TüRKİye boşanma nedenleri araştirmasi tbna 2014

TBNA2014
178
10.2.3. Boşanma Davalarında Resmi Olarak 
 
Belirtilen Sebepler
Kanun uygulayıcılar boşanma davalarının çoğunlukla 
genel sebepler başlığı altındaki 166. maddeden, 
şiddetli geçimsizlikten açıldığını belirtmektedir. 
Adalet Bakanlığı’nın verilerine göre 2013 yılı 
itibarıyla “evlilik birliğinin temelinden sarsılması” 
tüm boşanma sebeplerinin %97’sine tekabül 
etmektedir (Adalet Bakanlığı 2013b). 2013 yılı 
içinde görülen boşanma davalarında terk, ortak 
hayatın yeniden kurulmaması, zina, fiili ayrılık, 
hayata kast, kötü ve onur kırıcı davranış gibi özel 
sebepler toplam boşanma nedenlerinin sadece 
%3’ünü oluşturmaktadır. 
Bu durumun birkaç sebebi bulunmaktadır. İlk 
olarak madde geniş kapsamlı olduğu için boşanmaya 
neden olan birçok konuyu içinde barındırmaktadır. 
Davanın genel bir maddeden açılmış olması kanıt 
ihtiyacını azalttığı için 166 gibi genel maddeler tercih 
edilmekte, özel maddeler pek kullanılmamaktadır. 
Davaların genel maddelerden açılmasının bazı 
durumlarda dava sürecini uzattığı yönünde eleştiriler 
bulunmaktadır. Örneğin aldatma içeren boşanma 
davasında bile kanıt süreci zor ve yıpratıcı olacağı 
için özel zina maddesi yerine aldatmaya bağlı şiddetli 
geçimsizlikten maddesi kullanılmaktadır. 
“Özeli düzenleyen maddeler uygulamada pek 
karşımıza çıkmaz. Oysa ki özel boşanma sebepleri 
ortaya konabildiği takdirde pratik sonuçları olan, 
çabuk sonuç elde edilen ve sonucunda da davayı 
açan şahsa iyi sonuçlar getiren boşanma sebepleridir 
Aldatma mesela... Bir evde aldatmayı somut olarak 
elde ettiğimiz zaman bu zinaya dayalı bir boşanma 
sebebi olması gerekirken aldatmaya dayalı olarak 
geçimsizlik nedeniyle boşanma sebebi geliyor.” 
(Hâkim) 
“Şiddetli geçimsizlik dışındaki boşanma 
maddelerini kanıtlayabilmek için elinizde deliller 
olması gerekiyor. Şimdi zina dediğiniz zaman bir 
yerde yakalayıp yakalayamama durumu vardır… 
Onu kanıtlamak için fotoğraflamak gerekir, 
tanıklarınızın çok sağlam olması gerekir. Yani 
sadece o alt nedenlerden dolayı dava açtığınızda 
sıkıştırıyorsunuz kendinizi. Ama şiddetli 
geçimsizlik dendiği zaman hepsini kapsadığı için 
kolay… ” (Avukat)
Kanun uygulayıcılar çoğu durumda davanın açıldığı 
maddeyle çiftin yaşadığı sorunun uyumlu olduğunu 
düşünmektedir. Ancak bazı hassas konular 
mahkemede tartışılmak istenmediği için istisna 
oluşturmaktadır. Şiddet göre kadınlar, bu durumun 
sosyal çevreleri tarafından bilinmesini istemedikleri 
durumlarda dava sebebine şiddeti eklememektedir. 
Aynı şekilde cinsel sorunlar, cinsel taciz veya 
aldatma gibi kişileri sosyal çevreleri nezdinde 
mahcup duruma düşürecek, çocuklarıyla ilişkisini ve 
çocukların toplum içindeki durumunu zedeleyecek, 
mahkeme ortamında konuşulmasından imtina 
edilecek konular dava dosyalarına girmemektedir. 
Avukatlar bu tip davalarda gizlik kararı talep 
etmekte ama davaya dahil etme noktasında 
müvekkillerinden onay almaktadır. Özellikle 
anlaşmalı boşanmalarda çiftler, yaşadıkları sorunu 
bire bir olarak mahkemede dillendirmeden evliliğin 
temelden sarsıldığı gibi sebeplerle boşanma yoluna 
gidebilmektedir. 
“Aile içinde cinsel taciz sorunları olabiliyor, bunu 
tabii kadın kolay kolay aktarmak istemiyor. Dava 
sürecinde bu çok ciddi bir donedir davacı için ama 
bunu kullanırken dikkat etmeniz gerekir. Çünkü 
çocuklara zarar verebilirsiniz, aile içindeki ilişkileri 
zedeleyebilirsiniz. Tabii orada müvekkilin iznini 
mutlaka soruyoruz ama çoğu zaman söylemeyelim 
diyor.” (Avukat) 
“En çok şiddetli geçimsizliğe dayanıyorlar. Ben de 
avukat olsam şiddetli geçimsizlik nedenine dayalı 
boşanma davası açardım. Çünkü diğer sebepler 
ispatı çok zor.” (Hâkim) 
“Birincisi, çoğu çoluklu çocuklu insan. Çocukları 
tarafından illa ki görülüyor bu dosyalar. İkincisi, 
olayı kısa yoldan bitirmek. Üçüncüsü utanç. 
Mahkeme tarafından, karşıda kocaman bir kürsü 
heyet, önünde katip yazıyor. Kadın da adam da 
orda ayakta durup bunu anlatmaktan utanıyor. 
Niye anlatsın ki o kadar özelini. Cinsel anlamda 
problemleri çok fazla...” (Sosyal Hizmet Uzmanı) 

---

Kanun Uygulayıcı ve Uzmanların Boşanma ve Boşanmanın Hukuki Sürece Dair Değerlendirmeleri
179
10.3. Boşanmaya Dair Hukuki Uygulamaların 
Değerlendirilmesi 
10.3.1.  Boşanma Davası Süresi
Adalet Bakanlığı’nın (2014a) verilerine göre aile 
mahkemelerinde görülen dava sayısı 2003 - 2013 
döneminde artış göstermektedir. Dava sayıları 
özellikle 2003 - 2004 arasındaki sıçramadan sonra 
(106.006 davadan, 213.130’a) 2007’den itibaren 
düzenli artış göstermiş ve 2013 itibarıyla toplam 
334.426 davaya ulaşmıştır. Dava sayılarındaki 
bu belirgin artışa karşılık dava sürelerinde de 
2010 yılından itibaren kısalma görülmektedir. 
Grafik 6. 2003 - 2013 Arası Aile Mahkemelerinde Görülen Dava Sayısı ve Davaların Ortalama Gün Sayısı 
Ancak toplama bakıldığında son 10 sene içinde 
aile mahkemelerinin iş yükünün belirgin şekilde 
arttığı görülmektedir. 2013 yılı itibarıyla hâkim 
başına düşen ortalama dava sayısı 1.858’dir (Adalet 
Bakanlığı 2013a). 
Bu iş yoğunluğu düşünüldüğünde özellikle 
çekişmeli boşanmaların mahkemeler üzerinden 
yük oluşturduğu çıkarımı yapılabilir. Genel olarak 
tüm kanun uygulayıcılar çekişmeli boşanmaların 
arzu edilenden uzun sürdüğü yönünde hemfikirdir. 
Anlaşmalı boşanmalar genel olarak tek celsede 
tamamlanmaktadır. Talep tarihiyle dava tarihi 
arasındaki süreye göre bu en fazla 2 ay almaktadır. 
Kısa sürede tamamlanan diğer boşanma türüyse 
taraflardan birinin ağır kusur işlediği ve bunun 
mahkemede kanıtlanabildiği davalardır. 
“Tek celsede boşanılan durumlar anlaşmalı 
boşanmalarda şahitleri varsa. Gerçekten çok 
geçerli delilleri varsa ki hukuk delilden ibarettir 
biliyorsunuz. Kadın ciddi anlamda şiddet görmüş, 
raporu varsa. Ya da mesela yine cinsel anlamda ters 
ilişki, o tek celsede.” (Hâkim) 
Yukarıda bahsedilen durumlar dışında kalan 
boşanmalar çekişmeli yaşanmaktadır. Bu davalar 
ve önce inceleme celsesi, tanıkların dinlenmesi gibi 
konular davaları 5 - 6 celseye uzatmaktadır. Davalar 
zaman olarak 1 – 1,5 sene hatta uç örneklerde 2 
seneye kadar sarkabilmektedir. Kanun uygulayıcılar, 
boşanma süresi uzadıkça tarafların birbirlerine 
karşı düşmanlıklarının arttığı, mahkemede el 
kuvvetlendirmek amacıyla çocukların koz olarak 
kullanıldığı, kişilerin boşanma sonrası işlevsel ilişki 
0 
50000 
100000 
150000 
200000 
250000 
300000 
350000 
400000 
2003  2004  2005  2006  2007  2008  2009  2010  2011  2012  2013 
Dava Sayısı 
160  158  158 
153 
157 
164  164  165 
158 
157 
150 
Davaların ortalama gün sayısı 

---