TüRKİye boşanma nedenleri araştirmasi tbna 2014

TBNA2014
186
“Normalde bize anlatılanlar, siz hâkimin 
yardımcısısınız vb. Anlatılana göre müdürün üstü, 
hâkimin altısınız gibi...” (Pedagog) 
10.4.8. 
Farklı Uzmanlıklardaki Mahkeme 
Uzmanlarının Ayrışması
Genel olarak tüm mahkeme uzmanlarını için 
belirtilen görev tanımları dışında mahkeme 
uzmanları (psikolog, pedagog ve sosyal hizmet 
uzmanları) arasında tanım olarak bir görev 
ayrışması bulunmaktadır. Birçok uzman, 
uzmanlıklarına göre ayrışmayı aktarabiliyorsa 
da pratikte bu ayrışmanın çok uygulanmadığı 
görülmektedir. Bazı mahkemelerde her üç uzman 
bir arada bulunmamaktadır. Böyle durumlarda 
sosyal hizmet uzmanları da normalde pedagogun 
görev tanımında olan çocukla ilgili konularda rapor 
hazırlayabilmektedir. Birçok mahkemede her üç 
uzmanın da en sıklıkla üstlendiği görev velayet 
davaları sırasında bilirkişi raporu hazırlamak ve 
yine çocuğun mahkemede olacağı durumlarda onu 
sürece hazırlamaktır. 
“Adalet bakanlığının hazırladığı görev tanımında 
pedagog çocuktan sorumlu uzman olarak gözüküyor. 
Ben de çocukla ilgili görüşmeler yapabiliyorum. Çünkü 
benim görev yaptığım mahkemede pedagog yok, 
psikolog yok, ben sosyal hizmet uzmanı olarak tüm o  
dosyalara bakıyorum.” (Sosyal Hizmet Uzmanı) 
“Psikolog kişisel özellikleri, bakış açılarını, 
evlilikteki sorunları değerlendirmeli. Uzman 
pedagog da velayet ve çocukla anne - baba ilişkileri 
üzerine görüşme yapıp boşanma noktasında fikir 
vermeli. Sosyal hizmet uzmanı da ev ziyaretiyle bir 
tür komşu olsun, akraba olsun onların bakış açısıyla 
boşanma ve velayet konusunda fikir edinmeli, bunu 
raporla belirtmeli. Fakat bu sistem her zaman bu 
şekilde işlemiyor.” (Pedagog)
Hâkimlerin de farklı uzmanlar arasındaki 
ayrışmaya net uymadığı görülmektedir. Çeşitli 
görevler, uzmanlık dışındaki kişilere iletilmektedir. 
Pedagogların küçük yaştaki çocuklar konusunda 
uzman olmaları dışında anlamlı farklılaşma 
belirtilmemiştir. 
“Boşanmayla birlikte velayet sözkonusuysa 
orada daha çok pedagoga yönlendirme 
durumunda oluyorum. Ama onun dışında gerek 
pedagog gerekse sosyal hizmet uzmanımıza 
yönlendirdiğimiz oluyor. Her ikisi de çünkü aynı  
formasyonu almış, aynı etkinlikte kişiler.” 
(Hâkim) 
“Aslında hâkimin bakış açısı herkese aynı işi 
yaptırmak. Bizim Türkiye’de böyle. Psikoloğun 
görevi çok başka, pedagogun çok başka, sosyal hizmet 
uzmanın çok başka… Bir takım çalışması bu.” 
(Sosyal Hizmet Uzmanı) 
“Aynı görevi yapıyoruz. Uzmanlık alanları 
farklılık arz ediyor ama istenen şey aynı. 
Çok nadir şekilde oluyor mesela, dışarıdan 
dosyalar geliyor, pedagog arkadaşın görüşmesini 
istiyorum diyor. Konu çocuğun görüşüyle ilgili  
konuysa hâkim özel olarak pedagog diyebiliyor.” 
(Psikolog) 
10.4.9. 
Mahkeme Uzmanlarına Kanun 
Uygulayıcıların Bakışı ve Kanun Uygulayıcıların 
Mahkeme Uzmanlarından Faydalanması 
Genel olarak mahkeme uzmanlarının sürece 
katkısı ve hazırladıkları raporlarla ilgili görüşlerin 
olumlu olduğu gözlenmektedir. Ancak bu genel 
olumlu değerlendirmenin yanında niceliksel 
değerlendirmelerde uzmanlar ve kanun uygulayıcılar 
arasında bazı görüş ayrılıkları olduğu fark 
edilmektedir (Tablo 55). 
 
Sayı
Olumlu
Olumsuz
Toplam
Tüm kanun uygulayıcılar
93
83,9
16,1
100
Hâkim
26
96,2
3,9
100
Avukat
40
70
30
100
Mahkeme uzmanı
27
92,6
7,4
100
Tablo 55. Kanun Uygulayıcı ve Uzmanların Mahkeme Uzmanlarının Hazırladığı Raporlara Yaklaşımı
 (%)

---

Kanun Uygulayıcı ve Uzmanların Boşanma ve Boşanmanın Hukuki Sürece Dair Değerlendirmeleri
187
Görüşülen hâkimler ağırlıklı olarak 
mahkeme uzmanlardan gelen raporların 
 
kendileri için değerli olduğunu belirtmektedir. 
Uzmanların ilgili kişilerle kendi ortamlarında ve 
daha uzun süre vakit geçirmeleri, onları tanımaları, 
daha rahat iletişim kurup kendilerini ifade 
etmelerine imkân sağlamaları raporları değerli 
kılmaktadır. Hâkimler raporları incelemekte ama 
son kararı yine kendi görüşleri doğrultusunda 
vermektedir. 
“Problemleriyle ilgili sorulan sorulara alınan 
cevaplar ilginç oluyor. Niye? O ev ortamında 
sorulduğu için kadın kendi evinde kocasıyla 
ilgili sorunları anlatırken çok rahat ve detaylı 
şekilde anlatıyor. Mahkeme ortamında belki 
onu yapamıyor. Birçok şeyler gizli kalıyor ama o 
raporların içerisinde detaylar geliyor, o yönüyle epey 
faydalı oluyor.” (Hâkim) 
“O raporlar bize yol gösterici. Tek başına 
bağlayıcı değil. Bazen uyuyorum onlara 
bazen de uymuyorum. Onlar farklı, ben farklı  
düşünüyorum. Tabii uzmanların kalitesi de 
önemli.” (Hâkim)
Hâkimlerin özellikle uzmanlardan destek aldığı 
dosyalar  çocuğun da olduğu çekişmeli boşanma 
davalarıdır. Böyle vakalarda hâkimler hem boşanan 
ailenin şartlarını daha iyi anlamak hem de velayet 
kararını doğru verebilmek için uzmanlardan rapor 
istemektedir. Hâkimlerin uzmanlara sevk ettiği 
bir başka dosya tipiyse boşanmadan dönme 
ihtimali görülen çiftlerin dosyalarıdır. Hâkim bu 
tip kişileri uzmanlara sevk ederek boşanmaktan 
vazgeçirmeyi amaçlamaktadır. Anlaşmalı boşanma 
dosyaları birçok hâkim tarafından uzmanlara 
gönderilmemektedir. Bu tip davalar herhangi bir 
bilirkişi raporu olmadan süreç tek celsede hâkim 
kararıyla bitirilmektedir. Anlaşmalı olmayan ama 
taraflardan bir tanesinin talepleri kabul etmesiyle 
çekişmeye dönüşmeyen davalar da çoğunlukla 
iletilmemektedir. Taraflardan bir tanesinin net 
ve ağır şekilde kusurlu olduğu (şiddet, aldatma, 
taciz gibi vakalar) ve bu kusurun mahkemeye 
kanıtlanabildiği durumlarda hâkimler uzmanlardan 
destek almadan karar verebilmektedir. 
“Şimdi her davayı bu arkadaşlarımıza 
yönlendirmiyoruz. Hangi davaları 
yönlendirmiyoruz? Doktor raporuyla, şiddet 
gördüğü belli olan fotoğraflarla, video çekimleriyle 
yahut başka birtakım bilgisayar çıktılarıyla 
aldattığı besbelli olan, hakaret ettiği tanık 
anlatımlarıyla besbelli olan kişilerin boşanma 
davalarını yollamıyoruz. Ama şunları yolluyoruz: 
Çocukların eğitimiyle ilgili anlaşmazlıklar varsa 
vs. Ailenin böyle kurtarılır bir tarafı varsa.” 
(Hâkim) 
“Anlaşmalı boşanmalarda veya taraflardan bir 
tanesinin talepleri kabul ettiği boşanmalarda 
yönlendirmiyoruz ama taraflardan biri ben aslında 
boşanmak istemiyorum derse uzmana yönlendirip 
evliliklerine devam ettirme şansları var mıdır diye 
soruyoruz.” (Hâkim) 
“Her iki taraf da sulh ihtimali yoktur; biz boşanmak 
istiyoruz diye karşılıklı olarak gelirse uzmanlık 
durum yoktur. Ama diyelim ki velayet konusunda 
veya nafaka - tazminat konusunda anlaşamadılar; 
orada gönderebiliyoruz.” (Hâkim) 
Hâkimler dışında avukatlar da uzmanlardan 
gelen raporları genel olarak olumlu bulmaktadır. 
Ancak avukatlar mahkeme uzmanlarına daha 
eleştirel yaklaşmaktadır. Görüşülen hâkimlerin 
neredeyse tamamı, avukatlarınsa üçte ikisi uzman 
raporları hakkında olumlu görüş bildirmektedir. 
Bazı avukatlar uzmanların yeterliliği konusunda 
eleştirilerde bulunmaktadır. 
“Usulen yerine getiriliyormuş gibi. Mesela cezayla 
ilgili bir mesele, çocuğun ifadesi alınacak, orada 
pedagog psikolog her neyse var ama öylece oturuyor. 
Yani sadece orada bulunması tutanağa geçirilecek. 
Dolayısıyla çok aktif değil. Burada da (aile 
mahkemesinde) çok etkin olduklarını sanmıyorum. 
Bir görevi yerine getirmeleri gerektiği için varlar.” 
(Avukat) 
“Uzmanların raporlarında çok fazla Türkiye 
gerçeği umursamazlığıyla hareket ettiklerini 
düşünüyorum. Gerçekten çocukla diyalog içerisine 
girmeye çalışmıyorlar veya onun durumu net 

---