süsleme özellikleri görülmeye başlamış-

tır. Bu dönemden sonra mimariye bağlı süslemelerde 

görülen abartılı motifler, C ve S kıvrımlı motifler, pastel 

ve bazı yerlerde görülen canlı renkler, altın varaklar 

ve yaldızlar çiçek motifleri batı özellikli süslemelerdir.( 

Yılmaz Ergüvenç, tarih yok. s. 1)

Bursa sivil mimarisinin iki önemli yapısı olan Saatçi 

Köşkü ve Atatürk müzesi süsleme açısından zengin ya-

pılardır. Özellikle bu yapıların kameriyeleri hem ahşap 

hem de kalem işi süslemeler açısından dikkat çekmek-

tedir. Kameriyelerdeki ve Saatçi Köşkünün tavanların-

daki kalem işi süslemeler bazı yerlerde boya sürülerek 

badana usulü yapılan süslemeler Bursa’daki sivil mima-

riye bağlı süslemeler açısında güzel örneklerdir.

Bursa 1855 yılında şiddetli bir depreme maruz kalmış ve 

bir çok yapı yıkılmış ya da ağır hasar görmüştür.(Dara, 

2001, s. 28) Bu depremlerden sonra yoğun restorasyon 

faaliyetlerine girişilmiştir. Bursa’daki birçok yapının 

restorasyonlarında ise XIX. yüzyılın özellikleri kendini az 

ya da çok belli etmektedir.

 XIX. yüzyılın süsleme özellikleri XX. Yüzyılın süslemelerini 

de etkilemiştir. Bursa Keles ilçesi, Dedeler Köyü Camisinin 

iç duvar süslemeleri buna örnek olarak verilebilir. Bu yapı-

nı n inşa tarihi belli değildir. Mimari özelliklerine bakılarak 

yaklaşık olarak 150 yıllık olduğu tahmin edilmektedir. 

Yapının duvar süslemeleri dönemi süsleme özelliklerini 

gösterme açısından önemlidir.  Bu süslemeleri yapan usta 

ve süslemelerin tarihi bellidir. Buna göre duvar süsleme-

leri 1949 yılında K. Okur tarafından yapılmıştır.(Gülgen, 

2012, s. 65-66) Caminin doğu ve batı ve güney duvarlarında 

kalem işi tekniğinde yazı motifleri bulunmaktadır. Ayrıca 

mihrap üzerinde de aynı teknikle yazılar bulunmaktadır. 

(Gülgen, 2012, s. 68, 72,  73)

Bu yapının duvarlarında ve mihrabında görülen yazı motif-

leri XIX. yüzyıl yapılarından Tahtalı Cami ve Yaylacık Camii 

deki yazı motifleri ile benzerdir. Her iki yapını mihrabında 

da yazı motifleri bulunmaktadır.  Bu süslemeler kalem işi 

tekniğinde yapılmıştır. Keles Köyü Dedeler Köyü Camisi 

mihrabında da kalem işi tekniğiyle yazı motifleri yapıl-

mıştır.

ları ve kameriyesi orijinalliğini bir ölçüde muhafaza 

etmektedir. Ahşap çatkılı duvarlara sahip olan yapının 

duvarlarında ahşap çıtalarla süslemeler oluşturulmuş 

ayrıca sivri çatısı ve balkon korkuluklarında da ahşap-

tan ajurlu süslemeler bulunmaktadır. ( Resim 6) Yapını 

kameriyesi de ahşap çatkılı duvarlardır burda da ahşap 

üstü ahşap çıtalarla dış duvarlar hareketlendirilmiştir. 

İç duvarlarda ve örtü sistemi içinde yağlıboya ile bitkisel 

süslemeler yapılmıştır.  Burda da üst örtü Saatçi Köş-

künün kameriyesinin üst örtüsündeki gibi yağlıboya ile 

bölümlere ayrılmış bölümler içinde yer alan kartuşlarda 

vazo içinde çiçek motifleri vardır.(Resim 8)

Yeni Mahalle Camisi: İnşa tarihi belli değil ama XIX. 

yüzyılda inşa edildiği tahmin edilmektedir. Yapının dış 

ve iç duvarları sıvalıdır, Yapının mihrabında kalem işi 

süslemeler bulunur. Alçı kavsarası ve mukarnasları 

yağlıboya ile kaplı olan mihrabın diğer kısımları ise 

bitkisel motiflerle süslüdür. Mihrap nişinde perde motifi 

vardır. XIX. yüzyılın diğer camilerinin mihrap nişlerinde 

de görülen perde motifi bu mihrapta da görülmektedir. 

Ayrıca mihrabın diğer kısımlarında bitkisel motifler 

ağırlıktadır. Mihrabın mukarnaslı kavsarasının çevre-

sinde kırmızı zemin üzerinde yeşil ile kıvrımdal ve çiçek 

motifleri görülmektedir. Mihrabı iki bordür çevrelemek-

tedir. En dıştaki bordürde zencirek, içteki bordürde ise 

yazı ve bitkisel motiflerden oluşan süsleme kompozisyo-

nu görülmektedir.( Resim 9)

Mustafakemalpaşa Şeyh Müfti Camisi: 1897 yılında 

inşa edilmiştir. Bu yapının iç kısmı süsleme açısından 

zengindir, özellikle kubbeyi taşıyan destek sistemleri 

ve mahfil üzerinde süslemeler yer alır. Kubbeyi taşıyan 

sütunlar üzerinde yer alan pandantifler için de dört 

halifenin  adı ve bitkisel motiflerden oluşam süsleme 

kompozisyonları yer alır.( Resim 11) Ayrıca  ahşap mahfil 

tavanında ahşap tavan göbeği bulunmaktadır. ( Resim 

12)

Hünkar Köşkü:  Sultan Abdulmecid (1839-1861) döne-

minde 1844 yılında ampir üslupta inşa edilen bu yapının 

dış duvarları ahşap çatkılı olup ince çıtalarla kaplan-

mıştır. Günümüzde dış duvarlar sıvalıdır. Yapının giriş 

kısmı ise ahşap sütunlarla desteklenmiş olup ahşap ta-

van ile örtülüdür. Balkon korkulukları da ahşap şebekeli 

olan bu yapının iç kısmında da bölümlerin üzeri ahşap 

tavanlıdır, merdiven trabzanları da ahşaptır.( Yıldırım, 

2001, s.198-199)

Belediye Binası :1879 yılına tarihlenmektedir. Bursa 

valisi Reşit Paşa döneminde genişletilmiştir. Yapının ze-

min katı kesme taş duvarlı olan yapının buradan sonraki 

duvarları ahşap hatıllar arası tuğla dolgu olarak inşa 

edilmiştir. Ahşap tavanlı kırma çatılı olan yapıda çatı 

kiremit kaplıdır. Orijinalliğini yitirmeyen yapılardandır.

( Mehmet Kaptanlar, Orhan Atak, Bursa Eski Belediye 

Binası,  (2010-2013), s. 1) Yapının çatı saçağı gösterişli-

dir, saçak kısmı ahşap çıtalarla düzenlenmiştir. Balkon 

korkulukları, ahşap şebekelidi

---