В. To‘xliyev, Sh. Yusupova, T. Ziyodova, O. Oxunjonova, D. Jumashev ‘zbek tili ‘qitish metodikasi

1-topshiriq.
Kim? nim a? qayer? so‘roqlariga javob b o ‘lgan so'zlar 
qaysi so ‘z turkum iga qarashli ekanligini ayting. U lar bilan o t+ o t, 
sifat+ ot, so n + o t qolipli so‘z birikm alarini tuzishda qanday usuldan 
foydalanganingizni izohlang.
2-topshiriq.
Hosil qilingan so‘z birikm alari ishtirokida gaplar 
tuzing.
3-topshiriq.
M uayyan m avzuga xos gaplar ishtirokida m atn
yarating.
4 -top sh iriq .
« D iy o rim iz n i, g o ‘z a llik , ja s o r a ti, q iz iq tiris h , 
yaxshilarga, qiziqtirm oq, yaxshilik qilm oq, qahram onlar» so‘zlarini 
m orfologik tahlil qiling. M orfologik tahlil nam unasi.
1. 
D iyorim izni — ot, tu rd o sh ot, aniq, sodda, tub , I shaxs 
ko'plikda, tushum kelishigida.
5-topshiriq.
Gaplarni o ‘qing. So‘zlami m a’no va shakl munosabatiga 
ko ‘ra tahlil qiling.
Achchiqni achchiq kesar. Birikkan kuch — kuch, birikmagan kuch
- puch. D o ‘st achitib gapirar, dushm an kuldirib. C hayonning kasbi 
chaqish. Yaxshi otga bir qam chi, yom on otga m ing qam chi. Yaxshi 
d o ‘stning q o ‘li ham isha ochiq. Shirali dasturxonga pashsha k o ‘p 
yopishadi. Eng yaxshi axloqiy va estetik d o ri-m eh n at. Ishlagan 
tishlaydi, ishlam agan kishnaydi.
Fikrsiz aqlning zangi b o ‘ladi,
Ilm -la egovla, yangi b o ‘ladi,
O ynadan ibrat ol, bir kun artm asang,
U stida bir enlik changi b o ‘ladi.
(A bdulqodir Bedil)
16

---

6-topshiriq.
H adislam i o ‘qib mavzuga 
doir 
savol va topshiriqlam i 
shakllantiring.
Inson o ‘z ota-onasiga m ehribon va itoatkor b o ‘lm og‘i lozim. 
Qarindoshlarga oqibatsiz odam jannatga kirmagaydir.
K im ki riz q im u lu g ‘, u m rim u z o q b o ‘lsin desa, q a rin d o sh
urug‘lariga m ehr-oqibatli b o ‘lsin. Kim ki rahm dillik qilm as ekan, 
rahm dillik k o ‘rm agay. Q o 'p o l, q u ru q , gerdaygan, b eq a n o at va 
dim og'dor od am ahli d o ‘zaxdir.
B ad g um o n b o ‘lm an g lar, b a d g u m o n lik eng yolg‘o n so ‘zdir. 
T irnoq ostidan kir qidirm anglar, gap poylam anglar, bir-biringizga 
h a s a d
q i l m a n g l a r , 
b i r - b i r i n g i z d a n
a r a z l a m a n g l a r
va 
nafratlanm anglar. A ka-uka tu tin ib , O llohning (solih) bandalari 
b o ‘linglar. M o l-du n yosi k o ‘p od am badavlat em as, balki k o ‘zi 
to ‘q odam badavlatdir. Beshikdan qabrgacha ilm izla. Vatanni sevmoq 
iym ondandur.
7-topshiriq.
M atnni o ‘qing, gaplam i sintaktik tahlil qilishga oid 
savollar ro ‘yxatini tuzing.
O ta - b o b o la r im iz , m o m o la r im iz b iz g a y o s h lig im iz d a n o q
ozodalik, pokizalik, saranjom -sarishtalik, halollik va harom -xarish 
h aqida yetarli tushunch alar, m a ’lum o tlar berib, ularni im koniyat 
darajasida o ‘ziga xos p an d u n asihatlar bilan ongim izga singdirishga 
uringanlar. Eng asosiysi, bu borada o ‘zlari betakror ibrat nam unasini 
k o ‘rsa tish g a n . A x ir, q u sh in id a k o ‘rg a n in i q ila d i d eb , bejiz 
aytishmagan. M ana, ulardan bizgacha yetib kelgan ibratom uz pandu 
nasihatlardan ayrim nam unalar: «Bolam, ariqdan oqayotgan suvga 
aslo tuflam a, axlat tashlam a, g u nohi 
azim
b o ‘ladi»; «N onning 
uvog‘ini oyo q osti q ilm a, to p ta m a , k o ‘zing k o ‘r b o ‘lib qolishi 
m um kin»; «O stonasi saran jo m -sarishta jo y d a farishta b o ‘ladi»; 
«Uyingni ozoda, pokiza saqlaym an desang, ostonangni ozoda tut»; 
«O nangni otangga bepardoz k o ‘rsatm a»