176
Əli (ə) Allaha belə ərz edir: “And olsun izzət və cəlalına, əgər
razılığın bunda olsa ki, bədənim tikə-tikə doğransın, ən pis
qətldən 70 qat ağır şəkildə öldürülüm, razı olaram. Hər halda
sənin razılığını istəyirəm. Razılığın bunda olsa ki, axirət
odunda yanım, yenə sənin razılığını üstün tutaram...” Adi
insanlar üçün bu sayaq düşüncələr yaddır. Hətta ən imanlı
insanlar da mə’sumların uyğun sözlərini təkrarlamaqdan başqa
bir iş bacarmırlar. Böyük xalq kütlələrinə daha çox tə’sir edən
axirət əzabı, cəhənnəm odudur. Daha doğrusu, adi insanların
tərbiyəsində behişt müjdəsi və cəhənnəm qorxusu Allahın
razılığından daha tə’sirli bir amildir. Yalnız Allahın razılığını
düşünənlər isə çox azdır.
Bəli, axirətə inanan, xeyir və şər əməllərinin əvəzini
alacağına əmin olan insanlar öz əməllərinə nəzarət edir,
nəfslərini başlı-başına buraxmırlar. Amma axirət həyatına ciddi
yanaşmayanlara nəfs qalib gəlir, onlar ötəri dünya ne’mətlərini
daha üstün tutur, min bir günaha batırlar. Demək, əksər vaxt
günah və cinayətin qarşısını alan əbədi axirət əzabına inam
olur. Onu da qeyd edək ki, axirət ne’mətləri axirət əzabı qədər
tə’sirli deyil.
Deyilənlərdən aydın olur ki, nə üçün Qur’an və Əhli-beyt
buyuruqlarında, eləcə də, “Nəhcül-bəlağə”də axirət, onun
dünyadan üstünlüyü, dünya sevgisinin əbədi axirət
xoşbəxtliyinə maneçiliyi məsələləri diqqət mərkəzində
dayanmışdır. Məqsəd bu deyil ki, insan dünyaya arxa çevirsin.
Axı dünya həyatı özü də çox böyük ne’mətdir və axirət həyatı
dünyada qazanılır. Məzəmmət olunan dünya yox, dünyaya
hərislik, aşiqlik, vurğunluqdur. Həzrət Əlinin (ə) uyğun
məsələləri
tez-tez
təkrarlaması
onların
əhəmiyyətini
qabartmaqdır. Dünya ləzzətləri aldadıcı olduğundan insanın
daimi xəbərdarlığa ehtiyacı var. Uyğun mövzuların təkrarında
digər bir məqsəd insanın ölümü unutmamasıdır. Ölümü unudan
insan şeytana daha asan aldanır və anlamır ki, işin sonu nə ilə
nəticələnəcək. Dünya ləzzətlərinə aldanmış insan bu ləzzətlərin
177
müvəqqəti olduğunu dərk etmir. İnsan öz həmnövlərinin başına
gələn müsibətləri, qəfil ölümləri gördüyü halda, yenə də dünya
həyatının əbədi olduğunu zənn edir. Dünyanın sonunu görən
insan öz rəftarında az-çox dəyişiklik edir. Dünyanın müvəqqəti
olduğunu anlasaq, ötən anların qədrini bilərik. İnsan dünyanın
ötəriliyinə diqqətli olduğu qədər öz ömrünü qənimət sayır.
Ömrün qısalığına diqqətsiz insanlar isə dünya ləzzətlərinə baş
qatıb, yavaş-yavaş ölümü yaddan çıxarırlar. Ölümü unudan
insana qəflət hakim olur və günah günah ardınca düzülür.
Demək, şeytan və nəfsin hiylələrindən qurtarmaq üçün çıxış
yolu ölümü xatırlamaq, dünyanın faniliyini unutmamaqdır.
ÖLÜMÜN GÖZLƏNILMƏZLIYI
İti düşüncələri daha bir incə nöqtə özünə cəlb edir. Ölüm,
ölümə inam, axirətlə yanaşı ölüm vaxtının gizli olması da
insanın tərbiyəsində tə’sirli amillərdəndir. Olduqca həssas olan
bu nöqtə Allahın bəşəriyyətə misilsiz ne’mətidir. Ölüm vaxtı
gizli olduğundan hər bir insan onun intizarındadır. Bu hissi
dərindən yaşayanlar öz əməl və rəftarlarına nəzarət edirlər.
Ölüm düşüncəsi çox tə’sirli olduğundan mə’sum imamlar bu
mövzunu təkrar-təkrar xatırlamışlar. Həzrət (ə) buyurur:
“Oğlum! Ölüm, ölümdən sonra qəfildən rastlaşdığın hadisələri
tez-tez xatırla.” Bəli, ölümdən sonra nə baş verəcəyini, haraya
gedəcəyini düşünən insan həyat tərzini dəyişir. Həzrət (ə)
sözünə belə davam edir: “Ölümü gözlərinin qarşısına gətir.
Yanına gələnədək özünü bəzə, hazırla...” Ölümü unudanlarda
heç bir axirət hazırlığı olmur. Belə insanlar buraxılmış
ibadətlərin qəzasını yerinə yetirmir, xalqın haqqını ödəmir,
“hələ vaxt var” düşünərək fani dünyaya könül verirlər. Hansı
ki, insan böyük əzaba qovuşmamış özünə çarə qılmalıdır.
Ölümü gözləri qarşısında canlandırıb, bu barədə düşünməli,
ölümə hazır olmalıdır.
178
DÜNYA LƏZZƏTLƏRINƏ NECƏ UYMAMAQ?
İnsan dünya və axirət ne’mətlərindən ibarət iki qüvvə
tərəfindən cəzb olunur və təbii ki, bu qüvvələrdən birinin tə’siri
altına düşür. Həqiqət axirətə diqqətdir. Bu yolda dünya
ləzzətlərinin maneçiliyini aradan qaldırmaq üçün bir çox
tədbirlər
görülə
bilər. Onlardan
biri
ölüm haqqında
düşünməkdir. Axirət dünyası, onun əbədi ne’mətləri, dözülməz
əzabları haqqında düşünən insan müvəqqəti dünya həyatına
könül vermir. Həzrət buyurur: “Axirət, onun ne’mətləri və
dərdli əzablarını tez-tez xatırla. Həqiqətən, axirəti düşünmək
sənə dünyada pəhrizkarlığı öyrədər və dünyanı kiçik, xar
göstərər.”
Bilməliyik ki, dünya axirətlə müqayisədə çox kiçikdir. Əgər
çox kiçik bir həşərat ağacın bir budağından o birinə bir neçə
günə yerini dəyişirsə, bu o demək deyil ki, həmin ağac çox
əzəmətlidir. İnsanın dünyanı böyük bilməsi də onun özünün
kiçikliyi, baxış məsafəsinin məhdudluğu ilə əlaqədardır. Hansı
ki, ağıl başqa söz deyir. Ağıl varlıq aləminin genişliyini dərk
etdiyi halda, axirət aləminin əbədiliyini də qavrayır. Dünya
genişsə də məhduddur. Axirət isə nə zaman, nə məkanca
bitib-tükənəsi deyil. Allah-təala buyurur: “Genişliyi göylərlə
yer üzü qədər olan, müttəqilər üçün hazırlanmış cənnətə
tələsin.” Bu hər bir mö’min üçün hazırlanmış cənnətdir.
Allah-təala insana geniş ilahi mərhəmət əldə etmək imkanı
vermişdir. Bu, insan ruhunun əzəməti nişanəsidir. Bu əzəmət
50-100 illik ömürdə görülmüş işlər nəticəsində ərsəyə gəlir.
Hansı ki, bu işlərin davamı axirətlə müqayisədə heç bir göz
qırpımı da çəkmir. Elə dünya ləzzətləri də axirət ləzzətləri ilə
müqayisədə heçdir. Çünki biri məhdud, digəri isə əbədidir.
Yalnız dünyaya iman gözü ilə baxanlar bu əbədiyyəti anlaya
bilir. Məhz bu baxımdan həzrət Əli (ə) dünyanın bir ağac
yarpağı qədər dəyərə malik olmadığını bildirir. Həzrət (ə)
dünyanın zökəm keçi burnundan daman su damlasından da
Dostları ilə paylaş: |