Virtual-mədəni turizm
Yüklə 1,55 Mb. Pdf görüntüsü
|
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana Aydın Xan Əbilov Kreativ innovasiyalar: qlobal mədəniyyətin kulturoloji tərəfləri 49 49 49 aktyorlar çəkilən, 12012-ci ildə ekranlaşdırılan ―Dolu‖ filmi haqqında yazılan çoxsaylı resenziyalardan fərqlənən bu yazımın mübahisələr doğuracağını bilsəm də, belə müzakirələrin gərəkliyini, son illərdə öləzləyən kino- tənqidçilik sahəsinə bir canlama gətirəcəyini düşünürəm. Özünəməxsus estetiktiv baxışlarıyla seçilən, bənzərsiz yaradıcılıq imkanlarıyla oxucularını heyrətləndirən tanınmış yazıçı Aqil Abbas zəmanəmizin bu ağrılı probleminə hələ çox əsər yazacaq, onlar əsasında yeni-yeni filmlər çəkiləcək deyə, tamaşaçılar tərəfindən birmənalı qarşılanmayan, fəqət maraqlı ekran həllinə görə son illərin sənət nümunələri arasında fərqlənən "Dolu" tammetrajlı bədii filmi haqqında mülahizələrimi bölüşürəm ki, ―Qarabağnamə‖lər mövzusunda araya-ərsəyə gətiriləcək işlərin səviyyəsi daha yüksək olsun: fikirlərimin subyektivliyini və ola bilər, bu ekran əsərinə ilkin təəssüratlardan yarandığını vurğulamaq yerinə düşər... Bir daha vurğulayım: bəlkə də bu mülahizələrimin bir qismini "Dolu" filminə şamil etmək olar, ancaq onları oxucuların diqqətinə çatdırıram ki, hərb və müharibə, bir sözlə, Qarabağ mövzusunda ekran əsərləri çəkiləndə, mütləq aşağıdakı məsələlərə xüsusi diqqət verilsin. Yeni sənət əsərləri, kreativ düşüncə məhsulları olaraq, müəlliflərinə şöhrət gətirə, yaxud, əksinə, tez də unudula bilər: www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana Aydın Xan Əbilov Kreativ innovasiyalar: planetar mədəniyyətin kulturoloji tərəfləri 50 50 bu mənada haqqında danışdığım bədii filmin yaradıcı heyətinin estetik zəhmətini dəyərləndirir, mətbuatda ―Dolu‖ haqqında təriflər yazanların fikirlərinə əksər halarda şərik çıxır, bununla yanaşı, bəzi tənqidi düşüncələrimi ədəbi- mədəni sahənin adamlarıyla bölüşmək, kino ictimaiyyətimizin diqqətinə çatdırmaq istəyirəm. Dəyərli ədəbiyyat nümunələrinin, o cümlədən Aqil Abbasın maraqlı - oxunaqlı ―Dolu‖ romanını kino dilinə çevirməyin, tam dolğunluğu ilə əhatə etməyin çətinliyini xatırlatmaqla, əvvəlcədən söyləyim ki, sözügedən bu ekran əsəri bədii filmdən çox, hansısa telesserialın qayçılanmış variantını xatırladır. Yeri gəlmişkən, bu forma dünya kino sənətində qəbul ediləndir: tutalım, M.Bulqakovun eyniadlı romanı əsasında çəkilmiş ―Master və Marqarita‖ telesserialının ikihissəli bədii film kimi işlənmiş qısa variantı da var. Böyük ekran əsərlərinin üç növu olur: kommersiya kinosu, müəllif kinosu, dövlət kinosu (keçmiş Sovetlər Birliyinə daxil olan respublikalara aiddir) - söhbət sənətkarlıq cəhətdən yox, kulturoloji-ideoloji, maliyyə-texniki, bir qədər də estetik tərəflərdən gedir. "Dolu" filmi dövlət sifarişi ilə çəkildiyinə görə sonunculara aiddir, bu isə öz növbəsində, yaradıcı heyətin üzvlərini müəyyən mənalarda, çərçivəyə salıb, www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana Aydın Xan Əbilov Kreativ innovasiyalar: qlobal mədəniyyətin kulturoloji tərəfləri 51 51 51 məhdudlaşdırmalara vadar edib. Bu mənada filmi daha çox ideoloji savaş kinosu kimi də xarakterizə etmək mümkündür. Filmin başlanğıcında, ən azı, 20-25 dəqiqə stabil, dinamikasız bir gedişat var ki, müharibə mövzulu savaş filmlərində bu məqbul sayıla bilməz. Bundan sonrakı hadisələrin nəqletmə dinamikası bədiiliyi üstələdiyinə görə filmin estetik - sənət tərəfini bir qədər zəiflədir. Ənənəvi realist üslubda lentə alınmış bu ekran əsərinin mübahisəli tərəflərindən biri də baş qəhrəmanın mövcud olmaması, yaxud dörd surət arasında bölünməsidir: komandir, raykom katibi, ―Drakon‖ ləqəbli obraz, polis rəisi. Bu dörd surətin hər biri müsbət qəhrəman obrazında göstərilsə də, əslində klassik - ənənəvi kinonun estetik tələblərindən kənara çıxılıb. Bir daha vurğulayım ki, filmdə əsas baş qəhrəman yoxdur, bu isə ənənəvi, realist janrda çəkilmiş filmləri seyr etməyə meyilli Azərbaycan tamaşaçısını da, elə tənqidçiləri də qıcıqlandırır. Romanda isə əksinə, qəhrəman aydın görsənir: ermənilərə qarşı mətin mübarizə aparan Ağdam - Qarabağ, yaxud zamanın və müharibənin özüdür. Fəqət vizual sənət növü sayılan kino baş qəhrəmansız bir qədər baxımsız təsiri bağışlayır, tamaşaçısını tez yorur. www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana Aydın Xan Əbilov Kreativ innovasiyalar: planetar mədəniyyətin kulturoloji tərəfləri 52 52 Bayaq da qeyd etdiyim kimi, dövlət sifarişi ilə araya-ərsəyə gələn "Dolu" filmi ənənəvi ekran əsəri sayılır, əgər postmodern bir film olsaydı, məsələn, serb rejissoru Əmir Kustirisa, yaxud bizim Vaqif Mistafayev üslubunda çəkilsəydi, onda başqa məsələ, istənilən sənət sınaqlarına göz yummaq olardı. Tutalım, hər cür müqayisə birtərəfli olsa da, Qarabağ mövzusunda ilk ciddi böyük ekran əsəri sayılan "Fərhad" filmində əksər obrazlar, bütün köməkçi süjet xəttləri əsas qəhrəmanın dolğun surətinə canlandırmağa, tamaşaçı yaddaşına həkk olunmasına xidmət edir. "Dolu"da isə tamaşaçının, belə demək mümkünsə, rəğbəti bayaq qeyd etdiyimiz dörd qəhrəman üzərində yönələndirməklə, rejissor əsas mətləbdən uzaqlaşır. Filmdəki iki əsas epizoda, yumuşaq ifadə etsək, qeyri- səmimilik müşahidə olunur: erməni qızını əsir tutan kəşfiyyatçı dəstənin üzvləri onu sərbəst buraxırlar. Halbuki sonralar ―Pələng‖ ləqəbli obraz yaralanıb keçinəndə ―Drakon‖a son sözü bu olur: "Mən qız üzü görmədim!" Real müharibə şəraitində - insanlığın arxa plana keçdiyi bir vaxtda qadın əsl qənimət sayılır, özü də düşmən cəhbəsində olan yaraşıqlı incə varlıq olanda, tamam başqa situasiya yaranır. Dünyada son illər çəkilən, keçmiş Yuqoslaviya, MDB ölkələrindəki oxşar münaqişələrin acı reallıqlarına həsr Yüklə 1,55 Mb. Dostları ilə paylaş:
|