Vahid miLLİ İmtahanlara necə hazirlaşmali

2. 
Balıq : qəlsəmə 
a) Royal : klaviş 
b) Ağac : iynəyarpaq 
c) Yol : asfalt 
ç) Paltar : düym
ə 
 
Birinci cütlüyün m
ənaları arasında əlaqəni bu cümlə ilə əks etdirmək olar: “Qəlsəmə  bütün 
balıqların vacib funksional hissəsidir”.  
Cavabın (a) variantında analoji əlaqə yaratmaq olar: royal : klaviş – “Klaviş hər bir royalın 
vacib funksional hiss
əsidir”. 
Cavabın digər variantlarında təqdim olunan cütlüklərdə nisbət fərqlidir: 
 
b) Ağac : iynəyarpaq 
İynəyarpaq hər bir ağacın – bitkinin deyil, iynəyarpaqlı ağacların spesifik hissəsidir. 
c) Yol : asfalt 
Asfalt yolun  örtüyü, yaxud mü
əyyən mənada həm də onun bir hissəsidir. Lakin asfalt yolun 
vacib funksional hiss
əsi deyildir, müxtəlif növ yollar, o cümlədən  asfaltsız  yollar  vardır  (məs.: 
k
əndarası yol, daş döşənmiş yol) vardır. 
ç) Paltar : düym
ə 
Düym
ə  paltarın  funksional təyinatlı  hissəsidir. Ancaq hər cür paltarın  düyməyə  ehtiyacı 
yoxdur, bu sonuncu h
ər hansı paltarın vacib hissəsi/atributu deyildir.  
Bel
əliklə düzgün cavab (a)-dır. 
 
 
3. Yolu azmaq : kompas 
a) Yarış : mükafat 
b) X
əstəlik : dərman 
c) X
əzinə : gizli yer 
ç) Sür
ət : spidometr 
 
Birinci cütlükd
ə sözlərin mənaları arasında nisbəti bu cümlə ilə əks etdirmək olar: “Kompas 
yolu azmış adamın bu xoşa gəlməz vəziyyətdən çıxış yolu tapmasına kömək edir”.  
Cavabın (b) variantında analoji nisbət vardır: xəstəlik : dərman – “dərman insanın xəstəlikdən 
yaxa q
urtarmasına kömək  edir”. 
Bel
əliklə, yuxarıda qeyd edilən hər iki variantda təqdim olunmuş cütləşmiş sözlərin qarşılıqlı 
əlaqəsini müəyyən  xoşagəlməz vəziyyət və  onun  aradan  qaldırılması  vasitəsi  arasında 
ümumil
əşdirilmiş halda formalaşdırmaq olar.  
Sözl
ərin heç bir cütlüyündə bu cür nisbətə təsadüf olunmur. 
a) Yarış : mükafat 
Yarış  insanın  mükafat  vasitəsilə  aradan  qaldırmalı  olduğu  xoşagəlməz vəziyyət deyildir. 
Mükafatla yarışda qalib gələnin uğurları qeyd edilir.  
c) X
əzinə : gizli yer 
Gizli yer x
əzinədən yaxa qurtarmaq vasitəsi deyil, xəzinəni saxlamaq mümkün olan yerdir. 
ç) Sür
ət : spidometr 
Spidometr  h
ərəkətin sürəti barədə məlumat verən cihazdır. O kiminsə ondan yaxa qurtarmaq 
vasit
əsi deyil, bilavasitə  sürəti ölçmə  vasitəsidir. Bu cütlükdəki sözlərin  mənasının  qarşılıqlı 
nisb
ətini müəyyən kəmiyyət və onu ölçən cihaz arasındakı nisbət kimi formalaşdırmaq olar. 
Bel
əliklə düzgün cavab (b)-dir. 
 
 
 
 
 
 
9 

---

4. Çiç
ək : bal 
a) Kağız : dəftər 
b) Yataq : polad 
c) Un : x
əmir 
ç) 
Yağış : gölməçə 
 
Birinci cütlükd
ə  sözlərin mənaları  arasında  nisbəti bu cümlə  ilə  əks etdirmək olar: “Bal 
çiç
əkdən  hasil edilən  şirənin/nektarın  emalı  ilə  əldə  edilir”.  (b)  variantında  da  bu  cür  nisbət 
mövcuddur –  yataq : polad – “Polad yataqdan 
hasil edilmiş dəmir filizinin emalı ilə əldə edilir” . 
Bel
əliklə, sözlərin hər iki cütlüyündə hər hansı materialın təbii mənbəyi və bu materialın emalı ilə 
əldə edilən təkrar yaxud sonuncu məhsul arasında əlaqə vardır. 
a) Kağız : dəftər 
Kağız  dəftər üçün  materialdır.  Dəftər  bilavasitə  kağızdan  hazırlanır.  Bu cütlükdə  sözlərin 
əlaqəsini material və  onun  emalı  nəticəsində  alınmış  son  məhsul  arasında  əlaqə  kimi müəyyən 
etm
ək olar.  
c) Un : x
əmir 
Un x
əmirin  təbii mənbəyi deyil, əsas  inqrediyentidir.  Kağız  kimi,  o  da  artıq  emal  olunmuş 
materialdır və ondan bilavasitə məhsul – xəmir hazırlanır. 
ç) Yağış : gölməçə 
Çuxurlu yerl
ərə yağış suyunun dolması nəticəsində gölməçə əmələ gələ bilər. Gölməçə yağışın 
emalından alınmış təkrar məhsul deyil, yağışın bilavasitə nəticəsidir. 
 Bel
əliklə düzgün cavab (b)-dir. 
 
 
 
5. K
ino ekranı : kinokamera 
a) 
Boşqab : qaz plitəsi 
b) 
Vitrin : mağaza 
c) Güzgü : sur
ət 
ç) Ox : siferblat 
 
Birinci cütlükd
ə sözlərin mənaları arasında əlaqəni aşağıdakı cümlə ilə əks etdirmək olar: 
“
Kino  ekranı  kinokamera  ilə  hazırlanmış    məhsulun  istehlakçıya  çatdırılması  vasitəsidir”. 
Kino  ekranında  gördüyümüz son məhsul (bədii, sənədli film və  s.)  kinokamera  vasitəsilə 
hazırlanır. 
Boşqab  :  qaz  plitəsi  sözlər cütlüyündə  buna bənzər  əlaqəyə  rast gəlirik.  Qaz plitəsində  son 
n
əticədə  boşqabda  gördüyümüz məhsul hazırlanır.  Cavabın  heç  bir  başqa  variantında  bu  cür 
əlaqəyə rast gəlinmir.  
b) Vitrin : mağaza 
Vitrin  mağazadakı mal barədə istehlakçıya informasiya vermək vasitəsidir. Bildiyimiz kimi, 
m
əhsul mağazada hazırlanmır, ancaq satılır. 
c) Güzgü : sur
ət 
Güzgüd
ə  onun  qarşısında  duran  obyektin  surətini  görürük. Bu cütlükdə  sözlərin mənasının 
qarşılıqlı əlaqəsini qurğu və onun “yaratdığı məhsul” arasında əlaqə kimi formalaşdırmaq olar. 
ç) Ox : siferblat 
Ox v
ə siferblat bütöv bir tamın (saatın) iki hissəsidir, onların ümumi vəzifəsi vardır – birlikdə 
biz
ə vaxtı göstərirlər. 
Bel
əliklə, cavabın düzgün variantı (a)-dır. 
 
 
 
 
 
10 

---