133
R. 11: Resimde Mari Gerekmezyan (1913-1947) ile arkadaşları yer
alırken, sağda sanatçı “Yahya Kemal Büstü”nü çalışırken
görülmektedir. (Kürkman, 2004, C.I, s.401).
R. 12: Mari Gerekmezyan (1913-1947), “Bedri R Eyüboğlu büstü”
(Kürkman, age., s.402)
R. 13: Mari Gerekmezyan (1913-1947), “Bedri Bey’e ait olduğu
düşünülen diğer büstler(?)” (Kürkman, age., s.402).
İstanbul doğumlu Mari Kaloyan Ertoran (1914-?) (R. 14),
sanat derslerini Viçen Aslanyan’dan almaya başlamıştır.
Sanatçı, ayrıca Güzel sanatlar Akademisi’nde önemli
hocalarla çalışmıştır; Nijat Sirel, Mahir Tomruk, Nusret
Suman, Kenan Yontuç ve Rudolf Belling bunlardan bir
kaçıdır. Kendisi Mari Gerekmezyan’ın da arkadaşıdır. (R.
15). Gerçekçi ve figüratif çalışmalara imza atan sanatçı,
İstanbul Üniversitesi’nin biyoloji ve Nebatat kısımlarında
da ressam olarak görev almıştır. En bilinen eserleri ise
“Çocuk Başı, bronz” ve alçıdan yaptığı “Milena Tellal-
yan Büstü’dür. (R. 16). (Kürkman, 2004, C.II,s. 508 ; .
Berk-Gezer, 1973, s.201).
R. 14: Mari Kaloyan Ertoran (1914-?), çalışma esnasında (Kürkman,
2004, C.II, s.508).
R 15: Mari Gerekmezyan ve Mari K. Ertoran akademi’deyken
(Kürkman, 2004, C.II, s.508).
R. 16: Mari K. Ertoran, “Milena Tellalyan Büstü”. (Kürkman, 2004, C.II,
s.508).
Bahsi geçen isimler dışında, haklarında çok az şey
bilinen ya da sadece isimlerine ulaşılabilen gayrimüslim
veya Ermeni sanatçılardan bazıları da şunlardır;
134
menlik yaptığı bilinen sanatçının, ayrıca “Peintres et
Sculpteurs Armeniens” isimli bir de kitabı bulunmakta-
dır (Kürkman, 2004, C.I, s.192).
R 18: Onnig Avedissian (1898-1974), Kahire’deki atölyesinde çalışırken.
(Kürkman, 2004, C.I, s.191).
Sivas-Gürün ilçesi doğumlu Harutyun Galentz (Harman-
daryan) (1908-1967), sanatında ressam ve heykeltıraş
Onnik Avedissian’ın desteğini görmüştür. Bir süre sonra
Beyrut’a giden Galentz, burada resim dersleri de almış-
tır. 40’lı yılların başında kişisel sergiler açan sanatçı,
1946’da Ermenistan’a yerleşmiştir. Kendisinin komünist
aleyhtarı olduğunu düşünenler bulunmaktadır. Sanatçı-
nın Lübnan’daki hayatı anlattığı ve temsil ettiği “Falcı-
lar” isimli bir rölyef çalışması yaptığı bilinmektedir. (R
19). (Kürkman, 2004, C.I, s.396-98).
R 19 :Harutyun Galentz (1908-1967), “Falcılar rölyefi” (Kürkman,
2004, C.I, s.398).
İstanbul doğumlu diğer Ermeni sanatçı Aydzemning
Boyacıyan (1902-?), 1923 yılında ailesiyle beraber Kahi-
re’ye göç etmiştir. Burada Güzel Sanatlar Akademisi’nde
heykel üzerine eğitim alan sanatçı, önemli çalışmalara
imza atar; birinde babasının büstünü yaparken, diğerin-
de de eski patriklerden olan “Turyan Efendi’nin” rölyefini
çalışmıştır.(Kürkman, 2004, C.I, s.254).
Sonuç
Osmanlı Devleti’nin hoşgörülü ortamında, gayrimüslim-
ler siyasi olayların hakimiyeti başlamadan önce diledik-
leri gibi yaşama şansına sahip olmuşlardır. Anlatılan-
lardan da anlaşıldığı üzere, kendilerinin her kesimde
Heykeltıraş Eva Vosgan İpekyan (?), Yervant Oskan’ın
ressam ve heykel sanatıyla ilgilenen kızıdır. Kendisi
uzun bir süre Mısır’da yaşamıştır. Oskan’ın diğer kızı
olan Mari Kantar piyano ile ilgilenirken, Rebeka Vosgan
ise dişçilik yapmıştır. (Pamukciyan, İstanbul 2003b,
s.208, 253, 262, 376) .
Ermeni heykeltıraş Hagop Arabyan (?), eğitimini Berber-
yan Mektebi’nde tamamlamıştır. (1883). Hakkında ne yazık
ki fazla bilgi bulunamamaktadır. (Pamukciyan, 2003a, s.33)
Bursa doğumlu Mardiros Altunyan (1888-?), ilköğrenimi
tamamladıktan sonra, Paris-Ecole Bausant okuluna gir-
miştir ve burada sanatçı, mimarlık, resim ve heykeltıraşlık
dallarında okumuştur. Üç alanda da çalışmalar vermiş
olan Altunyan resim ve mimari çalışmaları dışında Lüb-
nan’da nişan ve para modelleri hazırlamıştır.(Kürkman,
2004, C.I, s.140)
İzmir’de doğan Agop G. Papazyan (Papazian) (1878-
1957), buradaki Ermeni okuluna gitmiştir. Yeteneği fark
edildikten sonra, Venedik Rafaelian Okulu’na yollanan
Papazyan, aldığı bursla Roma’da Güzel Sanatlar Aka-
demisi’nde de eğitim görür. Buradan Amerika’ya geçen
sanatçı, ardından tekrar İzmir’e dönmüştür. Kendisinin
daha sonra tekrar Amerika’ya göç etmek zorunda kal-
dığı bilinir ve burada “Administration ve Transportation”
adlı bina heykellerini yapar. (R. 17). (Kürkman, 2004 C.II,
s.696).
R. 17: Agop G. Papazyan (Papazian) (1878-1957) ve yapıtları (Kürk-
man, 2004 C.II, s.696).
İzmir doğumlu Zareh Büyükyan (1890-1917), ilk öğrenimi
de burada tamamlamıştır. Heykel çalışmalarına, sa-
natçı (H)agop Papazyan’ın yanında başlayan Büyükyan,
Venedik, Roma ve Paris’e giderek burada çalışmalarını
sürdürmüştür. Genç yaşta hayatını kaybeden sanatçının,
çok sayıda sergiye katıldığı bilinmektedir (Kürkman,
2004, C.I, s.255)
Bursa’da doğan Onnig Avedissian (1898-1974) (R. 18),
ailesiyle İstanbul’a göç etmiş ve burada okumuştur.
1921’de Viyana Grafik Sanatları Okulu’nda eğitim gören
sanatçının hak ve resimler yaptığı bilinmektedir. Roma,
Suriye ve Mısır’da bulunarak kişisel sergisini açan
Avedissian, heykelle de ilgilenmiştir. Bu bağlamda, Ka-
hire’deki Kalustyan Okulu bahçesine “Garabed Kalust-
yan’ın büstünü” yapar. Ayrıca tiyatro sanatçısı “Siranuş”
adına da büst yapan sanatçının atölyesinin Kahire’de
olduğu bilinmektedir. (s.191). Bir süre Kıbrıs’ta öğret-