Toshkent arxitektura-qurilish instituti
Yüklə 11,01 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 2.51
- rasm. Yelimlangan yog‘och fermalar: a - pastga yo‘nalgan havonli uchburchakli ferma; b - yuqoriga yo‘nalgan havonli uchburchak ferma; v - segmentli; g - beshburchakli. Fermalar industrial konstruksiya hisoblanadi. Ularda yelimlangan yog‘och ishlatilishi - o‘tga chidamlilikni oshiradi. Agar yelimlangan yog‘ochni ishlatish imkoniyati bo‘lmasa, to‘rtqirra yog‘och ko‘rinishidagi sterjenlardan foydalaniladi. Bu turdagi fermalarni o‘tga chidamliligi kichikdir. Fermalar asosan statik aniq sxemalar asosida hisoblanadi. Statik noaniq sistemalarda fermalarni qo‘llash, umuman tavsiya etilmaydi. Bu holda tugunlardagi deformatsiyalanish hisobiga zo‘riqishlarni boshqa sterjenlarga uzatilishi yuz berib qolishi mumkin. Fermalar, sterjenlarining materiallari turlariga qarab ham quyidagi turlarda bo‘linadi: butun yog‘ochli, metall yog‘ochli, yelimlangan yog‘ochli. Metall yog‘och sterjenli fermalarda asosan quyi belbog‘ini ikkita po‘lat burchaklikdan, yuqori belbog‘ini esa yelimlangan yog‘ochdan tayyorlanadi. Uchburchakli, havonlari pastga yo‘nalgan, yelimlangan yog‘ochli fermalar 132 yuqori belbog‘ining qiyaligi katta bo‘ladi. Bu fermalarni quyi belbog‘i ikki po‘lat burchaklikdan tayyorlanadi va hisoblash orqali ularning uzunligi bo‘yicha birgalikda ishlashini ta’minlash maqsadida bikrlik qobirg‘alari qo‘yiladi (bir-biriga metall plastinka yordamida payvandlanadi). Bu fermalarning havonlari faqat siqilishga ishlaydi. Shuning uchun havonlarni yog‘ochdan tayyorlanadi va ularning kengligi yuqori belbog‘ kengligi bilan bir xil olinadi. Fermalarning ustun sterjenlari cho‘zilishga ishlaydi va ular po‘lat yakka armatura sterjenlaridan tayyorlanadi. Uchburchakli havonlari yuqoriga yo‘nalgan yelimlangan yog‘ochli fermalar, uchburchakli havonlari pastga yo‘nalgan fermalar singari yuqori belbog‘ va quyi belbog‘larga egadirlar. Bu fermalarning havonlari cho‘zilishga ishlaydi va havonlar po‘lat armatura sterjenlaridan tayyorlanadi, ustun sterjenlari esa siqilishga ishlaydi va ustunlar yog‘ochdan kengligi yuqori belbog‘ kengligi bilan teng qilib tayyorlanadi. Bu fermalarning havonlari metall bo‘lganligi uchun, ularning tugunlarda mahkamlanishi masalasi biroz murakkabroqdir. Undan tashqari ferma xususiy og‘irligi natijasida sezilarli egilishi mumkin. Segmentli yelimlangan yog‘och fermalar o‘rama materialli tom yopmalar uchun mo‘ljallangan. Ular asosan uchburchak panjara sxemali bo‘ladi. Yuqori belbog‘i sterjenlari soni to‘rtta yoki uchta bir xil uzunlikda bo‘ladi. Quyi belbog‘i ikkita po‘lat burchaklikdan tashkil topgan. Panjara havonlarida uncha katta bo‘lmagan zo‘riqishlar hosil bo‘lib, ular yog‘ochdan tayyorlanadi. Agar osilib turuvchi shift qilinadigan bo‘lsa, bu turdagi fermalarda ham ustun po‘lat armatura sterjenlaridan tayyorlanadi va ular cho‘zilishga ishlaydi. Yuqori belbog‘ini egilishi hisobiga uning kesimlarida tugun oralig‘idagi yuklamalardan uncha katta bo‘lmagan o‘zgaruvchan ishorali eguvchi momentlar va hisobiy kesimlarda bo‘ylama kuchdan ekssentrisitet bilan qarama - qarshi ishorali eguvchi momentlar hosil bo‘ladi. Shuning uchun segmentli ferma sterjenlarining ko‘ndalang kesimlari kichikroq bo‘ladi. Beshburchakli yelimlangan yog‘och fermalarning yuqori belbog‘i kichik qiyalikka ega bo‘ladi. U o‘rama tom yopmali tomlarni asosi bo‘lib va uch oraliqli tomyopmalarni o‘rta oralig‘i uchun xizmat qiladi hamda ferma ustuni bilan 133 uchburchak panjara sxemali ko‘rinishda bo‘ladi. Yuqori belbog‘i to‘rtta yelimlangan yog‘ochli to‘g‘ri to‘rtburchak ko‘ndalang kesimli sterjenlardan iborat bo‘lib, ular tugunlarda o‘z o‘qlariga nisbatan ekssentrisitet bilan biriktiriladi. Katta cho‘zilish zo‘riqishlari ta’siridagi belbog‘ning o‘rta panellari va o‘rta havonlarida o‘zgaruvchan ishorali zo‘riqishlar hosil bo‘ladi hamda ularni yelimlangan yog‘ochdan tayyorlanadi. Bunday fermalarning qo‘llanishi iqtisodiy jixatdan samarasizdir. Butun yog‘ochli fermalarning yuqori belbog‘i yog‘ochdan, quyi belbog‘i va panjara sterjenlari yog‘ochdan yoki po‘latdan tayyorlanadi. Bunday fermalarni afzalligi shundaki, ularni har qanday sharoitda ham tayyorlash mumkin. Kamchiligi esa, butun yog‘och ko‘ndalang kesim o‘lchamlarining chegaralanganligidir. Uchburchakli kichik oraliqlarda qo‘llaniladigan to‘rt qirrali yog‘och fermalarning havonlari pastga yo‘nalgan yog‘och, yuqori belbog‘i yog‘och, quyi belbog‘i yog‘och yoki po‘lat, ustunlari esa po‘lat sterjenlardan iborat bo‘ladi. Bu turdagi fermalar soddaligi bilan ajralib turadi. Ular 12 metrgacha bo‘lgan oraliqlarda muvaffaqiyatli qo‘llaniladi. Ko‘pburchakli to‘rtqirrali yog‘och sterjenli fermalar uchburchak panjara sxemali, quyi belbog‘i po‘lat sterjenlardan, qolgan sterjenlari esa yog‘och sterjenlardan tashkil topgan bo‘ladi. Bu turdagi fermalarning havon va ustunlarida kichik qiymatli zo‘riqishlarni hosil bo‘lishi, ularni yog‘ochdan tayyorlanishiga imkoniyat yaratadi. Ferma yuqori belbog‘i qiyalik darajasining kichikligi, o‘rama tom yopmalarda muvaffaqiyatli asos bo‘lib xizmat qilishiga imkoniyat yaratadi (2.52- rasm). Yüklə 11,01 Mb. Dostları ilə paylaş:
|