TüRKİye boşanma nedenleri araştirmasi tbna 2014

Cumhuriyet Tarihi Boyunca Boşanma Konusunda Yaşanan Hukuki Dönüşüm, Boşanma Sebepleri ve Boşanma Hizmetleri
39
yüksek sosyal ve ekonomik maliyetine dikkat 
çekilmektedir. 
Kararda dikkati çeken en önemli ilke aile 
arabuluculuğu uygulamasının zorunlu olmamasıdır. 
Arabuluculuk hizmetinin kamu ya da özel sektör 
tarafından karşılanabileceği, bu konunun devletlerin 
kendi takdirine bırakıldığı belirtilmektedir (Madde 
II/a - b). 
Kararın 3. maddesinde gösterilen arabuluculuk 
sürecinin genel ilkeleri şunlardır:
i. Arabulucu her iki taraf karşısında bağımsız 
olmalıdır.
ii. Arabulucu sürecin sonuçları konusunda tarafsız 
olmalıdır.
iii. Arabulucu tarafların görüşlerine saygı göstermeli 
ve tarafların müzakere güçleri arasındaki eşitliği 
korumalıdır.
iv. Arabulucunun taraflara bir çözüm dayatma 
yetkisi bulunmamaktadır.
v. Aile arabuluculuğunun gerçekleştirildiği koşullar 
özel yaşamın gizliliğini sağlamalıdır.
vi. Arabuluculuk görüşmeleri sırasındaki tartışmalar 
gizlidir ve tarafların rızası ya da iç hukukun emrettiği 
haller dışında kullanılamaz.
vii. Arabulucu, uygun olduğu takdirde taraflara aile 
ve evlilik sorunlarını çözmeleri için aile danışmanlığı 
veya diğer danışmanlık tiplerine başvurabilecekleri 
konusunda bilgi vermelidir.
viii. Arabulucu çocuğun mutluluğu ve üstün 
menfaati konusunda özellikle hassas olmalı, 
ebeveynleri çocuğun ihtiyaçlarına odaklanmak 
konusunda cesaretlendirmeli ve çocuklarını 
bilgilendirmeleri ve onlara danışmaları gerektiğini, 
en önemli sorumluluklarının çocuklarının 
mutluluğu olduğunu ebeveynlere hatırlatmalıdır.
ix. Arabulucu, geçmişte taraflar arasında bir 
şiddet olayı yaşanıp yaşanmadığına veya gelecekte 
yaşanma ihtimali olup olmadığına, varsa böyle bir 
ihtimalin tarafların müzakere gücüne nasıl etki 
edeceğine özel olarak dikkat etmeli ve mevcut 
koşullarda arabuluculuğun uygun olup olmadığı 
değerlendirmelidir.
x. Arabulucu taraflara hukuki bilgi verebilir ama 
hukuki tavsiye veremez. Uygun durumlarda, 
taraflara bir avukata ya da ilgili bir diğer meslek 
elemanına danışabilecekleri konusunda bilgi 
vermelidir (Sözkonusu kararın İngilizce metni için 
bkz. Council of Europe, 2014).
2.5.5. Türkiye’de Boşanma Danışmanlığı 
Hizmetleri ve Boşanma Arabuluculuğu
2.5.5.1. Aile Mahkemesi Hâkimlerinin Sulha 
Teşvik Ödevi ve Aile Arabuluculuğu
4787 sayılı Aile Mahkemeleri Kuruluş Kanunu’na 
göre aile mahkemesi hâkimleri, önlerine gelen 
davalarda, davanın esasına girilmeden önce, aile 
içindeki hoşgörü, sevgi ve saygıyı koruyabilmek 
gayesiyle eşlerin ve çocukların maruz kaldığı 
sorunları tespit etmek, bunların sulh yoluyla 
ortadan kaldırılmasının mümkün olduğu hallerde, 
gerektiğinde uzmanlardan da yardım alarak tarafları 
sulha teşvik etmekle yükümlüdür. Hâkim ancak 
sulh sağlanamadığı takdirde yargılamaya devam 
edecek ve esası incelemeye geçecektir (m.7 I). 
Kanunun 5. 6. ve 7. maddelerine dayanılarak 
aile mahkemeleri bünyesinde psikolog, pedagog 
ve sosyal çalışmacılar görevlendirilmiştir. Aile 
hâkimleri bu uzmanlardan da yararlanarak, 7’nci 
madde gereği, önlerine gelen davalarda tarafları 
sulha teşvik etmek zorundadır (Tanrıver, 2014: 84).
MK.m.195’e göre: “Evlilik birliğinden doğan 
yükümlülüklerin yerine getirilmemesi veya evlilik 
birliğine ilişkin önemli bir konuda uyuşmazlığa 
düşülmesi halinde, eşler ayrı ayrı veya birlikte 
 
hâkimin müdahalesini isteyebilir. Hâkim, eşleri 
yükümlülükleri konusunda uyarır; onları uzlaştırmaya 
çalışır ve eşlerin ortak rızasıyla uzman kişilerin 
 
yardımını isteyebilir.” Bu maddede 

---

TBNA2014
40
gösterilen iki fıkradan da hâkimin 
kendisinin adeta arabulucu gibi hareket 
 
edebileceği ve uzman kişilerin yardımına 
başvurarak arabulucu bile tayin edilebileceği anlamı 
çıkarılmaktadır (Tanrıver, 2014: 85). 
Boşanma davalarında, hâkimin sulha teşvik 
ödevinin, eşlerin boşanmaya ilişkin kararlarını 
tekrar gözden geçirmesini sağlayarak evliliği ve 
aileyi ayakta tutabilmek için uygulanabileceği 
belirtilmektedir (Tanrıver, 2014: 86).
Boşanma davalarıysa kamu düzeninden sayıldığı 
için tarafların üzerinde serbestçe tasarruf 
edebilecekleri bir dava değildir. Bu nedenle kural 
olarak bu kanun kapsamında “aile veya boşanma 
arabuluculuğu” mümkün değildir. Özellikle aile içi 
şiddet iddiasını içeren uyuşmazlıklar arabuluculuğa 
elverişli değildir. Bu çerçevede hayata kast, pek kötü 
muamele, onur kırıcı davranış ya da suç işleme veya 
haysiyetsiz yaşam sürme sebeplerine dayanılarak 
boşanma davası açılmışsa aile mahkemesi hâkimi, 
tarafları arabulucuya yönlendirmekten önemle 
kaçınmalıdır. Bu halde hâkimin tarafları sulha teşvik 
ödevinin varlığından söz edilemez (Dural, Öğüz ve 
Gümüş, 2013: 129; Tanrıver, 2014: 87). Hatta 6284 
sayılı Ailenin Korunması ve Kadına Karşı Şiddetin 
Önlenmesine Dair Kanun’da öngörülen koruyucu 
ve önleyici tedbirlere başvurulmasını gerektiren bir 
durum ortaya çıkmışsa hâkim tarafları uzlaşmaya 
çalıştırmaktan önemle kaçınmak zorundadır 
(Tanrıver, 2014: 87).
2.5.5.2. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı 
Tarafından Sağlanan Aile ve Boşanma Süreci 
Danışmanlığı Hizmetleri
Aile ve boşanma süreci danışmanlığı hizmeti; 
boşanma öncesi danışmanlık, boşanma sürecindeki 
destek ve danışmanlık hizmetleri ve boşanma sonrası 
destek ve danışmanlık çalışmaları olarak üç başlık 
altında toplanmaktadır. Aile ve Sosyal Politikalar İl 
Müdürlükleri ve Sosyal Hizmet Merkezlerindeki 
uzman personel tarafından sağlanan danışmanlık 
hizmetiyle, eşlerin bozulan ilişkilerini yeniden 
yapılandırmalarına destek olunmakta, boşanma 
sürecinde yaşayacakları sorunlar ve mevcut 
durumları çerçevesinde aldıkları kararları yeniden 
değerlendirmeleri özendirilmeye çalışılmaktadır 
(ATHGM, 2014). 
Ortak kararla aile danışmanlığından yararlanmak 
için başvuru yapan boşanma aşamasındaki eşlere 
verilen hizmetler şunlardır: Aile içi iletişim 
becerileri kazandırılması; çatışma çözme ve 
aile içi destek; psikiyatrik rahatsızlığı olduğu 
düşünülen bireylerin tedavi için sağlık kuruluşlarına  
yönlendirmesi; mahkemeler tarafından gönderilen 
ailelere yönelik öfke kontrolü ve danışmanlık 
hizmeti verilmesi; boşanma sonrası tek ebeveynlerin 
yaşadığı sorunlar ve çocuklarla ilişkilerinin 
düzenlenmesi konusunda danışmanlık sağlanması 
(ATHGM, 2014). 
Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı tarafından 
verilen aile ve boşanma süreci danışmanlığı 
hizmetlerine ilişkin pilot uygulama çalışmaları 
2012 yılı itibarıyla beş ilde başlatılmıştır. 
Bakanlığın hizmetleri boşanma sürecinde 
eşlerin ve çocuklarının karşılaştığı sorunların 
çözümüne yönelik aile danışmanlık hizmetlerini 
kapsamaktadır. Burdur, Kırıkkale, Ankara, İzmir, 
Karabük pilot iller olarak tespit edilmiştir. Pilot 
uygulama için seçilen illerde bakanlığa bağlı Sosyal 
Hizmet Merkezlerinde görev yapan danışmanlara 
danışmanlık hizmeti konusunda eğitim verilmiştir. 
Hazırlanan eğitim programının yaygınlaştırılması 
ve aile mahkemeleriyle işbirliği içinde mahkemelere 
başvuran çiftlere Aile ve Boşanma Süreci 
Danışmanlığı Hizmeti verilmesi uygulamasının 
ülke genelinde yaygınlaştırılması planlanmıştır. 
Sonrasında bu hizmetler Adana, Antalya, Bursa, 
Diyarbakır, Erzurum, İstanbul ve Samsun 
illerinde de verilmeye başlanmıştır. Sözkonusu 
illerde yaşayanlar Aile ve Sosyal Politikalar İl 
Müdürlüğü’ne doğrudan başvurabileceği gibi 
aile mahkemelerinden de konuyla ilgili bilgi 
alabilmektedir (ATHGM, 2014). 
Türkiye’de Aile Danışma Merkezleri ve benzer 
kurumların evlilik sorunlarının çözümüne olumlu 
katkısı olup olmadığını tespit etmek için yapılmış 
bir araştırma bulunmaktadır. Bu araştırmaya katılan 
kadınların %26’sı, erkeklerin %20’si bu konuya 

---