Tofiq Xəzər
Yüklə 4,78 Mb. Pdf görüntüsü
|
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 2017
E-antologiya: çağdaĢ filoloji materiallar
qanun iĢləmir bizdə. Mətbuat haqqında qanunların iĢləməməsi ona gətirib çıxarır ki, bu gün Azərbaycan mətbuatı artıq Ģoumenliyə çevrilib. Hansısa adını güclə yazan baĢ redaktor öz qəzetini Ģou eləmək istəyir və yazıçıları, tənqidçiləri baĢlayır təhqir eləməyə, ən yüksək səviyyəli yazıçılardan tutmuĢ sıravi yazıçılara qədər. Rahid müəllimin məruzəsində maraqlı məqamlardan biri postmodernizmlə bağlı hissə idi. Mən son beĢ-altı ildə ardıcıl olaraq Azərbaycan ədəbiyyatında postmodernizmlə bağlı yazılar yazmıĢ, rus və dünya filoloji fikrindən bu haqda məqalələr və kitablardan müəyyən fəsilləri dilimizə çevirmiĢəm. Dugindən, Ġlindən, Adelgeymdən, Zatonskidən, Andreyevdən… REPLĠKA: Yuri Andreyevdən? ƏSƏD CAHANGĠR: Yox, Leonid Andreyevdən. «Körpü» dərgsində Ġlqar Fəhminin tərcüməsində Sergey Kornevdən «ġərq postmodernizmi» adlı bir məqalə də verdik. Onun postmodernizmə çox maraqlı bir yanaĢması var. Deyir ki, postmodernizm Qərbin özü özünü məhv etməsi üçün hazırlanmıĢ zəhərdi. Və əgər postmodernizm Qərb üçün dağıdıcı silahdırsa, niyə biz, yəni ġərq, bu silahdan Qərbin özünə qarĢı istifadə etməyək? Məncə, bu, www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 2017
E-antologiya: çağdaĢ filoloji materiallar
diplomatik bir yanaĢma. REPLĠKA: Səhv yanaĢmadı. ƏSƏD CAHANGĠR: Hərə bir cür yanaĢa bilər. Postmodernizmin xüsusiyyətlərindən biri də budu ki, fikir polifoniyasına, plüralizmə geniĢ meydan verir. «Voprosı literaturı» jurnalının ötən ilki saylarından birindəki müzakirədə Vladimir Novikovun fikri belədi ki, postmodernizmi bilməyən birisi ümumən necə tənqidçi ola bilər? O, rus ədəbiyyatının yenilikçilik qanadının nümayəndəsidi. Tutaq ki, Sorokini tərifləyir, Pelevini və müəyyən qədər qeyrilərini. Və indi Rahid müəllim də mənə qəribə gələn belə bir cümlə iĢlətdi ki, «Qərb ədəbiyyatında bu cındır qurtarıbdı». Səhv etmirəmsə, belə dedi və əlavə etdi: «Artıq yeni bir etap baĢlayır». Axı biz qapalı natural təsərrüfatı üstündə qurulan feodal dövlətində yox, qlobal bir dünyada yaĢayırıq və mənə elə gəlir ki, dünyada gedən proseslərdən heç olmasa müəyyən qədəri bizim mətbuatda öz əks-sədasını tapmalıdı. Azərbaycan bütün planetlə birlikdə GünəĢin ətrafına fırlanır. Əlahiddə bir xalq, əlahiddə bir dövlət yoxdu. Dünyanı öyrənməkdən isə məqsəd birdi: müsbət və mənfi cəhətlərimizə daha geniĢ alanda baxmaqla özümüzü daha yaxĢı dərk etmək.
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 2017
E-antologiya: çağdaĢ filoloji materiallar
məktəbinin aparıcı təmsilçilərindən Cozef Kerrolun «Voprosı literatura»nın son saylarından birində dərc olunmuĢ «Nəzəriyyə altı nəzəriyyə və empirik ədəbiyyatĢünaslıq» adlı məqaləsini tərcümə edib «Körpü»də dərc eləmiĢəm. Kerrola görə, bu gün dünya ədəbiyyatĢünaslığında üç baĢlıca xətt var: marksizmə söykək sosioloji istiqamət, freydizmə söykək psixoanalitik istiqamət və postmodernizm. Kerrol yazır ki, bunların arasında dominant postmodernizmdi. Ġndi mən Kerrolun sözü ilə Rahid müəllimin fikrini təkzib etmək fikrində deyiləm. Sadəcə, faktları konstatasiya edirəm. Fikrimcə, postmodernizm yeni ədəbiyyatın yaranması üçün zəruri təmizləmə iĢləri görən keçid mərhələsidi. Keçid mərhələsi nə qədər narahatlıq doğursa da, bu, zəruridi. Yəni bir yerdən baĢqa yerə köçməyin əzabları var, amma bizi yeni köçəcəyimiz evdə yeni də rahatlıqlar gözləyir. O köçməyin çətinliyinə dözmək lazımdı. Mən postmodernizmə belə baxıram. Rahid müəllimin çıxıĢında bu məsələ də var idi ki, bəzi tənqidçilər tutaq ki, biologiya, fizika, ümumən, qeyri- ədəbiyyatĢünaslıq elmlərinin terminoloji elementlərindən nahaq yerə istifadə edir, yüz arxın suyunu bir yerə qatırlar. Amma Kerrol və onunla birlikdə biopoetika məktəbinin
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 2017
E-antologiya: çağdaĢ filoloji materiallar
birləĢməlidi və ədəbiyyatĢünaslıq özünün gələcək inkiĢafını bu əsasda tapa bilər. Təbiidi ki, Rahid müəllimin fikri bir Azərbaycan alimi, bu da bir amerikan aliminin fikridi. Bunların hər hansı birini mütləqləĢdirib ona önəm vermək fikrindən uzağam. Sadəcə, fikirlərin rəngarəngliyini diqqətinizə çatdırmaq istəyirəm. Mən Rahid müəllimin məruzəsində bir fikirlə razıyam ki, ideoloji-estetik konturlar cızılmalıdı. Doğrudan da, sosrealizm ədəbiyyatı dövründə, yəni Məmməd Arifin vaxtında sosrealizm metodu var idi. Ədəbiyyatda da, tənqiddə də Ģair, yazıçı nə yazacağını, hansı metodla yazacağını bilirdi – mən əməkçi insan, yaxud inqilabçı, yaxud da ziyalı obrazı yaratmalıyam. Qəhrəman bir sıra çətinliklərdən keçməlidi. O müəyyən tərəddüdlərə də düĢə bilər, özəlliklə də kənddən Ģəhərə gəlmiĢ bir gəncdisə. Amma son nəticədə tutaq ki, kimsə bir ideoloq ona «həqiqəti» baĢa samalı, onu düz yola qaytarmalıdı. Əsər nikbin sonluqla, qəhrəmanın da olmasa, ən azı ideyanın qələbəsi ilə bitməlidi. Və bu əsasda da tənqid var idi. Ġndi yanlıĢ idi, doğru idi, bu, baĢqa söhbətdi. Onların əsərə dəqiq yanaĢmaq üçün metodları varıydı. Doğrudan da, bizim indiki tənqiddə bu metod yoxdu, köhnə dağılıb, yenisi formalaĢmayıb.
Yüklə 4,78 Mb. Dostları ilə paylaş:
|