U rga nch davlat u n IV er siteti kimyo kafedrasi Qo‘lyozma huquqida
Yüklə 275,29 Kb.
|
| 1.3.3. Fibroinning kimyoviy xossalari
Fibroin oqsil molekulasi tarkibida amino va karbosil guruhlarni mavjud bo ‘lishi unda asos va kislota xossalariga ega bo‘lishini ta ’minlaydi. Bunday xossa amfolitlik deyiladi. Fibroin oqsil molekulasi (C15H23N 5O6)n umumiy formulaga mos keladi. U tipik oqsil moddalarga va aminokislotalarga xos xususiyatlarni namoyon qiladi Fibroinga ishqorlar ta’sir qildirilsa, u aminokislotalargacha 14 gidrolizlanadi. Gidrolizda polipeptid bog‘lar uziladi. Ishqoriy muhitda fibroinni destruksiyalash metodlaridan birini Sobiq Ittifoq olimi Korchagin M.V ishlab chiqqan. Bu metodda fibroin Shveytser reaktivida eritiladi. Temperatura o ‘zgarishi va kontsentrlangan ishqor eritmasi ta ’sirida destruksiyaga uchraydi. Fibroin tarkibidagi aminokislotalar joylashuvining ketma-ketligi quyidagicha ko‘rinishda bo ‘lishi aniqlangan [10]. Gly Ser Gly Ala Gly Ala Kristall qismdagi aminokislota qoldiqlari -[-Gly-Val-Gly-Ala-Try-Gly-Ala-]n A m orf qismdagi aminokislota qoldiqlari Fibroin sulfat kislota eritmasi bilan qaynatilib, keyin ishqor ta ’sir qildirilsa, uning molekulasi zanjirida uzilishlar kuzatilib, kichik bo‘lak qismlar, misol uchun alanin, tirozin va boshqa dipeptid, tripeptidlar hosil bo‘lishi mumkin.[11]. Fibroinni H2O2 bilan ishlanganda H2O2 ,asosan, Gly- Ser, Gly va Met bilan ta ’sirlashadi. Agar oksidlash d-metallar ishtirokida olib borilsa, Tyr ning ham yon o ‘rinbosarlari ham oksidlanishi mumkin. H2O2 ning 3% li eritmasida 60°C da 72 soat mobaynida ta’sirlashtirilganda polipeptid zanjiridagi gidrolitik jarayoni tezlashadi va fibrion oxirigacha eriydi. Boshqa noorganik peroksidlar (persulfat, perkarbonat, perborat va boshqalar) ta’sirida ham aminokislota guruhlarining qutbli o ‘rinbosarlarida parchalanish kuzatiladi, bundan tashqari polipeptid zanjirining qisman destruksiyasi ham kuzatiladi. Optimal sharoitlarda kislotali gidrolizda polipeptid zanjirining elementar aminokislotagacha parchalanishi kuzatiladi. 15 Fibroinning gidroliz jarayonidan ularning bo‘kishi va erish gidratlanishi ustun turadi. Polimer substratining ionlangan guruhlarining gidratlanishi elektr maydonida orentatsiyalangan suv molekulalari dipollarining (-COO-; NH3+ va boshqa) guruhlarga ionlanishi; qutbli o ‘rinbosarlarning gidratlanishi esa vodorod bog‘larini hosil bo‘lishi natijasida suv molekulalarining orentatsiyasi evaziga boradi. Fibroin bilan gidrat-bog‘langan suv molekulasini polipeptidning qutbli va ionlangan guruhlarining atrofdagi monoqatlam ko‘rinishda faraz qilish mumkin. Bunda gidrofob radiqallar “gidrofob ta ’sirlar” effektini hosil qilib, suvdan erkin holatda qolishadi. Shunday qilib, fibroin makromolekulasidagi gidrat qatlamida o ‘ziga hos tuzul- gan “orolchalar” namoyon bo‘ladilar. Fibroin bilan bog‘langan suv, asosan, 15— 35% (massa) ni tashkil qiladi. Polipeptidlar bilan ta ’sirlar natijasida suvning dipolar orentatsiyasi (yo‘nalishi) sistema entropiysi AS ni kamayishiga olib keladi. Fibroin oqsilning gidratatsiya jarayonining termodinamik harakteristikalari 5-jadvalda keltirilgan. 5-jadval “Fibroin oqsil-suv” sistemasining termodinamik xossalari (298oK temperaturada, kJ/mol) Oqsil AGr AHr -TASr Fibroin 2748 5336 2588 Suv miqdorining oshirilishi AG ning qiymatini AH ga qaraganda ancha ko ’tarilishiga olib keladi. Yüklə 275,29 Kb. Dostları ilə paylaş:
|