Thank you for your contribution

147

Mekan Grafiği; İhtiyaçlara göre, yönlendirme amaç-

lı, bilgilendirme amaçlı, mekansal imaj yaratma ve 

kimliklendirme amaçlı olmak üzere üç temel başlık 

altında gelişmiştir. Dijital tabelalardan, interaktif konsol 

unsurlara, geleneksel boyamadan dijital çıktılara, ses, 

koku ve doku duyumlarına kadar hitap edebilen çok çe-

şitli yelpazede ürün olanakları ile sınırları günden güne 

genişleyen bu tasarım alanının halen daha net bir tanımı 

yapılamamaktadır. Farklı alanlarda çok disiplinli bir 

uzmanlık gerektiren yeni bir tasarım alanıdır ve geniş 

kent mekanlarından küçük odacıklara kadar her ölçekte 

ihtiyaç duyulmaktadır (bkz. Görüntü 6). 

Görüntü 6. Çin’in merkezinde Jianianhua Center. Bina cephesinde 

uygulanan renkli, cam ve görüntüsü değişebilen paneller, teknoloji 

ve sanatın birlikteliğine en iyi örneklerden biridir. Bu tasarım ile yapı 

bölgede çekim merkezi oluşturmuştur.

İnsanın en temel dürtülerinden biri korkudur. Kaybolma 

korkusu, günümüz metropollerinde yalnızlıkla bera-

ber gelir ve toplumsal depresyona sürükler. Kentler 

büyüdükçe, yapılar göklere yükselip karmaşıklaştıkça 

yönlendirmeye her zamankinden daha fazla ihtiyaç 

duyulmuştur. Eskiden insanlar yön bulma için nirengi 

noktaları belirler, onun üzerinden tarif yaparlar ve kendi 

konumlarını belirlerlerdi. Günümüzde kent meydanları, 

bir anıt, önemli bir mimari yapı, işlek bir ana cadde, 

heykel, park gibi öğeler kentin nirengi noktalarıdır ama 

bu mimari öğeler artık yeterli gelmemektedir. Hayatın 

çok hızlı yaşandığı ve zaman kavramının gittikçe önem 

kazandığı günümüzde, insanların nerede olduğunu ve 

gideceği yere en kolay nasıl gideceğini anlatan yardımcı 

unsurlara her zamankinden fazla ihtiyaç vardır (bkz. 

Görüntü 7). 

Görüntü 7.  Newport Tower Pazarlama Merkezi, New Jersey. 

https://segd.org/content/newport-tower-marketing-center, 2015

Berger (1999, s.7) “Bizi çevreleyen dünyada kendi 

yerimizi görerek buluruz” sözleri ile çevremizi anlam-

landırmada görsel algılamanın önemini vurgular. Mekan 

grafikleri etkili ve hızlı bir görsel iletişim sağlarken, 

kullanıcıların mekanı tüm yönleri ile de deneyimleme-

sine olanak tanır.  Mekana güçlü bir grafik kimlik ka-

zandırırken, bölgeyi canlandıran ve ilham veren nirengi 

noktaları yaratır. İyi bir yönlendirme ve bilgilendirme 

ile donatılmış bir bina, bir kent veya bir sokak, gelen 

ziyaretçilere ve kullanıcılarına güven duygusu verir. 

Özellikle hastane gibi karmaşık, risk faktörleri yüksek, 

kullanıcı profili büyük oranda -hasta ve hasta yakınları 

olduğu için- stresli, hassas, yardıma muhtaç insanlar-

dan oluşmuş, yüksek tempolu mekanlar içerisinde iyi 

tasarlanmış ve yerleştirilmiş bilgilendirme grafiklerine 

büyük ihtiyaç vardır. Mekan grafikleri ile psikolojik des-

tek sağlanabilir, bina daha iyi tanıtıldığı için zamandan 

ve işgücünden tasarruf edilebilir, binada kaybolmanın 

vereceği huzursuzluk hissinin yaratacağı stres faktörü 

azaltılabilir, kullanıcılar gereken konularda iyi bilgilen-

dirildiklerinden riskli ve rahatsız edici durumlar en aza 

indirgenebilir (bkz. Görüntü 8).

Grafikler sayesinde mekanın anlaşılırlığı artar. Meka-

na ilişkin gereken bilgileri edinen kullanıcının mekan 

içerisinde geçireceği süre boyunca yaşamı kolaylaşır, 

zamandan kazanır, iş-verimi artar.

Mekan grafikleri ile tasarım; mekanın markasını, ruhu-

nu, kimliğini en iyi şekilde yansıtan, işlevi, hizmetleri, 

tarihi gibi tüm gereken bilgileri hızlı ve etkili biçimde 

ziyaretçi ve kullanıcılarına anlatan, iç mimari, peyzaj ve 

mimari öğeleri ile bütünleşmiş bir tasarımdır. Kısaca, 

kullanıcısı ile iletişim kuran, hikayesini anlatan mekan-

lar diye de özetlenebilir (bkz. Görüntü 9). 

---

148

Görüntü 8. Randall Çocuk Hastanesi, Seattle. Hastanenin tüm bölüm-

lerinde ve koridorlarda çocuk hastaların iyi hissetmesini sağlayacak 

illüstrasyon ve grafikler kullanılmış, hastanelerin bilinen soğuk ha-

vasının yerine çok daha sıcak bir atmosfer yaratılmıştır.  https://segd.

org/awards/healthcare. 2015

Görüntü 9. New York Rebranding şehir müzesi. Giriş holüne asılı yıl-

dız-ışıklı LED enstalasyon ziyaretçileri merdivenlere yönlendirmekte-

dir. Diğer tüm grafikler LED tasarım ile uyum içerisindedir ve müzeye 

kimlik kazandırmıştır. https://www.segd.org/museum-city-new-york-

rebranding 2014

Mekan Grafiği Eğitimi Neden Gerekli?

Günümüzde mekan grafiği alanında profesyonel işlere 

imza atmış, ödül kazanmış şirketlerin profiline bak-

tığımızda, farklı disiplinlerden uzmanların bir araya 

geldiği ekip çalışması dikkati çekmektedir. Bu ekiplerin 

bünyesinde mimarın yanında muhakkak bir grafik tasa-

rımcının yer aldığı gözlemlenir. Fakat sadece bu alanda 

uzmanlaşmış, yetişmiş eleman ülkemizde ve hatta 

dünyada yok denilecek kadar az sayıdadır. Amerika’da 

bazı mimarlık okulları “environmental graphic design” 

üzerine eğitim için müfredat çalışmaları başlatmışlardır 

(Stelling and Mason 2000). 

Bir yapı kompleksi veya kent içinde bir bölüm mekan 

grafikleri ile birlikte tasarlanmak istendiğinde bünye-

sindeki tüm mekanlar birlikte düşünülmelidir. Her öğe, 

belirli bir imaj, kimlik veya temayı destekler nitelikte 

ve mimarisi ile uyumlu olmalıdır. Bu yüzden tasarıma 

geçmeden önce mevcut projenin (mümkünse yapı inşa 

edilmeden) analizi ile mekanların bağlantıları, geçişleri 

ve nasıl bir grafik dile ihtiyaç duyduğuna karar veril-

melidir. Hızla gelişen teknoloji ile birlikte yeni teknik ve 

olanaklar, interaktif katılımı mümkün kılan, sadece gör-

sel algıya değil diğer algılarımıza da hitap edecek dijital 

çözümlemeleri mümkün kılmaktadır (bkz. Görüntü 10). 

Gelecekte tasarımın nerelere gideceğini tahmin etmek 

zordur. Projenin alt yapısının da iyi bilinmesi ve proje-

nin başında grafiklerinin de tasarlanarak inşaasından 

önce alt yapı ihtiyaçlarının karşılanması, sonrasında 

yıkım onarım yapılmadan tatbik edilebilmesi açısından 

önemlidir. Böylelikle grafik öğeler askı gibi yapı eleman-

ları üzerine asılmazlar ve uygulamada daha ucuza mal 

olurlar.

Görüntü 10. Doğa Tarih Müzesi, Los Angeles. Doğa Laboratuvarı içe-

risindeki interaktif paneller özellikle çocuk ziyaretçilere 200’den fazla 

yaşayan canlı türünü eğlenceli biçimde tanıtmaktadır. https://www.

segd.org/nature-lab-exhibit 2015.

Projenin iyi ve sağlıklı analiz edilebilmesi için mimari 

ve hatta kısmen inşaat bilgisine sahip olmak, teknik 

çizimleri okuyabilmek, elektrik ve mekanik alt yapıyı an-

layabilmek, en başta da mekan ve insanı kavrayabilmek 

zorunludur. Projelendirme safhası için yaratıcı çizim ve 

iyi bir kompozisyon yeteneği, tipografi, iletişim, fotoğraf, 

illüstrasyon gibi alt disiplinlere hakimiyet gereklidir. 

Işık, renk, malzeme, ölçek ve oran gibi kavramlar da 

diğer gerekli alanlardır. Mekan grafiği üzerine uzman 

olabilmek için ayrıca baskı ve üretim tekniklerini, bilgi-

sayar programları ve teknolojik gelişmeleri takip etmek 

ve sürekli kendini geliştirmek başarı için şarttır. 

Tüm bu alanlarda bilgi sahibi olabilmek için ülkemiz ko-

şullarında gençlerin öncelikle mimari eğitim almaları, 

üzerine de grafik tasarımın bu alt disiplinleri için ikinci 

lisans veya yüksek lisans eğitimi ile veya da dışarıdan 

kurslarla eğitimlerine devam etmeleri gerekmektedir. 

Ya da bunun tam tersi grafik tasarım eğitimi üzerine 

mekan, insan gereksinimleri ve mimari ve teknik çizim 

üzerine kendilerini geliştirmek zorundadırlar. Her ikisi 

de uzun bir eğitim sürecidir. Bundan dolayı da hem 

ülkemizde hem de dünyada, konuşan mekanlar için 

mimarlar ve grafikerler birlikte çalışmak zorunda kal-

---