TüRKİye boşanma nedenleri araştirmasi tbna 2014

Tanımlayıcı Çerçeve
21
konularının gündeme gelip gelmediği ve Sosyal 
Hizmet Merkezleri’ne, daha önceki adıyla Aile 
Danışma Merkezleri’ne, yönelik farkındalık 
kodlanarak sayısal veri haline getirilmiştir. Kanun 
uygulayıcı görüşmelerindeyse en çok karşılaşılan 
boşanma nedenleri, nafaka, velayet, mal paylaşımı 
ve tazminat konularının boşanma kararı üzerindeki 
zorlaştırıcı - kolaylaştırıcı etkileri, uygulamaya ilişkin 
değerlendirmeler, görüşülen kanun uygulayıcının 
çiftleri barışmaya veya anlaşmalı boşanmaya 
yönlendirmesi, mahkeme uzmanlarının raporlarına 
yönelik değerlendirmeler kodlanarak sayısal hale 
getirilmiştir.
Çalışmanın güvenilirlik ve geçerlilik testleri için 
girişi yapılan künye, kod anahtarı ve kapalı uçlu 
sorukağıtları %15 oranında ikinci kez girilerek 
veri giriş kontrolü yapılmış, ses kayıtlarınınsa 
%14’ü dinlenerek deşifre kalite kontrolü 
 
gerçekleştirilmiştir. Ayrıca verilerdeki mantık 
kontrolleriyle sayısal verinin geçerliliği test edilmiştir. 
Bu kapsamda görüşülen bireyin şimdiki yaşıyla evli 
olunan süre ve evlilik yaşı arasındaki ilişki, çocuk 
sahipliği ve çocuk sayısıyla birey yaşının örtüşmesi, 
eşler arası yaş farkı, evlilik öncesi eski eşi tanıma 
ile evlilik kararı verilmesi arasındaki süre, boşanma 
kararı sonrası mahkemeye başvuru ve mahkeme 
süresi sorularına verilen yanıtlar kendi içlerinde ve 
birbirleriyle olan ilişkileri açısından kontrol edilmiştir.
1.3. Tanım ve Kavramlar
Raporlamada boşanmış bireylerin verdiği cevaplar 
demografik profillerine göre de incelenmiş ve 
Türkiye'de aile ve boşanma üzerine yapılmış ulusal 
çaptaki çalışmalar dikkate alınarak gruplandırmalar 
yapılmıştır. 
Boşanmış birey: 
2002 yılı itibarı ile resmi olarak 
evliliğini sonlandırmış boşanmış kişiler.
Cinsiyet: 
Görüşülen kişinin cinsiyeti.
Yaş grupları: 
25 yaş ve altı, 25 - 34 yaş, 35 - 49 yaş; 
50 yaş ve üzeri olmak üzere dört gruba ayrılmıştır.
Öğrenim durumu: 
İlk grup eğitimsiz, ilkokul ve 
ilköğretim mezunlarından oluşmaktadır. İkinci 
grup lise ve dengi okul mezunlarıdır. Üçüncü grup 
ön lisans, lisans veya lisans üstü eğitim almış yüksek 
öğrenim mezunlarından oluşmaktadır.
Evlilik süresi: 
Görüşülen kişiler, evlilik sürelerine 
göre 1 yıldan az, 1 - 5 yıl, 6 - 10 yıl ve 10 yıldan uzun 
olmak üzere dört gruba ayrılmıştır. 
Çocuk sahipliği:
 Çocuğu olmayanlar, 1 - 2 çocuk 
sahibi olanlar, 2’den fazla çocuk sahibi olanlar olarak 
üç gruptan oluşmaktadır.

---

2.Bölüm
CUMHURİYET TARİHİ BOYUNCA 
BOŞANMA KONUSUNDA YAŞANAN 
HUKUKİ DÖNÜŞÜM, BOŞANMA 
SEBEPLERİ VE BOŞANMA 
HİZMETLERİ

---

                                                                                                  Aile, Evlilik, Boşanma
                                                         Cumhuriyet Öncesinde Boşanma
                                           Cumhuriyet Döneminde Boşanma
                          Boşanmanın Birey ve Çocuk Üzerindeki 
                         Etkileri ve Boşanmada Hukukun Rolü
                                              Boşanma Arabuluculuğu 

---

TBNA2014
24
Bu bölümde boşanmayla ilgili literatür ele alınmıştır. 
Öncelikle kısaca aile, evlilik ve boşanma kavramları 
üzerinde durulmuş ardından boşanma konusunda 
yaşanan hukuki dönüşümü ortaya koyabilmek 
için Türk hukukunda boşanmanın kısa tarihçesi 
sunulmuştur. Bu kapsamda İslam hukukuna göre 
boşanma ve bunun Osmanlı’daki uygulama alanı, 
ardından Osmanlı hukukunda boşanma kurumunun 
gelişimine yer verilmiştir. Cumhuriyet sonrası Türk 
Medeni Kanunu’nun kabulü ve bu kanunun boşanma 
konusunda getirdiği devrimci yenilik aktarılmış 
ve Kanun'un 1926 yılından bugüne gelişimi 
incelenmiştir. Ayrıca Türk Medeni Kanunu’nun 
boşanmaya ilişkin hükümlerinin uygulamada yol 
açtığı problemlere de işaret edilerek bunlara ilişkin 
çözüm önerilerinde bulunulmuştur. 
Boşanmanın, özellikle de çatışmalı boşanmanın eşler 
ve çocuklar üzerindeki etkileri üzerinde durulmuş, 
bu kapsamda tarafları anlaşmalı (çatışmasız) 
boşanmaya yönlendiren, yüksek dava masraflarından, 
uzun yıllar alan yargılama süreçlerinden kurtaran 
bir kurum olarak “boşanma arabuluculuğu” sistemi 
incelenmiştir. Bu çerçevede aile arabuluculuğuna 
ilişkin olarak Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı 
tarafından sağlanan geniş çaplı hizmetlere de yer 
verilmiştir. 
2.1. Aile, Evlilik, Boşanma
2.1.1. Aile Kavramı
Sosyal bir fenomen olarak aile in san hayatının 
başlamasıyla ortaya çıkan ilk topluluk biçi midir. 
Tarihsel gelişimi incelendiğinde aile olgusunun 
farklı kültürlerde değişik tiplerde ortaya çıktığı 
gözlemlenmektedir. Küçük ve büyük aile tipleri, 
monogami, poliandri ve poligami tipi aileler, 
pederşahi, anaerkil ve modern demokratik aile tipleri 
buna örnek verilebilir (Kılıç, 2014: 21).
Bir toplumdaki sosyal, ekonomik ve kültürel 
gelişmeler, o toplumu oluşturan aile yapılarına da 
önemli ölçüde etki eder. Tüm bu gelişmelere rağmen 
aile son derece dayanıklı bir topluluk olarak varlığını 
sürdürmektedir. Devletin, sosyal sigorta, sosyal yardım 
veya milli eğitim gibi hizmetler aracılığıyla ailenin 
görevlerini büyük ölçüde üstlenmesi ailenin önemini 
azaltmamıştır. Türk toplumunda ailenin taşıdığı 
değer göz önüne alınarak varlığı devlet tarafından 
korunmuş ve gelişimi özellikle desteklenmiştir. 1982 
tarihli Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nda ailenin 
korunma sına ilişkin bazı temel prensipler öngö-
rülmüştür. Bu temel prensipler, anayasa 41’inci, 
10’uncu, 20’nci ve 174’üncü maddelerinde yer 
almaktadır (Öztan, 2004: 4). 
2.1.2. Evlilik Kavramı
Evlenme cinsiyetleri ayrı iki insanın tam ve sürekli 
bir hayat ortaklığı yaratmak üzere, hukuken geçerli 
şekilde birleşmesidir (Akıntürk ve Karaman Ateş, 
2013: 3). Evlenmeyle eşler arasında tam anlamıyla 
hayat ortaklığı oluşur. Evlilik ile amaçlanan sadece 
cinsel ortaklık değildir. Tarafların iradeleri aynı 
zamanda hayatın acı ve tatlı bütün yönlerini kapsayan 
bir hayat ortaklığı kurmaya yönelmektedir (Akıntürk 
ve Karaman Ateş, 2013: 59).
Evlenmenin hukuki niteliği tartışmalıdır. Hâkim 
görüş, evlenmenin kendine özgü bir medeni hukuk 
sözleşmesi olduğu yönündedir (Akıntürk ve Karaman 
Ateş, 2013: 59; Feyzioğlu, 1979: 102). Taraflar evlilik 
birliğinin devamı boyunca kanunda gösterilen 
yükümlülüklere uymak zorundadır; yine bu evlilik 
birliğini diledikleri anda sona erdirmek yetkisine 
sahip değildir. Evlilik birliği yalnızca kanunda yazılı 
sınırlı sayıdaki sona erdirme sebeplerine dayanılarak 
ve ancak dava yoluyla sonlandırılabilir (Akıntürk ve 
Karaman Ateş, 2013: 59; Feyzioğlu, 1979: 102).
2.1.3. Evliliğin Sona Erme Nedenleri ve Boşanma
Evliliği sona erdiren nedenler; ölüm, gaiplik kararı 
halinde evliliğin feshi talebi, evliliğin iptali, eşlerden 
birinin sonradan cinsiyet değiştirmesi ve araştırma 
konumuz olan boşanmadır.
Evliliğin iptaliyle sözü edilen, evliliğin kanunda 
gösterilen “mutlak butlan” ya da “nisbi butlan” 
sebeplerine dayanılarak mahkeme kararıyla sona 
erdirilmesidir. İptal kararıyla evlilik ileriye etkili 
olarak sona erer (Dural, Öğüz ve Gümüş, 2013: 91).
Eşlerden birinin sonradan cinsiyet değiştirmesi 
durumunda evliliğin kendiliğinden geçersiz hale 
geleceği belirtilmektedir. 

---