Tijorat banklari
Bank kapitali va uning samaradorligini oshirish yo’llari
Yüklə 2,67 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 2.4. Bank kapitali va uning samaradorligini oshirish yo’llari
Bank kapitalining asosiy maqsadi – riskni kamaytirish va kapitalning moliyaviy resurslar bozoriga kirish yo‘lini ta’minlashdir. Bank kapitali operatsion xarajatlarni moliyaviy bozorlarga erkin kirib borishini ta’minlash orqali kamaytiradi. Katta miqdordagi kapital bankning barqaror obro‘sini va omonatchilar ishonchini ta’minlaydi. Bank kapitalining aktivlarga nisbati, O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki tomonidan o‘rnatilgan me’yorlar bilan yaqindan o‘zaro bog‘liq. Ya’ni kapital qarz olish bilan yangi aktivlar jalb qilinishini chegaralash orqali riskning oshib ketishini to‘xtatadi yoki uni kamaytiradi. Agar banklar ssuda miqdorini oshirmoqchi yoki boshqa aktivlarni sotib olmoqchi bo‘lsalar, yuqorida keltirilgan yo‘llar bilan ular aksioner kapitalini qo‘shimcha moliyalashtirishni ta’minlashlari kerak. Bu aktivlarning spekulyativ o‘sishining oldini oladi va banklar o‘z aktivlarini samarali boshqarish imkoniyatlarini saqlab qoladi. Banklarning o‘z mablag‘lari miqdorini oshirishda 2 usul ishlatilishi mumkin: qo‘shimcha aksiyalar chiqarish va ularni joylashtirish yoki chiqarilgan aksiyalarning nominal qiymatini oshirish. Birinchi usul bank ustav kapitali miqdorining oshirilishi qo‘shimcha aksiyalarni chiqarish, ularni joylashtirish yoki aksiyalar nominal qiymatini oshirish yo‘li bilan amalga oshirilishi mumkin. Bu yo‘l bilan foydani jamg‘arish, bankning zaxira va boshqa fondlarini jadallashtirilgan tarzda shakllantirish va ularni keyinchalik kapitalga aylantirish shaklida ro‘y beradi. Bunda yil oxirigacha foydaning bir qismi to‘g‘ri kapitalga aylanishi ham mumkin. Bu usul ancha arzon, yangi paychilar jalb qilish yoki aksiya chiqarish borasidagi qo‘shimcha xarajatlarni talab etmaydi. Lekin foydani jamg‘arish joriy yilda aksionerlarga to‘lanadigan dividendlar miqdorining kamayishiga olib kelishi mumkin. Ikkinchi usul, aksiyalarning nominal qiymatini oshirish yo‘li bilan amalga oshiriladi. Aksiyalarning nominal qiymatini oshirish yo‘li bilan bank ustav kapitalini oshirish quyidagi usullar: 52 moliyaviy yil yakuni bo‘yicha ko‘rilgan foydaning bir qismini yoki hammasini aksiyalar nominal qiymatini oshirishga yo‘naltirish; Aksiyadorlar tomonidan aksiyalar nominal qiymati oshirilgan qismining to‘lanishi orqali bo‘lishi mumkin. Bank ustav kapitali aksiyalar nominal qiymatini pasaytirish yoki aksiyalar umumiy sonini qisqartirish, jumladan, keyinchalik ularni to‘lash sharti bilan sotib olish orqali kamaytirilishi mumkin. Agar bank ustavida ko‘zda tutilgan bo‘lsa, aksiyalarning bir qismini sotib olish va ularni to‘lash yo‘li bilan bank ustav kapitalini kamaytirishga ruxsat beriladi. Agar kamaytirish natijasida ustav kapitalining eng kam miqdoridan kamayib ketsa, bank ustav kapitali miqdorini kamaytirishga ruxsat berilmaydi. Aksiyalarning nominal qiymati pasaytirilganda, aksiya narxi va yangi nominal qiymat o‘rtasidagi farq aksiyadorlarga qaytariladi.Kapitaldan chegirmalar kapital monandligi koeffitsiyentlari hisoblangunga qadar I darajali kapitaldan chegiriladi. I darajali asosiy kapitaldan quyidagilar chegiriladi: - nomoddiy aktivlar, bundan bankning dasturiy ta’minotlari mustasno; - birlashmagan xo‘jalik yurituvchi subyektlar kapitaliga barcha investitsiyalar summasi, shu jumladan bunday xo‘jalik yurituvchi subyektlar kapitalini tashkil qiluvchi qarz majburiyatlari. Bundan, qayta tiklanadigan (energiya tejovchi) energiya manbalarini, jumladan yirik quyosh va shamol elektr stansiyalari, quyosh panellari hamda kichik fotoelektr stansiyalarini ishga tushirishni moliyalashtirish uchun 2023- yilning 1-dekabriga qadar qilingan investitsiyalar mustasno; - boshqa banklarning kapitaliga qilingan investitsiyalar. Endi kapitalning monandligini qanday hisoblanishini ko’rib chiqamiz. Tavakkalchilikni hisobga olgan holdagi aktivlarning umumiy summasi (TAUS) chegirmalar ajratilgan holda tavakkalchilikni hisobga olgan holdagi balans va balansdan tashqari aktivlar yig‘indisi sifatida aniqlanadi. Regulyativ kapitalning tavakkalchilikni hisobga olgan holdagi aktivlarning umumiy summasiga nisbati 13 foizdan kam bo‘lmasligi kerak. Regulyativ kapitalning monandlik koeffitsiyenti K1 quyidagi tarzda hisoblanadi: Yüklə 2,67 Mb. Dostları ilə paylaş:
|