Tofiq Xəzər
Yüklə 4,78 Mb. Pdf görüntüsü
|
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 2017
E-antologiya: çağdaĢ filoloji materiallar
yazılardan gəlirdi. Əgər bir az da kulturoloji mövqedən baxıĢ etsək, görəcəyik ki, mən ədəbiyyatçıları qoyuram bir qırağa, tənqidçilərin nə elədiyini deyirəm, tənqidçilər çox böyük sosial məsələlərlə, insan haqları, dövlətin, insanların və cəmiyyətin demokratikləĢməsi, üzərinə tabu qoyulmuĢ sosial məsələlərin açılması ilə bağlı çox böyük iĢlər görüblər. Təəssüflər olsun ki, bizim ədəbi tənqidi məcbur edirlər ki, göydən, Tanrıdan, nə bilim, ilahi məhəbbətdən danıĢsın, amma dünyəvi sevgidən, insanı düĢündürən, qayğılandıran gerçək problemlərdən danıĢmasın. Məncə, ədəbi tənqid, ümumiyyətlə, tənqid və yaxud hər hansı bir yaradıcılıq növü artıq göydən yerə enməlidi. Tanrı ilə qoy dindarlar, ilahiyyatçılar məĢğul olsun. Tanrıdan insana enməyin vaxtı çatıb. Tək-tək halları çıxmaq Ģərti ilə, bizim yazıçılardan kim deyə bilər ki, hansısa bir əzilən insanın müəyyən problemini, lap elə böyük olmasın, kiçik bir problemini ədəbiyyata gətirib? Sovet dövrü ədəbiyyatına məsxərə ilə baxırıq. Halbuki, sovet dövrü ədəbiyyatı, xüsusən də, ötən əsrin 60-cı illərindən etibarən insan problemlərini gətirdi qoydu ortaya. Oxucu gördü ki, heç də hamı ucdantutma
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 2017
E-antologiya: çağdaĢ filoloji materiallar
alimi, ziyalısı, azad sevgi tələb edən səriyyələri, təhminələri, təvərə papaq altında baladadaĢları varmıĢ… Biz tənqidçilərə çox vaxt qalın kitablar gətirib verirlər. Ġnandırım sizi, indi hamı öz babasından, nənəsindən, nə bilim, kəndindən yazır və bizi məcbur edirlər ki, mütləq bu barədə təhlili-analitik məqalə yazaq. Mən tənqidçi dostlarıma müraciət elədim. Dedim ki, gəlin biz də qonorar tələb edək o insanlardan – 500 yeni Azərbaycan manatı. Əgər istəyirlərsə, onların kitabları haqqında yazaq, bizim qonorarımızı versinlər. Mən bir aya o kitabı oxumalıyam, sonra görəcəm ki, üzr istəyirəm, zibil bir Ģeydi. Ardınca da dərin fikirlərə qərq olmalıyam, bu zibil Ģey haqqında normal bir yazı yazmalıyam. Sonra da yalvarmalıyam Əsəd Cahangirə, Vaqif Yusifliyə, Ayaz Vəfalıya ki, sən Allah, bunu «Körpü» dərgisində, yaxud «Azərbaycan» jurnalında və ya «Ədəbiyyat qəzeti»ndə verək. O da hələ qalacaq, bir ildən sonra kəsib- doğrayacaqlar, verəcəklər, ya da verməyəcəklər. Bir sözlə, Ģah məni alacaq, nə bilim «nə»yi qalacaq məsələsi. Axırda da kitabın müəllifi mənə düĢmən kəsilir. Belə hallar olmasın deyə, yenə təkrarlayıram ki, biz müəyyən hədd qoymalıyıq. Sovet dövründə tənqidçilər necə dolanırdılar? Dövlət onlara normal yaĢamaları üçün pul verərdi, sonra
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 2017
E-antologiya: çağdaĢ filoloji materiallar
Düzdür, düz deyil? NƏRGĠZ CABBARLI: Zibil bir əsər haqqında yazmaq üçün sənə müəllif müraciət edir və 500 yeni Azərbaycan manatı da verirsə və sən də bilirsən ki, bu, zibil əsərdi, 500 manatı da alıb onu gözəl əsər kimi necə təqdim edirsən? AYDIN XAN: Ġndi mən ona gəlib çıxıram. REPLĠKA: 500 manatı alıb tənqid edəcək. AYDIN XAN: Ġstənilən bir yaradıcılıq növündə olduğu kimi, ədəbi tənqiddə də, özünüz yaxĢı bilirsiniz problemimizi. Yəni kimi dindirsək, 100 manatdan çox maaĢ alan çətin tapıla, o cümlədən də mən. YaxĢı, indi özünüz deyin, mən bu bir ayı necə edim, ailəmi-uĢağımı necə dolandırım? Mən yaxĢı qidalanmasam, mənim beynim necə normal iĢləyər, kitab alıb baxmasam, jurnalları alıb oxumasam, məndən necə kulturoloq, tənqidçi, yazıçı çıxar, necə dünya ilə ayaqlaĢa bilərəm? Ona görə də belə olmasın deyə, bəzən prinsiplərimizdən geri çəkilib güzəĢtə getməyə məcbur oluruq və öz əsərlərimizi həmin kitablar haqqında guya resenziya və yaxud tənqidi yazı kimi təqdim edirik. Biz daĢ daĢıya və ya Ģoudakı kimi müğənnilik edə bilmərik axı. Biz də özümüzü birtəhər dolandırmalıyıq, ya yox? Niyə belə açıq
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 2017
E-antologiya: çağdaĢ filoloji materiallar
olsun. Onsuz da Yazıçılar Birliyi, Elmlər Akademiyasında tənqidlə bağlı son vaxtlar lüzumsuz söhbətlər edirik, elə söhbətlər ki, nə cəmiyyət, nə də bizim özümüz üçün lazım deyil, zaman onu tələb etmir… VAQĠF YUSĠFLĠ: Bəlkə də Aydın mənimlə razılaĢmayacaq, ancaq mən belə hesab edirəm ki, tənqidçinin tənqid haqqında danıĢmasına ehtiyac yoxdu. Qoy tənqid haqqında baĢqa sənət sahibləri söz desin. Amma bununla bərabər bir-iki kəlmə demək istəyirəm. Tənqid haqqında çox fikirlər deyilib. «Tənqid bədii ədəbiyyatın təfəkkürüdü» – deyəsən, Dostoyevski deyib. «Tənqid yazıçı ilə oxucu arasında əlaqə yaradan bir körpüdü», – deyəsən, ġıklovski deyib. Və yaxud «Ədəbiyyatın bədiilik dərəcəsi, tənqidin yüksəliĢi, ya eniĢi bədii ədəbiyyatla bağlıdı», – bunu da deyəsən, PuĢkin deyib. Jül Renar isə deyibdi: «Tənqidçi öz rotasına atəĢ açan əsgərdi» və sair... Doğurdan da, tənqid çox ağır sənətdi. Bunu mənim dostlarım, həmkarlarım yaxĢı bilirlər. Ədəbiyyat bir az haradasa durğunluq keçirəndə tənqidin və tənqidçinin yaxasından yapıĢırlar. YaxĢı bir əsər meydana çıxanda, tənqid ona bir az gec yanaĢanda yenə də tənqidçinin yaxasından yapıĢırlar. Sovet dönəmində də, elə bugünkü
Yüklə 4,78 Mb. Dostları ilə paylaş:
|