Tofiq Xəzər
Yüklə 4,78 Mb. Pdf görüntüsü
|
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 2017
E-antologiya: çağdaĢ filoloji materiallar
yeni perspektivləri açılır. Ümumən, Azərbaycan mədəniyyətinə tənqidin müxtəlif professional sferalardan estetik baxıĢı bu mədəniyyətin harmonik bütövlüyü ilə inkiĢafını təmin edən özül və pillələri hazırlayır, onun axar və yönlərini stimullaĢdırır. Son illərin tənqid təcrübəsi onu göstərir ki, Yeni Çağ Azərbaycan tənqidi özünün yeni metodoloji və estetik prinsiplərini, eyni zamanda, ideoloji prinsiplərini müəyyənləĢdirməlidi. Bəzən düĢünülür ki, ideologiya soyuq müharibə dövrünün antikvarı kimi artıq gərəksizləĢib. Əvvələn, Azərbaycan sovet dönəminə daxil olduğu dövlətin ideologiyası ilə hərəkət edirdi. Buna görə də biz əsil ideologiyanın ləzzətini görməmiĢik. Ġndi müstəqil dövlətik və müstəqil dövlətin milli ideologiyası var: azərbaycançılıq. Ədəbiyyat mütləq bu ideologiyanın prinsiplərini nəzərə almalıdı. Ədəbiyyat və mədəniyyət siyasəti bu milli ideologiyanın əsaslarında qurulmalıdı. Bu heç də o demək deyil ki, bu, ədəbiyyatın, sənətin yenidən ideolojiləĢdirilməsinə, ideologiyanın ədəbiyyat üzərində yeni hökmranlığına gətirib çıxaracaq. Nə ədəbiyyatın incə ruhu, nə də müasir dünyadakı liberallaĢma prosesləri belə diqtəni, məçncə, qəbul etməz. Sadəcə olaraq, ədəbiyyat içindən çiçəkləndiyi dövlətin ideoloji prinsiplərinin
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 2017
E-antologiya: çağdaĢ filoloji materiallar
olsaydı, mədəniyyətimizdə ifrat meyllər bu həddə olmazdı, yabançı təsirlərin basqısına bu həddə məruz qalmazdıq. Tənqidin barıĢmazlıq ruhu, milli mədəniyyətə dayaqlığı onun bu istiqamətdə də kəsərliliyini artırmalıdı. Azərbaycan tənqidi çağdaĢ milli ədəbiyyatımızı dünya ədəbiyyatının orqanikasında duyaraq, onun ən aparıcı tendensiyalarının kontekstində, yeniləĢmə axarında görərək təhlilə almağı bacarmalıdı. Milli, ədəbi-bədii düĢüncə özünü bu yaradıcı, dinamik sistemin durğun, dəbəriĢməz bir sahəsi kimi, yalnız baĢqalarını imitasiya edən, yapılmıĢ yeniliklərin dalınca qaçan tək yox, onun öncül xətlərinin baĢında duran tək qərarlaĢdırmalıdı. Azərbaycan klassikası tarixən bu məqamları yaĢaya bilibsə, demək, müasir epoxanın gərgin rejimində yaĢayaraq onun nəfəs və ruhunu özündə ifadə etmək istəyən çağdaĢ mədəniyyətimiz, ədəbiyyatımız, tənqidimiz də buna qadir ola bilər. Diqqətinizə görə, çox sağ olun. MÜBARĠZ MƏMMƏDLĠ: Ġndi isə istərdik seminar iĢtirakçılarının fikrini öyrənək. Biz səslənən müddəalar, məqamlarla bağlı məruzəçiyə suallar verə bilər, yaxud məruzə və çıxıĢlarda səslənmiĢ məqamlarla bağlı fikir www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 2017
E-antologiya: çağdaĢ filoloji materiallar
ümumi bir fikir yürütməmiz daha məqsədəuyğun olar. AYDIN XAN: Derridanı postmodernizmin peyğəmbəri adlandırmaq olar. MənĢəcə yəhudi bir insan olaraq o, Fransada böyük iĢlər görmüĢ, fəlsəfəni ədəbi tənqidlə, ədəbiyyatla birləĢdirərək postmodern ədəbi-tənqidi ortaya qoymuĢdu. Amma yaradıcılığının müəyyən bir zamanına gəlib çatanda görmüĢdü ki, artıq nə fəlsəfə, nə də ədəbiyyat insan həyatı və reallıqla məĢğul ola bilmir. Buna görə də bütün bu məsələləri bir kənara qoyub, öz həmkarları ilə birlikdə getmiĢdi həbsxanaya, insan hüquqlarını qorumağa baĢlamıĢdı. Bir tənqidçi, görün, nə qədər həyatın içinə girə bilmiĢdi. Çox təəssüf olsun ki, bizim çoxumuz xarici dilləri bilmirik, ingilis, fransız, alman dillərini… Kulturologiya, xüsusən də, onun humanitar kulturologiya adlanan ayrıca sahəsi var ki, birbaĢa ədəbiyyatla bağlıdı və əsasən alman və fransız dillərində, qismən də ingilis dilində yaradılır. Son illərdə ədəbiyyata gələn bir çox gənclərimiz heç ruscanı da fərli bilmirlər. Onlar, sadəcə, haradasa, məndən və yaxud baĢqasından eĢitdiklərini özününküləĢdirərək cəmiyyətə təqdim edir, elə bilirlər ki, üzr istəyirəm xanımlardan, ədəbiyyata cinsi akt, yaxud tənqidə söyüĢ gətirməklə ədəbt-bədii fikrə postmodernizm gətirirlər. Və
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 2017
E-antologiya: çağdaĢ filoloji materiallar
ziyanlı bir meyl doğurur. Bəzən bizdə ədəbi tənqid çevrilir olur ədəbi tərif, yaxud ədəbsiz təhqir. Lap son nümunəni deyək: Rafiq Tağının Ġslam dini ilə bağlı «fəlsəfi esse»sini yada salmaq istəyirəm. Niyə görəsən, Rafiq Ġslam peyğəmbərini belə təhqir edir? Düzdü, insan hüquqlarına hörmət edən Ģəxs kimi onun fərdi mövqeyi ilə iĢim yoxdu. Amma kiminsə fərdi fikri bir milyon və yaxud bir milyarda yaxın müsəlmanın hüquqlarını pozursa, bunun ədəbiyyata gətirilməsinin qəti əleyhinəyəm. Bunu tənqidə Ģamil etsək, görəcəyik ki, bizim bir dəstə belə cavan və yavan yazıçılarımız tənqiddə də sınayırlar pinti qələmlərini, ədəbiyyatda özlərini təsdiq etmək üçün ədəbsiz təhqirə keçir, həm özləri, həm də yaĢlı nəsli aĢağılayırlar, ədəbiyyat isə qalır bir qıraqda. Mən bayaq Derridanın adını çəkdim. Baxın, Derrida nə eləyib? O, cəmiyyət tərəfindən atılmıĢ insanların hüquqları, sosiumun ruhu ilə məĢğul olurdu və ondan sonra da böyük dəyiĢmə oldu. ÇağdaĢ Avropa demokratik fəlsəfəsinin əsası onda qoyuldu. Dünyada insan haqları ilə bağlı çoxlu konvensiyalar qəbul olundu. O konvensiyaların hamısının əsası, əslində, Derrida baĢda Yüklə 4,78 Mb. Dostları ilə paylaş:
|