Tofiq Xəzər
Yüklə 4,78 Mb. Pdf görüntüsü
|
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 2017
E-antologiya: çağdaĢ filoloji materiallar
sənətçi varsa, o da tənqidçidi. Hamı tənqidçidən umur, hamı, zəif, ortabab bir əsər yazan, kitabının üzü içindəkilərdən daha qəĢəng olan müəlliflər belə, o ki, qaldı, doğrudan da, tənqidi fikri öyrənməyə cəhd edən, səy edən müəlliflər ola. Amma tənqid lazımdı. Ən çox tənqidə məruz qalan - mən sovet dönəmində deyirəm - Əkrəm Əylisli də yazır ki, tutaq ki, bir meĢəyə girmiĢik. Orada gözəl hər Ģey var - yaĢıllıq-filan, amma bülbül oxumur. O, tənqidin gərəkliliyini, zəruriliyini belə bildirir. Deyirlər ki, tənqid yoxdu. Bunu əvvəlki illərdə də deyirdilər. Amma Azərbaycan tənqidi var, indi də fəaliyyət göstərir. Tənqidçi nəsilləri, Ģairlər, yazıçılar, nasirlər nəsli kimi bir-birini əvəz edir və bir nəsil ola bilsin ki, o biri nəsli bəyənmir, inkar edir, yaxud müəyyən ənənəni davam etdirir. Məsələn, biz ədəbiyyata gələndə Aydın Məmmədov, Kamil Vəli Nərimanoğlu, Rəhim Əliyev vardı, sonra Nadir Cabbarov, mən, Rahid də bu sıraya qoĢulduq. Biz çalıĢdıq ki, özümüzdən əvvəlki tənqidçilərin yolu ilə getməyək. Yəni onlar daha çox sosioloji tənqidin nümayəndələri idi. Biz baĢqa cür yazırdıq. Nə dərəcədə buna nail olduq, onu deyə bilmərəm. Amma hər halda, qismən də nail olduq. Bizdən sonra da ədəbiyyata yeni tənqidçi nəsli gəldi. CavanĢir,
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 2017
E-antologiya: çağdaĢ filoloji materiallar
kimi yazmadı. Təbii ki, bunlarla birlikdə tənqidə yeni düĢüncə tərzi gəldi. Mən onların yazılarını oxuyuram, zövq alıram. Onlar bizim kimi düĢünmür, fərqli üslubda yazırlar. Bu, tənqidin inkiĢafı deməkdi. Bəlkə də yeni bir nəsil gələcək, bu nəsillə polemikaya girəcək, bu, gələcəyin iĢidi.
O ki, qaldı tənqidə qayğı məsələsi, deyə bilərəm ki, əsas məsələlərdən biri budu. Siz elə bir tənqidçi göstərin ki, o, məsələn, Dövlət Mükafatı alıb. Ola bilər, Məmməd Arif Azərbaycan Dövlət Mükafatı almıĢdı, o da Azərbaycan ədəbiyyatı tarixi, ədəbiyyatĢünaslıq səpgisində olan kitabına görə. Heç bir tənqidçi belə bir mükafat almayıb. Halbuki, tənqid ədəbiyyatın ən çətin, ağır sahəsidi. Yəni tənqidçi Ģeiri haradasa Ģairdən də yaxĢı bilməlidi, nəsri də, dramaturgiyanı də həmçinin. Qərb ədəbiyyatını, ġərq ədəbiyyatını yaxĢı bilməlidi, gözəl nəzəriyyəçi olmalıdı. Bizdə belə tipli tənqidçilər var və yetiĢir. Sovet ədəbiyyatı dövründə tənqidi məqalələr ancaq bir-iki jurnalda, məsələn, "Azərbaycan" jurnalında çap olunurdu, tənqidçilərin kitabları gec çap olunurdu. Ġndi mənə elə gəlir ki, bu sahədə müəyyən bir irəliləyiĢ var. Məsələn, Əsəd Cahangirin redaktorluğu ilə «Körpü» jurnalı çıxır. Maraqlı məqalələr iĢıq üzü görür orada. «Azərbaycan»
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 2017
E-antologiya: çağdaĢ filoloji materiallar
ədəbi jurnalların çıxması, özü də tənqidi materiallara yer verməsi yaxĢıdı. Amma, məncə, bu, çox azdı. Rahid müəllim bir məsələyə də toxundu – tənqiddə resenziyaçılığın hökm sürməsi. Mən elə bilirəm ki, barmaqla sayılacaq qədər tənqidçi var. Rahid müəllim, o resenziyaçılığın, resenziya yazanların bu professional tənqidçilərə heç bir dəxli yoxdu. Tənqidçi adı ilə çıxıĢ edən adamların sayı çoxdu. Amma professional tənqidçilərin sayı azdı, özümü də hətta bu sıraya qatmıram. Ġndi nə qədər yazmıĢam, yazıram. Mən arzu edirəm ki, bax, bu barmaqların sayı qədər olmasın tənqidçilər, yetiĢsin. Biz yetiĢdirək. Mən, məsələn, fəxr edirəm ki, «Azərbaycan» jurnalında Ġradə Musayevanın, Elnarənin, Nərgizin yazılarının çıxmasında mənim də rolum olub. Gərək belələrinin sayı artsın. Çünki Azərbaycan torpağı bəlkə hər dəqiqədə, fantastik deyirəm bunu, Ģair yetiĢdirə bilər. On nəfər Rüstəm Behrudi yetiĢdirə bilər, qırx nəfər Ġslam Sadıq yetiĢdirə bilər. Mən belə arzulayıram. Amma Rahid Ulusedən, Əsəddən, yaxud da ki, bir baĢqa tənqidçidən çox az-az meydana gələ bilər. Bugünkü görüĢü təĢkil edən Ģəxslərə, özəlliklə Rafael müəllimə, Hacı Mübarizə də öz dərin təĢəkkürümü
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 2017
E-antologiya: çağdaĢ filoloji materiallar
az artıq danıĢdığıma görə üzr istəyirəm. ƏSƏD CAHANGĠR: Mən Vaqif müəllimin qurtardığı yerdən baĢlamaq istəyirəm. Vaqif müəllim deyir ki, Məmməd Arifdən baĢqa heç bir tənqidçi mükafat almayıb. Təkcə tənqidçilər yox, bizdə söz sənəti ilə məĢğul olanların heç biri mükafat almır. Rusiyada hər il nə qədər yazıçıya müxtəlif mükafatlar verirlər. Mən heç Fransada beynəlxalq dərəcəli ədəbi mükafatları demirəm. Bizim üçün bütün bunlar fantastikadı. Bu qədər iĢ adamlarımız ola-ola, göydələn binalarımızın baĢı gedib buluda çata-çata, bu qədər ziyalılarımız parlamentdə otura-otura, Ģair, yazıçı, eləcə də tənqidçilərimizi hər hansı bir illik mükafatla mükafatlandırmaq, doğrudanmı, bu qədər çətin bir iĢdi? Bu mükafatlar üçün ayrılan pul olsa-olsa dəryadan bir damla olmazdımı? Çox təbiidir ki, hər kəs öz əməyinin haradasa seçildiyini, fərqləndiyini kiminsə dilindən eĢitmək istəyir. Bu, mən məsələnin hələ heç maddi tərəfini demirəm, yaradıcı Ģəxsə ən azı mənəvi stimul verərdi. Rahid müəllimə məruzə üçün öz tərəfimdən minnətdaram. Amma düzünü desəm, mən bütün bu tədbirləri, ümumiyətlə o qədər də xoĢlamıram. Çünki bu tədbirlər formal səciyyə daĢıyır, heç bir problemi həll etmir.
Yüklə 4,78 Mb. Dostları ilə paylaş:
|