TüRKİye boşanma nedenleri araştirmasi tbna 2014

TBNA2014
188
şekilde yazılmıyor. Taraflarla görüşüyorlar ve 
tarafların dilekçede yazdıklarını üç aşağı beş yukarı 
aynılarını anlatıyorlar. Bence burada önemli olan 
çocukla görüşmeleri... “ (Avukat) 
Mahkeme uzmanları da ağırlıklı olarak kendi 
katılımlarının değerli olduğunu düşünmektedir. 
Görüşülen uzmanların neredeyse tamamı 
raporlarının olumlu algılandığını düşünmektedir. 
Ancak görüşmeler sırasında bazı mahkeme 
uzmanları; mahkeme içindeki konumlarını 
oturtana kadar zorluk çektiklerini ve halen 
kendilerinin ne kadar etkin kullanıldığı konusunda 
ilden ile, hâkimden hâkime değişiklik olduğunu 
belirtmektedir. 
Hangi dava dosyalarının uzmanlara sevk edileceği, 
ne konularda uzmanlardan rapor veya uzlaştırma 
amaçlı danışmanlık isteneceği, raporların ne 
şekilde kullanılacağı gibi konularda kesin kurallar 
olmaması mahkeme uzmanlarının sisteme 
entegrasyonunu kişiye bağlı hale getirmiştir. 
“Hâkimlerin hepsinin boşanma davalarını 
gönderdiğini duyduğum da oluyor. Mesela daha 
önce bir hâkimimiz vardı o anlaşmalıları bile 
gönderiyordu. O işte sorun da bu zaten, hep dünya 
görüşüne göre şekillenen durumlar var.” (Psikolojik 
Danışman) 
“Hâkim seni beğendiyse iyi, değilse kötüsün. 
Hâkim olur her dosyayı gönderir, hâkim olur ayda 
bir dosya gönderir. Bunun standardı olmadığı için 
insanlar bize de saygın şekilde bakmıyor. Biz kendi 
saygınlığımızı kendimiz kazanmak zorundayız.” 
(Sosyal Hizmet Uzmanı)
“Valla aslında hâkimin kendi kafasında 
oluşturduğu şeyle ilgili. Ben öyle görüyorum. Her 
dosyayı da göndermiyor. Şimdi işin içinde çocuk 
varsa geliyor… Oran vermek yanlış olur…” (Sosyal 
Hizmet Uzmanı) 
Bazı uzmanlar hazırlanan raporların ne kadar 
dikkate alınıp kullanıldığı konusunda da hâkimden 
hâkime fark görmektedir. Kimi hâkimlerin raporları 
usulen istediği ancak kullanıma geldiğinde 
çok da dikkate almadığı belirtilmiştir. Birçok 
uzman, hâkimlerle daha yakın çalışmak, aldıkları 
davanın başını ve sonucunu bilmek, hazırladıkları 
dosyaların kullanıldığı yönünde geri dönüş almak 
gibi istekleri dile getirmiştir. 
“Usulen yapılıyor. Ben öyle görüyorum. Hâkimin 
rapor istemesinin en büyük nedenlerinden biri 
davanın Yargıtay’dan dönmemesi. Bu algı var şu 
anda.” (Sosyal Hizmet Uzmanı) 
“Aslında hâkimin uzmanlarla yapması gereken, 
uzmanlara verdiği her dosyayı belli bir günde 
tartışması. Psikolog arkadaşım sen ne gözlemledin, 
pedagog arkadaşım sen ne düşünüyorsun; sosyal 
hizmet uzmanı arkadaşım sizin düşünceleriniz ne, 
bilgi verir misiniz... Böyle olmuyor. İdeali budur.” 
(Sosyal Hizmet Uzmanı) 
“Genel olarak hâkimler delil olayına baktıkları 
için kusur oranı belgelendirme konusunda genelde 
tanıklar ve diğer maddi delillerden yola çıkılıyor. 
Bizim mesleki değerlendirmelerimiz onları 
etkilemiyor.” (Psikolog)
“Şimdi hâkimden hâkime çok değişiyor. Bazı 
hâkimler alıyor seni dosya sırasında yanına 
oturtuyor. Bana bununla ilgili yardımcı olur 
musunuz diyor. Bazıları da mahkeme salonlarında 
izleyici sandalyesine oturtuyor seni. Evet diyor ne 
oldu, bir şey var mı. Sonra da tamam, tamam, hadi 
çıkabilirsin!” (Pedagog)
 
Genel olarak bu tip sorunların zaman içinde 
gittikçe azaldığından bahsedilmektedir. Hâkimler 
ve diğer mahkeme çalışanları gittikçe uzmanların 
işlevlerini ve önemlerini idrak etmektedir. Ancak 
bu uzun süren bir süreçtir ve her ilde eşit derecede 
hızlı ilerlememektedir. 
“İlk başlarda çok sıkıntı yaşadık. Yedi yıl önce 
duruşmalara girdiğimizde birbirlerine şu bayan 
ne iş yapıyor diye soruyorlardı. Bir de ne derlerdi 
biliyor musunuz: Sosyal hanım buyurun derlerdi. 
Önce bence zaten mahkemedeki hâkimlerin, 
savcıların bu konuda eğitilmesi lazım. Bizi 
tanımıyorlar ki...” (Sosyal Hizmet Uzmanı) 

---

Kanun Uygulayıcı ve Uzmanların Boşanma ve Boşanmanın Hukuki Sürece Dair Değerlendirmeleri
189
Bazı uzmanlar konumlarının güçlenmesinde 
zaman içinde daha çok Yargıtay kararının uzman 
raporlarını dikkate alarak verilmesinin etkili 
olduğunu düşünmektedir. Hâkimin, uzman 
raporlarının tersine karar verdiği durumlarda 
davaların Yargıtay’da bozulduğundan söz 
edilmektedir. Bu deneyimler ilk başta uzmanların 
işlevlerini benimsemeyen hâkimlerin de zaman 
içinde raporları dikkate almasına sebep olmuştur. 
“Yazdığımız raporlarda mesela çocuğu babaya 
veriyoruz, hâkim anneye veriyor. Ondan sonra 
Yargıtay’a gidiyor dosya, bozulup geliyor, bizim 
kararımıza uyulması isteniyor. Böyle dosyalar 
geldikçe hâkimlerde artık uzmanlar önemliymiş, 
bunlara dikkat edelim diyor.” (Pedagog) 
10.4.10. Uzmanların Çalışma Koşulları 
Bu bölümde mahkeme uzmanlarının çalışma 
koşulları, davalılarla görüşme şekilleri ve çalışma 
ofislerinin yaptıkları işe uygunluğu, fiziksel çalışma 
ortamları, hane ziyaretleriyle ilgili lojistik ve 
güvenlik konuları ele alınmıştır.
10.4.10.1. Uzmanların Görüşme Yöntemleri
Uzmanlar kendileri sevk edilen dosyalarda ilgili 
kişilerle çoğunlukla sadece yüz yüze görüşme 
yapabilmektedir. Bu durumda devam ziyaretleri için 
lojistik imkânların olmaması (görüşme odası, yol 
masraf desteği gibi) da etkilidir. Bazı durumlarda 
görüşme 3 – 4 kez yapılabilmektedir ancak bu çok 
nadirdir. Bu görüşme sayıları uzmanların tespit 
işlevi için çoğu zaman yeterli gelse de danışmanlık 
işlevi için yeterli değildir. Görüşme süreleri 45 
dakika ve 1,5 saat arasında değişmektedir. Uzmanlar 
genel olarak ideal sürenin 45 dakika olduğunu 
belirtmektedir. Bu sürenin sonrasında görüşülen 
kişinin dikkatinin dağılabileceği düşünülmektedir. 
“Bazı dosyalarda taraflarla bir kere, bazılarında 2 
kere, bazılarında 3 - 4 kere görüştüğünüz oluyor. 
Dosyaların durumuna, bizim aklımızdaki soruyu 
çözüp çözemediğimize göre değişiyor. Mesela bir 
velayet dosyasında çocukla bile dört kez görüştük, 
bizim için uç bir şey.” (Pedagog)
“İdeal bir görüşmenin sayısı ikiden az olmamalı. 
Çünkü tarafla bir görüşüyorsunuz taraf heyecanlı 
oluyor, sistemi bilmiyor; bir görüşme yapıyorsunuz, 
sonraki görüşmede hem karşı tarafın iddialarını 
soruyorsunuz hem de onun unuttuğu, anlattığı, 
anlatmadığı, sonradan aklına gelen kendisi için 
çok önemli şeyler olabiliyor.” (Pedagog) 
“Aldığım bulgular, görüşme notları, edindiğim 
izlenim çerçevesinde ailenin bütünlüğünün 
korunabileceğine inanıyorsam görüşmelerimi 2 
ya da 3’e çıkarıyorum. Ama maksimum 2 - 3... 
Ancak hakikaten artık ipler kopmuşsa tek bir  
görüşmede raporumu alıyor, düzenliyorum.” 
(Psikolog) 
10.4.10.2. Lojistik ve Güvenlik Konuları
Yapılan araştırmada uzmanların yaşadığı mekân ve 
ulaşım gibi lojistik sorunların görüşmelerin sayısı ve 
kalitesi konusunda olumsuz etkilere sahip olduğu 
gözlenmiştir. Uzmanlar özellikle mahkemelerde 
kendilerine ait oda olmamasından ya da en azından 
yeterli sayıda görüşme odası olmamasından şikâyet 
etmektedir. Boşanma davaları çerçevesinde yapılan 
görüşmelerde kişiler çoğu zaman hayatlarıyla ilgili 
mahrem detaylar paylaşmaktadır. Bu görüşmeler 
için uygun odaların olmaması görüşmelerin 
verimliliğini de düşürmektedir. Bazı mahkemelerde 
tüm uzmanlar için 1 oda bulunmaktadır. 
Uzmanlardan biri görüşme yaparken diğerleri 
çıkıp koridorda beklemektedir. Bazı durumlarda 
uzmanların mahkemede kendilerini ait odası 
yoktur, hâkimlerin odalarını veya ortak alanları 
kullanmaktadırlar. Bu durum mahkemedeki katip 
- mübaşir gibi kişilerin uygunsuz zamanlarda 
odaya girmelerine, görüşme yapılan kişiyle uzman 
arasında güven tahsis edilmesinin zorlaşmasına 
sebep olmaktadır. 
Özel görüşme odaları çocuklarla yapılan 
görüşmeler için de gereklidir. Uzmanlar 
çocuklarla mahkemenin soğuk ortamında 
görüşmenin zor olduğunu, çocuk görüşmeleri 
için daha renkli, çocukların kendilerini rahat 
 
hissedeceği odalar kullanılması gerektiğini 
söylemektedir. 

---