Virtual-mədəni turizm
Yüklə 1,55 Mb. Pdf görüntüsü
|
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana Aydın Xan Əbilov Kreativ innovasiyalar: qlobal mədəniyyətin kulturoloji tərəfləri 65 65 65 Ədəbi tənqidimizin geniş və konkret istiqamətlərini müəyyənləşdirərkən, bir sıra maraqlı nəticələr ortaya çıxdığını görürük. Bu gün milli tənqidimizin dünya ədəbi-fəlsəfi düşüncə standartlarına cavab verəcək dörd əsas yönünü müəyyənləşdirmək mümkündür: ədəbi tənqidin ənənəvi- filoloji istiqaməti; ədəbi tənqidin ideoloji-ictimai istiqaməti; ədəbi tənqidin kulturoloji-estetik istiqaməti; ədəbi tənqidin texnoloji-kreativ istiqaməti. Son illər göstərdi ki, keçmiş sovet ideologiyasından gen-bol bəhrələnən klassik ədəbi-tənqidi düşüncəmiz artıq son böhran dövrünü yaşadı və tarix arxivinin ədəbiyyat adlı rəfində özünə yer tutdu. Hazırda ədəbi tənqidimizin kulturoloji-estetik istiqaməti daha çox inkişaf edir. Ədəbi tənqidin texnoloji- kreativ istiqaməti barədə araşdırmalar aparan filoloqlar nümunə kimi anadilli mətnləri təhlilə cəlb etməkdə çətinlik çəkirlər. Halbuki ədəbi tənqidin texnoloji-kreativ istiqaməti əvvəlkiləri – həm ənənəvi, həm ideoloji, həm də kulturoloji istiqamətləri özündə birləşdirir və daha çox intellektual ruhuna görə fərqlənir. İnternet və şəbəkə ədəbiyyatının açarı sayılan bu istiqamət dünya səviyyəsində özünün inkişaf sürətinə görə daha çox seçilir. Özlərini ―postmodern‖ sayan və intellektual gəncliyi, ədəbiyyat meydanında kövrək addımlarını atan yeni ədəbi www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana Aydın Xan Əbilov Kreativ innovasiyalar: planetar mədəniyyətin kulturoloji tərəfləri 66 66 nəsli, sadəcə, heyrətləndirməklə məşğul olan qələm adamlarının yazıb-yaratmaq haqlarına hörmətlə yanaşsaq da, bəzi fikirlərimizi onlara xatırlamağa məcburuq. Yazı, ədəbiyyat – dünyanın bədii formasının bir parçası olamaqla yanaşı, həm də ictimai-mədəni hadisə, zaman və sivilizasiyanın qeyri-maddi daşıyıcısı sayılır. Sözsüz ki, hər şeydən, istənilən üslubda yazmaq olar, fəqət, mətni – bəşəri harmoniyanın daşıyıcısını korlamaq, ədəbiyyatın ruhunu ―qaraltmağa‖ nə ehtiyac var?! C.Coys, F.Kafka, U.Folkner, Q.Markes, İ.Brodski, U.Eko, O.Pamuk kimi nəhəng qələm ustadları ədəbi-estetik cərəyanlar deyil, böyük sənət əsərləri yaradıblar. Axı bizdə ABŞ, Avropa, Yaponiya, Çin kimi ciddi intellektual ədəbi-fəlsəfi mühit hələ yetişməyib ki, hər yerindən duran yeni estetik cərəyan, fikir təlimləri irəli sürsün. Əlbəttə, bu, həm də bizim hamımızın böyük arzusu olaraq qalır ki, milli estetik düşüncəmizdə dünyaya çıxarılası ən yeni cərəyanlarımız yaransın. Biz hələ onu demirik ki, dünyada gedən estetik-nəzəri, ədəbi-fəlsəfi proseslərdən başı çıxan, ədəbi ictimaiyyətimizə əsl sənət həqiqətini göstərəcək milli Lotmanlarımız, Baxtinlərimiz, Lixaçovlarımız formalaşmayıb. Fəqət hər şey əksinədir: ciddi tənqidçilərimiz və ədəbiyyat nəzəriyyəçilərimizin öz yaxalarını qırağa çəkmələri ona gətirib çıxarıb ki, modernizm, postmodernizm, www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana Aydın Xan Əbilov Kreativ innovasiyalar: qlobal mədəniyyətin kulturoloji tərəfləri 67 67 67 intellektualizm, postintellektualizm, multikulturalizm, virtualizm kimi ədəbi-kulturoloji cərəyanlar, metod və sənət görüşləri barədə özlərini eksperimentçi ―modern‖, yaxud ―postmodern‖ yazar adlandıran cavanlar oradan-buradan eşitdiklərini ədəbi ictimaiyyətimizə, hazırlıqsız oxucularımıza sırımağa nail olurlar. Fitri istedada malik yaradıcı insan yeni sənət cərəyanı, fəlsəfi əksetdirmə metodu təklif edə bilər. Lakin bunun üçün o şəxsin həm də dərin zəkası, çoxqatlı intellekti, başqa sözlə, ciddi intellectual-kreativ səviyyəsi, analitik ümumiləşdirmə və fərqli sistemləşdirmə bacarığı, intuitiv düşüncə sürəti olmalıdır. Təəssüflər olsun ki, son on beş ildə biz özümüzün milli-elmi kulturoloji mühitimizi hələ də lazımi səviyyədə formalaşdıra bilməmişik. XIX-XX əsrin elmi-psixoloji məktəblərindən – kulturo-tarixi psixologia, psixoanalizm, analitik psixologiya, individual psixologiya, humanitar və koqnitiv psixologiya, həmçinin ötən yüzilinə ən maraqlı, dəbdə olan fəlsəfə istiqamətlərindən – fenomenologiya, fundamental ontologiya, hermenevtika, Frakfurt məktəbinin tənqidi fəlsəfəsi, poststrukturalizm, postmodernizm, analitik fəlsəfə kimi intellektual sahələrdəki fəlsəfi-nəzəri, elmi-estetik düşüncə hadisələrində klassik, eləcə də çağdaş ədəbiyyatın müxtəlif tərəflərini, mahiyyətini açan maraqlı, bəzən isə bir-birinə zidd metodlara, www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana Aydın Xan Əbilov Kreativ innovasiyalar: planetar mədəniyyətin kulturoloji tərəfləri 68 68 mülahizələrə rast gəlmək mümkündür. Hələ fəlsəfə ilə ədəbiyyatın sintezini işləyən cərəyan və istiqamətləri demirik. Bütün bunlara isə cavab verən ədəbi tənqid məktəbimiz hələ də formalaşmaqdadır. Çox istərdik ki, ―İnternet tribuna‖da fikirlərini bölüşəcək həmkarlarımız bu mürəkkəb problemlər barədə fikirlərini ədəbi-mədəni ictimaiyyətimizlə bölüşsün, yeni müzakirələrə rəvac versinlər… P.S. Ədəbi-mədəni prosesdə olan, vaxtilə qələmiylə ədəbi mühiti canlandıran, söz sənətimizi istiqamətləndirən, zamanında onun kulturoloji-estetik qiymətini, tarixi-filoloji əhəmiyyətini, elmi-mədəni dəyərini müəyyənləşdirən tənqidçilərə, ədəbiyyatşünaslara, esseistika, eləcə də ədəbi publisistika, mədəniyyət jurnalistikası və yazıçı tənqidiylə məşğul olan şəxslərə, hətta intellektual – savadlı ədəbiyyat oxucularına, İnternetdə ―klaviatura döyəcləyən‖ blogerlərə – şəbəkə yazarlarına ―İnternet tribuna‖ ayırır. Sadalanan sahələrin adamları ədəbiyyatımızın, humanitar-estetik düşüncəmizin, kulturoloji fkrimizin və çağdaş ədəbi-poetik sözümüzün ən aktual problemləri, qarşıda duran filoloji məsələlər haqqında analitik-ədəbi, tənqidi-publisistik yazılarını bizə yollaya bilərlər. Biz isə, öz növbəmizdə, Yüklə 1,55 Mb. Dostları ilə paylaş:
|