Toshkent davlat pedagogika universiteti ilmiy axborotlari ilmiy-nazariy jurnali

TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI ILMIY AXBOROTLARI 2022/ 5 - SON 
358 
ajralib turishi zarurligiga qaratish zarur. O‗qituvchining nutqi tinglovchilarga 
qaratilgan, u audiovizualdir [6, 24-b.].
O‗qituvchi hozir nima haqida gapirayotgan bo‗lsa, talabalar nafaqat quloq 
orqali, balki idrokning vizual kanallari orqali ham idrok etadilar. ―Eshitish orqali 
talabalar so‗zni, uning asosiy ma‘nosini va intonatsiyasini idrok etadilar ... vizual 
ravishda ... talabalar o‗qituvchining yuz ifodalarini, shuningdek, bayonot bilan birga 
keladigan uning xatti-harakatlarining hissiy komponentining ekspressivligini idrok 
etadilar‖. Talaba nutqi qiziqish uyg‗otadigan darajada ifodali bo‗lishi kerak. Afsuski, 
ko‗pincha talaba nutqida nutqning rang-barangligi bilan ishlatiladigan intonatsiya 
vositalarining bir xilligini ta'kidlash kerak. Ma'lumki, ―nutqning ta‘sirchanligi nafaqat 
uning mazmuni va maqsadiga to‗g‗ri kelmaydigan noto‗g‗ri so‗z vositalaridan 
foydalanganda, balki talabaning aytilayotgan narsalar haqida mimikasi, imo-
ishoralari, umuman olganda xatti-harakati mazmunga to‗g‗ri kelmasa ham pasayadi‖. 
Shunday qilib, talabalar bilan nutqiy o‗zaro munosabatlarning malakali qurilishi 
o‗qituvchiga o‗quv jarayonida pedagogik salohiyatdan iloji boricha samarali 
foydalanishga yordam beradi. 
Talabalarning professional nutq kompetensiyasini takomillashtirish uchun 
material tanlashga to‗xtalib o‗tamiz. O‗quv vazifalarini uch turga bo‗lish mumkin: 
1. 
reseptiv 
(boshqa 
shaxsning 
kommunikativ 
xulq-atvorining 
xususiyatlarini diqqat, kuzatish, tahlil qilish va tushunish uchun vazifalar); 
2. 
reproduktiv (transformatsiyasiz ko‗payish); 
3. 
samarali (ma'lum muammoli vaziyatda o‗z kommunikativ faoliyati). 
Xulosa qilib aytganda
, yosh mutaxassisni shakllantirishda o‗qituvchi ibrati 
alohida o‗rin tutadi. Bu to‗g‗ridan-to‗g‗ri ta‘limning yuqori bosqichida professional 
nutqni rivojlantirish bo‗yicha ko‗rib chiqilayotgan masalaga tegishli. Shunday qilib, 
dars davomidagi nutqlarda, tinglovchilarga murojaat qilishda, iboralarni bir xilda 
takrorlashdan ko‗ra, ingliz nutqining original namunalaridan foydalanish uchun 
ko‗plab imkoniyatlar mavjud. Talabalarning egallagan kasbiy malakalarini saqlash, 
mustahkamlash va yanada takomillashtirish faoliyatini tashkil etish zarur. Kasbiy 
nutq kompetensiyasini oshirish bo‗yicha doimiy va maqsadli ish zamonaviy 
o‗qituvchining muvaffaqiyatli faoliyatining kalitidir. 
Adabiyotlar
1. 
Avliyoqulov N.H. O‗qitishning modul tizimi va pedagogik texnologiyasi 
amaliy asoslari. B.: 2001. – 100 b. 
2. 
Аdizov D. Ijodiy ta‘lim jarayoniga tizimli yondashish // Xalq ta‘limi. – 
2001. - №4. – B. 102-104. 
3. 
Azizxodjayev N.N.Pedagogik texnologiya va pedagogik mahorat. – 
Тoshkent: ТDPU, 2003. - 174 b. 

---