В. To‘xliyev, Sh. Yusupova, T. Ziyodova, O. Oxunjonova, D. Jumashev ‘zbek tili ‘qitish metodikasi
Yüklə 4,66 Mb. Pdf görüntüsü
|
| Dasturlar haqida
Kursning mazmuni va tuzilishi davlat: dasturi bilan belgilanadi. Unda davlat ta ’lim standartlari asosida 0 ‘quvchilar egallashi lozim bo‘igan bilim mazmuni va hajmi, ko‘nikma va malakalarning turlari, metodologik hamdapedagogik prinsiplari, 0 ‘qitishdagi o ‘zigaxos metodologiyahamda pedagogik-metodik talablar ixcham tarzda bayon etiladi. Mustaqilligimiz bilan bog'liq holdagina ona tili dasturining bir necha avlodi y a ra tild i. T a ’lim tizim idag i o 'z g a rish la r, davlat t a ’lim standartlarining yaratilishi, yangi o ‘quv rejalarining ishlab chiqilga.ni, ijtimoiy-ma’naviy hayotdagi yangilanishlar dasturlami ham qayta ko'rib cliiqishni taqozo etmoqda. Dastur eng muhim davlat hujjati bo‘lib, uni bajarish majburiydir. 0 ‘qituvchining asosiy vazifasi davlat dasturi talablarini to ‘)a va samaraii amalga oshirishdan iborat. Shunga ko‘ra ham 0 ‘qituvchi uni to‘la bilishi, uning barcha qismlari haqida aniq tasavvur va m a’iumotga ega boiishi kerak. Dastur o ‘qituvchining ish faoliyatidagi eng asosiy yo‘l ko'rsatuvchi manbadir. Unda amaliy harakatga ko‘rsatma ham, ixcham m a’lumotnoma ham mujassamlashgan. Ilgari dasturlar um um ta’lim maktablarining barcha bo‘g‘inlarini (I - IX yoki V-XI sinflar) qamrab olardi. «Ta’Iim to ‘g‘risida»gi yangi Qonun ta ’Iim tizimiga bir qator yangiliklami olib kirdi. Unga ko‘ra endi umumiy o ‘rta ta ’Iim I - IX sinflami qamraydi. Bundan keyin esa o ‘rta maxsus kasb-hunar ta’limi boshlanadi. Demak, dasturlar ham shundan kelib chiqqan holda boshqa-boshqa bo‘ladi. Um um an, dasturda ona tili kursi to ‘laligicha tavsiflab beriladi. Har bir sinfdagi ona tili kursining mazmuni va ish tartibi, har bir mavzuning mohiyati muayyanlashtiriladi. Unda o‘zlashtirilishi lozim bo‘lgan ilmiy- nazariy tushunchalar, nutq o ‘stirish, ona tili fanidan o'tkazilishi ko‘zda tutilgan og'zaki va yozma ish turlari, predmetlararo aloqa, o ‘quvchilar bajarishi lozim bo‘lgan topshiriq va mashqlar tizimi beriladi. Davlat dasturini bajarish asosida o ‘qituvchi o'quvchilardagi ona tiliga, ona Vataniga muhabbat, ijodkorlik, ijodiy faollik, yuksak axloqiy- m a’naviy xislatlami takomillashtirish va o‘stirishga asosiy e’tibor bermog‘i lozim. Dasturlarda, jumladan, akademik litseylar uchun tuzilgan «Hozirgi o ‘zbek adabiy tili» dasturida ta ’Iim bosqichlari orasidagi uzviylik va uzluksizlikka alohida ahamiyat berilgan. Dastur bo‘yicha ona tiliga 240 soat ajratilgan bo‘lib, uchta bosqichga 80 soatdan taqsimlangan. Hozirgi kunda akademik litseylarning barcha bosqichlari uchun darsliklar shu dastur asosida yaratilmoqda. «Ona tili va adabiyot» dasturida asosiy mavzular ona tilining izchil kursini taqdim etishga qaratilgan. Darsliklar fanning mohiyatiga, o ‘quvchining yoshiga, uning bilim darajasi va umumiy adabiy tayyorgarligiga qarab tuziladi. Odatda, har b ir d a rs lik n in g b o sh q ism id a g i « K irish » , « M u q a d d im a » , « 0 ‘quvchilarga» deb nomlanadigan qismda umumiy maqsad va vazifalar bir qadar muayyanlashtiriladi. Jumladan, Akademik litseylarning 2- bosqichi uchun yaratilgan darslikning «Kirish» qism ida, shunday deyiladi: «M a’lumki, til hodisalari nutqda voqe bo‘ladi. H ar bir xalq asrlar davomida o ‘z tili ustida ishlab, sayqallashtirib, uni go'zallashtirib boradi. Xalqning ijtimoiy hayotida ro‘y bergan barcha o ‘zgarishlar uning tiiida, birinchi galda lug‘at jam g‘armasida o ‘z aksini topib boradi. Shu m a’noda so‘z va uning xususiyatlari haqida m a’lum bir tushunchalarga ega b o ‘lish, n u tq d a s o ‘zlard an o ‘rin li foydalana olish jo n a jo n 0 ‘zbekistonimizning kelajagi sanalgan Siz — yoshlar uchun nihoyatda muhim sanaladi». «Ta’Iim to ‘g‘risida»gi Qonun va Kadrlar tayyorlash milliy dasturida akademik litseylar va kasb-hunar kollejlari talabalarining o ‘z fikrlarini yozma va og‘zaki ravi^ida em in-erkin bayon qila olishlari lozimligi qayta-qayta ta ’kidlangan». |