qazanırmış.
Necə deyərlər, öz arzun üçün çalışmasan başqasının
arzusu üçün çalışacaqsan.
Hədəflər müəyyən şərtlərə uyğun olmalıdır. SMART-ın
açıqlanması: specific (aydın), measurable (ölçülə bilən),
achievable (real), relevant (son məqsədə xidmət edən və təsir edə
biləcəyiniz hədəf), time-bound (icra zamanı müəyyən edilən).
Misal üçün yaxın hədəflərdən biri belə yazılıb: mən çox
oxuyacam. Aydın deyil nə oxuyacaqsan (tutaq ki, mikrobiznesə
başlama mövzusunda kitab). Ölçmək mümkün deyil neçə kitab
oxumalısan (tutaq ki, 10). Realdırmı bu hədəf? Tam realdır,
sadəcə müəyyən edimiş vaxtdan asılıdır. Son məqsədə xidmət
edirmi? Əgər tutaq ki, bizneslə məşğul olmaq istəyirsənsə, bəli.
Kitab oxumaq bizim təsir edə biləcəyimiz hədəfdirmi? Bəli,
sadəcə kitabı, məsələn, internetdən tapıb, iradəmi toplayıb
oxumalıyam (əslində son məqsəd səni nə qədər çox
ruhlandırırsa ona çatmaq üçün çəkilən zəhmət bir o qədər az
gözə görünür). Vaxt müəyyən edilməyib (tutaq ki, 1 ay). Deməli,
“mən çox oxuyacam” hədəfi SMART prinsiplərinə uyğun
dəyişdirilsə belə alınacaq: “mən bu gündən etibarən 1 ay ərzində
mikrobiznesə başlama mövzusunda 10 kitab oxuyacam”.
Xoşbəxtliyi necə təsəvvür edirsiz? Dörd aspektdə yazın: iş
və qazanc, şəxsi inkişaf, ailə, sağlamlıq. Onlara çatmaq üçün
SMART-a uyğun olaraq yaxın 12 ay ərzində azı 10 hədəfi qeyd
edin. Bunu etməklə siz dünyanın 3%-ləri sırasına daxil olmuş
olursuz.
Amma diqqətli olun. Əgər nərdivanı yanlış divara
söykəsəz, məqsədinizə çatmayacaqsız, hə a aktiv olsaz belə.
Bununla yanaşı digər hədəflər də ola bilər. İnsan
həyatda
müxtəlif rollar oynayır. Hər bir rol (və ya bir neçə rol) həyatın
müəyyən dövründə əsas olur. Məsələn, həyat yoldaşı, ailə
başçısı, övlad, işçi, dost, müdir, tələbə, şəxsiyyət, vətəndaş və s.
32
Dörd əsas istiqamətə daxil olmayan rollara uyğun əlavə hədəf və
planlar da ola bilər.
Bu planların icrası sizi qorxutmasın. Unutmayın ki, ən
uzun yolun da fəthi ilk addımdan başlayır.
Praktiki tapşırıq:
1. Gələcək xoşbəxt həyatı təsəvvür edərək buna çatmaq
üçün ən azı 4-5 sahə üzrə (iş, şəxsi inkişaf, ailə, sağlamlıq (beşinci
hədəf kimi dostları və ya daha geniş mənada netvorkinq (əlaqə
şəbəkəsinin yaradılması) nəzərdə tutula bilər) uzunmüddətli
hədəflərinizi yazın. Bu hədəfləri SMART-a uyğun olaraq 12
aylıq, aylıq/həftəlik hədəflərə bölün. Bunu etməklə siz dünyanın
3%-ləri sırasına daxil olmuş olursuz.
4. Vaxtınızdan səmərəli istifadə edin, işlərinizi sonraya
saxlamayın.
Amerikalı tarixçi Parkinsonun birinci qanununa əsasən iş
ona ayrılmış bütün vaxta bölünür. Yəni, bir çox hallarda iş üçün
üç gün də ayrılsa, dörd gün də ayrılsa iş ayrılan bütün vaxtımızı
alacaq və onu eyni vaxtda bitirəcəyik. Yadınıza belə hallar
düşürmü: vaxtın qurtarmağına az qaldıqda fikirləşirik ki, əlavə
bir saat da (işdən asılı olaraq bir gün və ya bir həftə) olsaydı
çatdırardım işi:). Tədqiqatlara əsasən Amerikada iş vaxtının
50%-i işə sərf olunmur (söhbətlər, telefon danışıqları, gecikmələr
və s.). Əminəm ki, bu vəziyyət bizdə də aktualdır. Reallıqda işə
saat 10-da başlanılır (əvvəl mütləq çay və ya kofe hazırlanmalı
və içilməli, yeniliklər müzakirə edilməlidir və s.). Vaxtın qalan
50%-i də əslində səmərəli istifadə olunmur. Tələbələr 4-5 il təhsil
alırlar, amma xeyli hissəsi elementar biliklərə malik olmur,
deməli, sərf etdikləri bu vaxt hədər gedib (insan beyninin ən
yaxşı işləyən vaxtı).
Nəticəyə tuşlanma olduqca vacib keyfiyyətdir. Günəş
33
şüaları insanı yandırmır, amma lupa ilə şüalar cəmlənsə
yandırar. Sadəcə etmək kifayət deyil, nəticə əldə etmək lazımdır.
Çalışın nəticələriniz digərlərindən yüksək olsun.
Nəticə etibarilə zamanı düzgün idarə etmək 3 hissədən
ibarətdir:
1. Lazım olan işləri görmək.
2. İşləri vaxtında və effektiv görmək.
3. Lazımsız işlərdən imtina etmək və ya ötürmək.
Hədəfləri prioritetə görə bölün və icra planlarını
hazırlayın. Stiven Kovi buna dair maraqlı bir müqayisə gətirir.
Bir vedrə götürün. İçinə mümkün qədər çox iri daş doldurun.
Hesab edirsiz ki, yer qalmayıb? İndi boş yerləri daha kiçik
daşlarla doldurun. Yer qaldımı? Sonra boşluqları qumla
doldurun. Yenə boşluq qalıbmı? Sonda vedrə dolanadək su
tökün. İndi vedrə doğrudan da doludur. Bu əşyalar
gördüyümüz işlərdir. Əşya nə qədər böyükdürsə vacibliyi bir o
qədər artıqdır. Əgər biz vedrəni əvvəl lazımsız şeylərlə
doldursaydıq, vacib şeylərə yer çatmayacaqdı. Əvvəlcə vacib
işlərdən başlayın.
Eyzenhauer matrisi:
ABŞ prezidenti Eyzenhauerin matrisini işinizdə rəhbər
tutun. İşləri 4 hissədən ibarət dördbucaq üzrə bölün.
1-ci hissəyə aid iş nümunəsi (SMART üzrə yazılmayıb):
xəstələnmişəm və həkimə getməliyəm. 2-ci hissəyə aid iş
nümunəsi: xəstələnməmək üçün idmanla məşğul olmalıyam. 3-
cü hissəyə aid iş nümunəsi: telefon zəng çalır (dəstəyi qaldırmaq
1-təcili (uzağı 24 saat ərzində edilməli) və
vacib işlər
2-təcili
olmayan vacib işlər
3-təcili,
amma vacib olmayan işlər
4-təcili olmayan
və vacib olmayan işlər
34
təcilidir, amma əksər hallarda qaldırmasan da problem
yaranmaz). 4-cü hissəyə aid iş nümunəsi: daxil olan e-mail-a
baxmalıyam.
1-ci hissəyə tuşlanmaq olmaz. 2-ci hissəyə işləyərək
çalışmalıyıq ki, 1-ci hissəyə iş az keçsin, əks halda ömrü boyu
necə deyərlər yalnız “yanğını söndürməklə” məşğul olacaqsız.
Misaldan da görünür ki, 2-ci hissənin icrası məhz elə bir vəziyyət
yaradır ki, oradan 1-ci hissəyə işlər ya heç daxil olmur, ya da az
daxil olur. 2-ci və 4-cü hissələrin həlli üçün proaktivlik lazımdır.
Çox güman ki, sizin gələcəyinizə ən çox təsir edən işlər məhz 2-ci
hissədəkilərdir.
İşə dərhal başlayın, sonraya saxlamayın. Brayan Treysi
sonraya saxlanan işləri qurbağaya bənzədir. Nə qədər nifrət
etsək də onları yeməliyik. Əvvəl onlar balaca olur, vaxt getdikcə
isə böyüyür. Bu işləri əvvəl-axır etməliyik deyə yaxşı olar ki,
qurbağalar balaca olanda onları udaq, əks halda böyümüş
qurbağaları tikələrə bölərək yeməyə məcbur olacağıq.
Vaxtınızı böləndə mövcud vaxtın 50-60%-ini nəzərə alın.
Gözlənilməz hadisələr ola bilər. Amma bundan sonra gərək
nəzərdə tutduğunuz işləri vaxtında bitirəsiz.
İtalyan iqtisadçısı Pareto 20/80 qaydasını yaratmışdı. Bu
qayda demək olar ki, hər yerdə özünü doğruldur. Bizim hala
tətbiq etsək bu o deməkdir ki, işlərimizin ancaq 20%-i
əhəmiyyətli dərəcədə həyatımıza təsir göstərə bilir. Belə ki,
uğurlarımızın 80%-i məhz həmin 20%-lik işlərin icrası
nəticəsində əldə olunur. Bu 20% demək olar ki, tamamilə 2-ci
hissədəki işlərdən ibarətdir.
“Yox” deməyi bacarın. Planlarınızı icra etməyə mane olan
dostlarınıza (planlarınızda onlara da müəyyən qədər vaxt
ayırmalısız), müdirinizə, vaxtyeyənlərə (mobil telefon,
kompüter, televizor, sosial şəbəkələr və s.) “yox” deməyi
bacarmalısız. Orta hesabla insan ömrünün 7,6 ilini televizora
35