TüRKİye boşanma nedenleri araştirmasi tbna 2014

TBNA2014
184
“Biz görüşmemizde evliliğin başından itibaren yola 
çıkıyoruz. Yaşananlardan ve son süreçten itibaren 
boşanma noktasına nasıl gelindi? Böylece hâkim 
daha iyi idrak ediyor duygusal olarak.” (Pedagog) 
“Bilirkişiler özellikle giriş, gelişme, sonuç kısmında 
tarafların iradelerine, kişilerin bulundukları 
konumlarına ilişkin oldukça somut veri teşkil 
ediyor. Bilirkişilerin raporlarındaki sonuç kısmı 
olmayacak şekilde karar versek bile delil olarak 
bizim için önemli bilgiler içeriyor.” (Hâkim) 
10.4.3. Taraflara Fikirlerini İfade Etme ve 
Çekişmesiz Boşanma Ortamı Sunma 
Uzmanlar yaptıkları bire bir ve ev ziyaretleriyle 
davalı taraflarla mahkemenin gergin ortamı dışında 
konuşma imkânı yakalamaktadır. Bu iletişim 
kişilerin kendilerini daha rahat ifade etmesine ve 
taraflar arasındaki gerginliğin yer yer yumuşamasına 
aracı olabilmektedir. 
“Konuşma ihtiyaçları var. Adli süreç içinde 
kendilerini rahat ifade edebilecekleri tek alan bizim 
yanımız. Yani mahkemede dilediği gibi konuşamıyor. 
Dilediği süre söz alamıyor… Bu noktada biraz da 
olsa karşı tarafa öfkesi diniyor.” (Pedagog) 
Uzmanların bir amacı da davada anlaşma sağlanması, 
boşanma sürecini kişilerin birbirini yıpratmadan 
bitmesidir. Boşanmanın şartları noktasında 
anlaşma sağlamak hem tarafların, hem çocuğun 
psikolojisi, hem de mahkemenin davaya harcayacağı 
zaman açısından çok önemlidir. Özellikle sosyal  
hizmet uzmanları bu alanda çaba göstermektedir. 
“Birbirlerine olan kızgınlıklarını ya da velayet 
konusunda, kişisel ilişki konusunda anlaşmazlıklarını 
çözmeye, o şekilde boşanmalarını sağlamayı 
çalışıyorum çünkü dava dosyası açıldıktan sonra 
kılıçlar çekilmiş oluyor.” (Sosyal Hizmet Uzmanı) 
10.4.4. Çocuklar İçin Doğru Karar Verilmesi, 
Çocukların Korunması
Uzmanların en çok devreye girdikleri boşanma 
davaları ortada çocuğun olduğu, velayet 
tartışmasının yaşandığı davalardır. Sadece 
pedagoglar değil tüm mahkeme uzmanları 
çocukların boşanmadan olumsuz etkilenmelerini 
engellemeyi görevleri arasında görmektedir. Bu 
işlev, ebeveynlerin çocuklarıyla boşanma sırasında 
kuracakları iletişim hakkında yönlendirme yapma, 
ifade verecek çocukları mahkeme anına hazırlama 
ve baskı altında kalmadan konuştuğundan emin 
olma, velayet davalarında çocuğun azami faydasını 
gözeten tercih yapılması için bulguların toplanması 
gibi unsurları içermektedir. Hâkimlerin de en çok 
çocuklarla ilgili konularda uzmanları etkin şekilde 
kullandığı görülmektedir.
“Esas örselenen tarafın özellikle çocuklar olduğunu 
düşünüyorum. Ebeveynlerin de çok bilinçsiz 
hareket ediyor. Çok öfkeliler birbirlerine karşı, 
çocukları kendilerince koz olarak kullanıyorlar. Bu 
da onları ister istemez olumsuz etkiliyor. Bunları 
engelleyebilmek için çocuklara nasıl davranmaları 
gerektiğinin anlatılması şart.” (Psikolog) 
“Şimdi uzmanlaşma derken benim esas alanım 
çocuk. Pedagogsanız önce çocukla ilgilenmeniz 
gerekir. Yani tarafları ikinci plana atmalısınız.” 
(Pedagog) 
“Pedagoglar gidip çocuğun ortamını görüyor, nerede 
nasıl yaşıyorlar, kendilerine ait evleri var mı, odaları 
var mı, yaşam alanları vs. Bnları inceleyip rapor 
ediyorlar. Mahkeme için en önemli raporlardan 
biridir bence. Çocukları da mahkemeye getirmek 
olmaz. Raporların sonrasında görüş bildiriyorlar 
ve genelde o yönde karar çıkıyor.” (Avukat)
“Çocuğun beyanlarının yaşına uygun olup olmadığı, 
baskı altında olup olmadığı yönünde görüş isteniyor, 
gözlemlerimizi dile dökmemiz isteniyor. Taraflara 
yönelik bir şey sorulmuyor yani. Çocuğun beyanına 
itibar edilip edilemeyeceği, çocuğun yaşının nelere 
gereksinim duyduğu...” (Psikolojik Danışman) 
10.4.5. Müdahale  Gerektirebilecek  Vakaların 
Tespit Edilmesi
Uzmanlar boşanma davası taraflarını yerlerinde 
gördükleri için çiftler arasında dinamiği 

---

Kanun Uygulayıcı ve Uzmanların Boşanma ve Boşanmanın Hukuki Sürece Dair Değerlendirmeleri
185
gözlemlemektedir. Boşanma sonrası yaşanabilecek 
sorunlarla ilgili mahkemeye bilgi vermek de 
sağladıkları faydalar arasındadır. 
“Boşanma sürecinden sonra birbirine zarar verecek 
olan çiftler oluyor. Biz bunu özellikle sözel olarak 
belirtiyoruz. Rapora koymuyoruz çünkü zarar 
verecek olan taraf bunu raporda görünce elini  
daha çabuk tutmaya kalkışabilir.” (Mahkeme 
Uzmanı)
10.4.6.  Boşanmaların Önlenmesi
Sosyal hizmet uzmanları ve bazı diğer uzmanlar 
tespit görevlerinin yanında hâkimlerin sevk ettiği 
dosyalarda boşanmak isteyen kişilerle görüşüp 
onların sorunlarını çözmeye yönelik danışmanlık 
da yapmayı amaçlamaktadır. Ancak yürütülen 
niteliksel görüşmeler göstermiştir ki sosyal hizmet 
uzmanlarını bu tür evlilik danışmanlığı kapasitesi 
çok kısıtlıdır. Bunun en önemli sebebi uzmanların 
ilgili kişileri ancak dava açıldıktan sonra 
görebilmesidir. Uzmanlara gelen davalar çoğunlukla 
anlaşmalı olmayan boşanma davalarıdır. Diğer 
anlamıyla bu davalarda taraflar birbirilerine kusur 
atfederek dava dosyasını hazırlatmaktadır. Bu süreç 
başladıktan sonra kişilerin danışmanlık yoluyla 
ilişkilerini düzeltip boşanmaktan vazgeçmesi 
çok mümkün olmamaktadır. Sosyal hizmet 
uzmanlarının arabuluculuk, danışmanlık hizmeti  
vermesine bir engel de kişilerle geçirilebilen süredir. 
Uzmanlar çoğu davalıyı sadece bir kere görmektedir. 
Ayrıca bu görüşmenin hâkim kararıyla zaruri 
görüşme olması kişilerin evlilikleriyle ilgili bir 
telkin almaya daha kapalı hale getirmektedir. Sosyal  
hizmet uzmanları bazı durumlarda 
kişileri onların kendi isteğiyle ve daha 
uzun süreli yardım alabilmeleri için 
 
Aile Danışmanlık Merkezlerine yönlendirmektedir. 
“Başvurduktan sonraki aşamada bize geliyorlar. 
Aslında boşanmaları engellemek için asıl başvurudan 
önce gelmeleri lazım. Mahkeme süreci başlatmadan 
sen mahkemeye başvuruyorsun; benim senin 
mahkemeni kabul etmem için önce 6 aylık bir süreçte 
uzmandan geçmen lazım demem gerek.” (Sosyal 
Hizmet Uzmanı) 
“Biz gerçekten bireylerin sorunlarını, 
çözüm önerilerini konuşabiliriz belki. Ama 
yönlendiremeyiz. Şunu yapın şöyle olur, bunu yapın 
böyle olur gibi bir şey diyemeyiz, çünkü bu da kişilik 
haklarına aykırı. Çünkü herkes kendi yaptığından 
sorumlu. Sadece şunu diyebiliriz; bakın şöyle de bir 
çözüm var. Ya da şu çözüm önerileri var, uygulamak 
ister misiniz?” (Sosyal Hizmet Uzmanı)
“Aile danışmanı demek boşanma sürecinde 
barıştırabilmek veya ufak şekilde inatlaşma uğruna 
mahkemeye taşınmış dosyaları bir şekilde tarafların 
bu konudaki bakış açılarını değiştirerek vazgeçirmek. 
Ama bu kadar zamanımız yok. “(Pedagog) 
Birçok uzman da aile danışmanlığını kendi görev 
tanımı içinde görmemektedir. Çiftler arasında 
boşanmayı engelleyecek uzlaşma kurmak gibi 
çabaları bulunmamaktadır. 
“Biz genelde danışmanlık hizmeti vermiyoruz, tespit 
hizmeti veriyoruz; destek hizmeti de vermiyoruz 
yani bilirkişiye yakın bir çalışma sistemimiz olduğu 
için tarafları bilgilendirme, yönlendirme durumu 
sözkonusu değil. Biz sadece görüşmeler yapıyoruz. 
Tespitlerde bulunuyoruz, mahkemeye yardımcı 
olmaya çalışıyoruz.” (Psikolog) 
“Uzmanların arabuluculuk rolü yok, zaten karar 
verilmiş geliyor ancak hâkim nadir durumlarda 
çiftlerin büyük sorunlarının olmadığı, ayrılmayı 
gerektirecek sorunlarının olmadığını belirttiği 
zaman çiftleri barışmaya yönlendiriyoruz.” 
(Pedagog) 
10.4.7. Mahkemece Verilecek Diğer Görevleri 
Yapmak
Yukarıda bahsedilen görevlerin dışında mahkeme 
uzmanlarının  meslek tanımlarının içinde 
“mahkemece verilecek diğer görevleri yapmak” 
maddesi bulunmaktadır. Bu maddenin uygulamada 
çeşitli zorluklara yol açtığı görülmektedir. Uzmanlar 
bu maddenin daha çok “ayak işi” yapmalarına neden 
olduğundan söz etmiştir. Bu taleplere karşı çıkmak 
için meşru yasal zemin bulamayan uzmanlar bu 
etkileşimden olumsuz etkilenmektedir. 

---