Virtual-mədəni turizm
Yüklə 1,55 Mb. Pdf görüntüsü
|
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana Aydın Xan Əbilov Kreativ innovasiyalar: qlobal mədəniyyətin kulturoloji tərəfləri 61 61 61 ədəbi-mədəni həyatımızda baş verənlərin təhlilinə aid yazılanlar ədəbi tənqiddən çox ―ədəbsiz tərif‖ə aid edilə bilər. Bir çox tənqidçilər ictimai-mədəni vəzifəsinin öhdəsindən gələ bilmədiyinə görə, daha asan yol seçdilər: nə tələb edirlər, qonorarını – haqqını alaq, boğazdanyuxarı tərif yazaq, təki yaxamızdan əl çəksinlər! Hətta fərdi və fərqli tənqidçi yaradıcılığına malik səviyyəli qələm sahibləri bu ―özünüqoruma‖ metoduna üstünlük verməklə, ədəbi tənqiddəki fikri böhranı daha da dərinləşməsinə şərait yaratdılar. Məhz belə bir şəraitdə ədəbi tənqidimiz dinamik, çox zaman isə ―enişli-yoxuşlu‖, Şərqdən-Qərbdən təsirlər altına düşən, çabalarıyla irəliləyən çağdaş ədəbiyyatdan geri qaldı və günbəgün də o geriləmənin qarşısını almaq çətin olur. İşıq üzü görən ədəbi nümunələrə diqqət ayıranda təhlükəli dini cərəyanların təsiri ilə qələmə alınmış əsərlərdən tutmuş, erotika-pornoqrafiya saçan, ideoloji ziyanlı, milli-mənəvi şifrələrimizi dağıdan, oturuşmuş dəyərlərimizi alt-üst edən, ana dilimizin müxtəlif qatlarını dağıdan, minillik estetik- mədəni düşüncəmizi parçalayan kitablara qədər əsasən yeni nəslin beyinlərini yumağa yönəli ―ədəbi-mədəni bombalar‖ı görürük. Düşüncələrdən dilə, oradan sözə-ədəbiyyata, daha sonra mətbuata, İnternet resurslarına, elektron KİV-ə – tele- radio efirlərinə uzanan bu qaraniyyətli plana qarşı isə ilk www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana Aydın Xan Əbilov Kreativ innovasiyalar: planetar mədəniyyətin kulturoloji tərəfləri 62 62 növbədə ədəbi tənqidimiz mübarizə aparmalıydı, fəqət, görürükmü bunu?! Ötən yüzilliyin ortalarından etibarən dünya ədəbiyyatında ədəbi tənqid özünün ən yeni forma və məzmunu ilə filoloji elmin qabaqcıl istiqamətinə çevrilməkdə idi. Tənqid fəlsəfəylə birləşib yeni kulturoloji mahiyyət, məna kəsb etməyə başladı. Qərbdə, tarixini ötən əsrin iyirminci illərindən götürən strukturalizmin Fransadakı spespik forması – elmi-fəlsəfi istiqaməti güclü inkişaf edir, onun ictimai-mədəni-fəlsəfi mahiyyətini qabartmağa başladılar. Yaxud Azərbaycanın vaxtilə bir elmi-mədəni məkanda qonşu olduğu Rusiyada struktralistlərdən təsirlənən, semiotika tərəfdarı kimi tanınan, görkəmli alim Mixail Baxtinə ―filoloji müxalifət‖də duran Yuri Lotman məktəbinin ədəbiyyatşünaslığa gətirdikləri yeni elmi-kulturoloji düşüncə texnologiyası, nədənsə, bizim milli ədəbi tənqidimizə təsiri az oldu: səviyyəmiz yetərincə deyildi, yoxsa lazımi mühitə malik deyildik, bax bunu qoy tədqiqatçılar araşdırsınlar. Bu məsələdə ədəbiyyatşünaslarımız, ədəbiyyat tarixçilərimiz və tənqidin tənqidi ilə məşğul olan filoloq alimlərin tədqiqatlarına ehtiyac duyulur: qoy zəhmətə qatlaşıb hansısa on beşinci əsrin ortabab saray şairinin mədhiyyələrini araşdırmaqdansa, daha aktual olan bu problemlərə baş vursunlar. www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana Aydın Xan Əbilov Kreativ innovasiyalar: qlobal mədəniyyətin kulturoloji tərəfləri 63 63 63 Klassik - ənənəvi ədəbi tənqid bir tərəfdən bədii ədəbiyyatla bağlı intellektual yaradıcılq sahəsi hesab olunursa, digər yandan söz sənətini öyrənən elmi-analitik düşüncə forması sayılır. Zaman və məkan baxımından çıxış edərək yaranan bədii nümunələrin anlamını və qiymətini verməklə, ədəbi prosesə fəal müdaxilə edən, habelə ictimai düşüncəni istiqamətləndirmək baxımından ədəbi tənqid çağımızda çox mürəkkəb və rəngarəng filoloji sahədir. Hər bir filoloji-elmi sahə kimi ədəbi tənqidin də müxtəlif janrları, formaları, çalarları mövcuddur: resenziya, hər hansı bir əsər haqqında tənqidi material, icmal, problematik məqalə, çağdaş ədəbi proses barədə monoqrafiya, esse, ön söz, qəzet məqaləsi, ədəbi portret, polemik replika, ədəbi söhbət, müsahibə, biblioqrafik qeydlər və b. Bu mənada tənqidçi özündə nəzəriyyəçi, kulturoloq, filoloq, filosof, ictimaiyyətçi, publisist, politoloq, sosioloq, psixoloq, estet kimi keyfiyyətləri birləşdirməlidir: intellektual səviyyə, istedad, elmi hazırlıq, zəhmətsevərlik kimi cəhətlər də öz yerində. Çağdaş ədəbi prosesdə, ümumən isə milli mədəniyyətimizdə baş verən müxtəlif olaylara nəzər salanda, onların lokal – yerli səciyyəli, yoxsa qlobal – dünya əhəmiyyətli kulturoloji hadisələr olduğunu təyin və təhlil etmək, yeni tariximizin tələblərinə uyğun dəyərlərin, meyarların müəyyənləşdirilməsi www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana Aydın Xan Əbilov Kreativ innovasiyalar: planetar mədəniyyətin kulturoloji tərəfləri 64 64 çox vacib məsələ, ədəbiyyat tədqiqatçılarının – tənqidçi və kulturoloqların bu gün qarşılarında duran ciddi, əsas vəzifələrindəndir. Son on-on beş ildə baş verən ədəbi-mədəni hadisələrə, ədəbi proseslərə qiymət vermək, əsas hadisələri müəyyənləşdirmək nə qədər çətin olsa da, onun zamanı artıq çoxdan gəlib çatıb. Qloballaşmağa doğru sürət götürmüş çağdaş dünyada baş verən böyük proseslər, xüsusən də mədəniyyətlərin inteqrasiya pərdəsi arxasında intellekt və milli dünyagörüş sistemlərinin yarışı – bəlkə də daha dəqiq desək, savaşı zamanı zəif dəyərlər dəyişilmiş, dövrün tələblərinə uyğun forma və məzmun rəngarəngliyi meydana çıxmışdır. Bu fərqli fəlsəfi-estetik dərketmə vasitəsini kifayət qədər sayda anlayan hazırlıqlı fərdlər ortaya çıxıb. Bizdə ədəbiyyatı və yaradıcı sənətin bütün növlərini, o cümlədən ictimai, siyasi, iqtisadi, fəlsəfi, elmi, intellektual, mənəvi, dini, pisixoloji sahələri əhatə edən modernizmi və postmodernizmi cəm halda bilən, hətta onlar barədə ümumi məlumatlara malik insanların sayının məhdud olması bu baxımdan tənqidi fikrimizin inkişafına mane olur, mühit formalaşmağa təkan vermir, bir inkişaf etmiş cəmiyyət kimi dünyada özümüzü tanıtmağımıza maneçilik törədir. Yüklə 1,55 Mb. Dostları ilə paylaş:
|