Virtual-mədəni turizm
Yüklə 1,55 Mb. Pdf görüntüsü
|
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana Aydın Xan Əbilov Kreativ innovasiyalar: qlobal mədəniyyətin kulturoloji tərəfləri 93 93 93 arasında hələ ötən əsrdən üzü bu yana ciddi müzakirələr, gərgin mübahisələr gedir. Düzdür, bütün dünyada aparılan bu müzakirələr Azərbaycanda daha çox radio, televiziya və İnteret saytlarında aparılır. Daha ciddi konfranslarda və alimlərin əhatəsində bu problem ətrafında elmi, sosial, mədəni müzakirələr formasında aparılmır, ya da məsələyə elə də ciddi yanaşılmır. Yaxud bu istiqamətdə debatlar gedirsə belə, orada iştirakçıların sayı az olur, ictimai rezonansa doğuran nəticələri görmürük. Baxmayaraq ki, hər kəsə bəllidir: bu məsələ nəinki bizim cəmiyyəti düşündürür, həm də müasir dövrün ən böyük problemlərindən birinə çevrilib. XX əsrə və İyirmi birinci yüzilliyin əvvəllərinə nəzər salanda, Azərbaycan ailələrini əsasən iki qrupa bölmək mümkündür. Birincisi, daha çox əyalətdə yaşayanlar və Şərq-müsəlman ailə tipi, milli mentalitetə tam uyğun ailə forması. İkincisi isə daha çox böyük şəhərlərdə, Bakıda və dünyanın müxtəlif ölkələrində yaşayan ailələr. Bunların arasında müəyyən fərqlər var və fərqlər get-gedə daha da kəskinləşməkdədir. Bu fərqlər ətrafında mübahisələr edib, fikir söyləmək olar, amma fakt budur ki, biz indiyəcən əsasən bu iki ailə tipi ilə rastlaşırdıq və hətta bunların özlərinin də müxtəlif problemləri meydana çıxırdı. www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana Aydın Xan Əbilov Kreativ innovasiyalar: planetar mədəniyyətin kulturoloji tərəfləri 94 94 Əvvəllər daha çox kişi və qadın arasında bağlanan nikahdan yaranan, çoxuşaqlı, nəsillə bağlılığı güclü olan ailə modelləri var idi. Belə ənənəvi ailə tipinə, bütün dünyadan fərqli olaraq, hələ də şəhərləşmənin təsirlərinə güclü məruz qalmamış Azərbaycanda daha çox rast gəlinirdi. Amma indi qadın və uşaq, kişi və uşaqdan ibarət ailə formaları artmaqdadır. Son illərdə isə boşanmaların sayının artması, eləcə də Qərbdən gələn tendensiyalara uyğun olaraq vətəndaş nikahına girməklə yaranan, eyni zamanda Şərqdən gələn çoxarvadlılığa uyğun, siğə - kəbin vasitəsilə meydana çıxan ailələrə də rast gəlmək mümkündür. Biz hələ son vaxtlar Azərbaycanda da bütün dünyada gedən, klassik ailə tipini dağıtmağa yönəli mənfi tendensiyalı modern ailə tipləri barədə bilərəkdən söhbət açmırıq. İnsan haqları bəhanəsi ilə özü-özülə, kompüterilə, itilə, həmcinsi ilə nikaha girən sarsaqlar son vaxtların media marağındadırlar. Bilərəkdən, ya məlumatsızlıqdan tirajlanan bu cür ―şok‖ faktlar milli ailə obrazımıza sarsıdıcı təsirlərə məruz qoyur, gənclərin mənəviyyatını pozur, ənənəvi ailə bağlantılarımızı qırır. Düzdür, bu sadalananlar Azərbaycan cəmiyyəti üçün tipik deyil, ailə müqəddəsliyinə inanclarımızı sarsıda bilər. Azərbaycan üçün daha çox ―qadin, kişi və iki-üç uşaq‖ ailə forması məqbul sayilir: bu tip daha çox inkişaf edib. Bunun www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana Aydın Xan Əbilov Kreativ innovasiyalar: qlobal mədəniyyətin kulturoloji tərəfləri 95 95 95 özü də klassik milli ailə ittifaqı sayılmır, çünki məmləkətimizdə tarixən çoxuşaqlı ailələrin sayı, cəmiyyətin inkişafında, ictimai münasibətlərin tənzimlənməsində daha önəmli rolu olub. Ana kitabımız sayılan ―Kitabi-Dədə Qorqud‖ eposundakı ailə modellərimizlə bağlı dəyərləri yada salmaq kifayətdir ki, yuxarıdakı fikrimiz aydın olsun. İndi həm əyalətdə, həm Bakıda yaşayan bir çox qadın və kişi başqa ölkələrə işləməyə gedir, bu da klassik - milli Azərbaycan ailəsinin uzun müddət parçalanmasına aparıb çıxarır. Bəzən 3-5 il qadın uşaqları ilə yaşayır, amma yanlarında ata olmur, yaxud ailə başçısı ildə bir neçə dəfə, bayramlarda, şənliklərdə, yaslarda evinə ―qonaq‖ gəlir. Başqa tipik fakt: qadınıyla boşanmış, yaxud arvadını itirmiş kişi uşaqlarını yaxın qohumlarının, – əsasən baba və nənələrin, – yanında, ya da dövlət internat məktəblərində qoyur, özü tək yaşayır. Qlobal dövrümüzdə bu problemlər get-gedə aktuallaşır və son vaxtlar boşanmaların sayı günü-gündən artır. Bu da klassik ailə tipinin inkişafına və dəyərlərin saxlanmasına mənfi təsir göstərir. Sual oluna bilər: bəs müasir milli ailə modeli necə olmalidir? Normal qəbul edib-etməməyimizdən asılı olmayaraq, bu gün çağdaş ailə modelərimizdə müxtəlif dəyişikliklər baş verir. Bunun qarşısını almaq üçün tarixdə və yaxın keçmişimizdə ən www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana Aydın Xan Əbilov Kreativ innovasiyalar: planetar mədəniyyətin kulturoloji tərəfləri 96 96 yaxşı ailə ənənələrimizi dirçəltməli, möhkəmləndirməliyik. Əvvəllər çoxuşaqlı - 5-10 uşaqlı ailə modellərinin sayı həddən-artıq idi. Üstəlik də bu cür ailələr yaxın qohumların əhatəsində olurdu: söhbət xala, bibi, dayı, əmi, baba, nənədən gedir. Təəssüflər olsun ki, indi bunların çoxu yoxdur. Artıq ötən əsrin 80-ci illərindən bu yana respublikamızda ən uzağı iki və ya üç uşaqdan ibarət ailələrin sayı çoxalmağa başladı. Odur ki indi əksər uşaqların xala, bibi, əmi, dayı deyilən qohumları yoxdur. Bundan sonra daha böyük problemlərlə rastlaşacağıq, çünki bu qohumluq anlayışları get-gedə azalacaq. Evdə bir oğlan və tək qız varsa, onlar evlənəndən sonra uşaqlarının xalası, yaxud dayısı, və ya bibisi-əmisi olmayacaq. Digər tərəfdən, heç də birmənalı demək olmaz ki, klassik Azərbaycan ailəsinin bütün dəyərləri idealdir. Azərbaycanda boşanma faktları hər zaman ictimai qınağa məruz qalıb, pis hal sayılıb. Bütün dünyada isə psixoloqların, ailələrlə bağlı araşdırma mərkəzlərinin tədqiqatları, xüsusilə sosioloqların çoxsaylı araşdırmaları göstərir ki, boşanmalar olmayanda ailədaxili zorakılıq halları durmadan artır. Belə hallar isə gələcək nəslin formalaşmasında öz mənfi təsirini daha çox göstərir. Boşanmayaraq üzün müddət münaqişəli ailələrdə Yüklə 1,55 Mb. Dostları ilə paylaş:
|